Vikipediya

Paratsetamol

Paratsetamol (lotincha: Paracetamolum) — anilidlar guruhidan boʻlib, analgetik va antipiretik dori vositasi hissoblanadi. Baʼzi Gʻarb mamlakatlarida asetaminofen sifatida tanilgan (inglizcha: Acetaminophen, APAP). Nomi, kimyoviy nomenklaturada toʻliq ismning qisqartmasi sifatida hosil boʻladi: para - asetil amino fenol.

Paratsetamol- kimyoviy birikmasi, 3D GIF
Paratsetamol tabletkalari

Bu keng tarqalgan markaziy nonarkotik analgetik boʻlib, zaif yalligʻlanishga qarshi xususiyatlarga ega. Biroq, katta dozalarni qabul qilganda, u jigar, qon aylanish tizimi va buyraklarning buzilishiga olib kelishi mumkin[1]. Spirtli ichimliklarni bir vaqtda isteʼmol qilish bilan ushbu organlar va tizimlarning ishini buzish xavfi ortadi, shuning uchun spirtli ichimliklarni isteʼmol qiladigan odamlarga paratsetamolning kam dozasini qoʻllash tavsiya etiladi[2]. Paratsetamol steroid boʻlmagan yalligʻlanishga qarshi dori emas, uning taʼsir qilish mexanizmi tubdan farq qiladi. Ibuprofen, aspirin va boshqa NSAIDlardan farqli oʻlaroq, paratsetamol asab tizimiga taʼsir qiladi va boshqa tasniflash guruhiga kiradi[3]. Paratsetamol Jahon oʻ saqlash tashkilotining muhim dori vositalari roʻyxatiga kiritilgan[4], shuningdek, Rossiya Federatsiyasining hayotiy va muhim dori vositalari roʻyxatiga ham kiritilgan.

Umumiy maʼlumot

tahrir

Paratsetamol kimyoviy xossalari jihatdan oʻxshash xususiyatlarga ega fenasetinning asosiy metabolitidir. Fenacetinni qabul qilganda, u organizmda tez hosil boʻladi va ikkinchisining analgetik taʼsirini keltirib chiqaradi. Analgetik faollik nuqtai nazaridan, paratsetamol fenasetindan sezilarli darajada farq qilmaydi, u kabi, u zaif yalligʻlanishga qarshi faollikka ega. Paratsetamolning asosiy afzalliklari past toksiklik va methemoglobin hosil boʻlishiga kamroq qobiliyatga egadir. Biroq, bu dori uzoq muddatli foydalanish bilan, ayniqsa yuqori dozalarda nojoya tasirga olib kelishi mumkin, xususan, nefrotoksik va gepatotoksik taʼsirga ega. Shunga qaramay, paratsetamol bolalar uchun xavfsiz va toʻgʻri analgetik tanlovi boʻlib qolmoqda va JSST tomonidan ibuprofen bilan birga " eng samarali, xavfsiz va iqtisodiy jihatdan samarali dorilar "[5][6] roʻyxatiga kiritilgan.

Tibbiy foydalanish

tahrir

Isitma

tahrir

Paratsetamol barcha yoshdagi odamlarda isitmani pasaytirish uchun ishlatiladi[7]. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (VOZ) paratsetamolni bolalarning harorati 38,5 °C dan yuqori boʻlsa, isitmani davolash uchun ishlatishni tavsiya qiladi[8]. Febril tana harorati bolganda, bolalarda faqat paratsetamolning samaradorligi soʻroq ostida qolgan[9] va meta-tahlil shuni korsatdiki, parasetamol, ibuprofenga qaraganda kamroq samarali ekanligini aniqladi[10]. Paratsetamol sezilarli yalligʻlanishga qarshi taʼsirga ega emas. Ibuprofen yoki paratsetamolni birma bir solishtirganda, bu dorilar birgalikda qabul qilinganidan keyin dastlabki toʻrt soat davomida tana haroratini pasaytirishda samaraliroq boʻlishi mumkin (oʻrtacha sifatli dalillar). Biroq, faqat bitta sinov kombinatsiyalangan davolanishning noqulaylik yoki tashvishni kamaytirishga taʼsirini baholadi va faqat ibuprofen yoki faqat paratsetamol bilan solishtirganda hech qanday farq topilmadi. Amalda, bemorga qarovchilarga, koʻpincha birinchi navbatda bitta dori berish tavsiya etiladi (paratsetamol yoki ibuprofen), keyin esa, agar bolaning isitmasi davom etsa, alternativ (preparat) ning keyingi dozasini berish. Shu tarzda (ketma-ket) muqobil davolash usullaridan foydalanish ikkinchi dozadan keyingi dastlabki uch soat ichida tana haroratini pasaytirishda (past sifatli dalillar) va boladagi noqulaylikni kamaytirishda (past sifatli dalillar) samaraliroq boʻlishi mumkin. Faqat bitta kichik sinov ketma-ket terapiyani kombinatsiyalangan terapiya bilan taqqosladi va ikkala davolashning birortasidan ham foyda koʻrmadi (juda past sifatli dalillar).

Nafas yoʻllari kasalliklari

tahrir

Kattalardagi shamollashda ishlatiladigan atsetaminofen (paratsetamol) burun tiqilishi va rinoreyani yengillashtiradi, ammo tomoq ogʻrigʻi, bezovtalik, aksirish va yoʻtalni yaxshilamaydi.

Ogʻriqni davolash

tahrir

Paratsetamol yangi tugʻilgan chaqaloqlarda va kattalarda ham ogʻriqni oldini olish yoki davolashda samarali (uning samaradorligi haqida ilmiy dalillar bor). Tomir ichiga paratsetamol (shoshilinch yordam koʻrsatishda qoʻllanadi) bemorlarda ogʻriqni kamaytiradigan past sifatli dalillar (ilmiy dalillar) mavjud.

Osteoartritni

tahrir

davolash

tahrir

Amerika revmatologiya kolleji paratsetamolni son, qoʻl yoki tizza ogʻrigʻi boʻlgan odamlar uchun bir nechta davolash usullaridan biri sifatida tavsiya qiladi. Biroq, 2015-yilgi tekshiruv, osteoartritda faqat kichik foyda keltirganligini aniqladi. Paratsetamol NSAID, aspirin va ibuprofen kabi boshqa keng tarqalgan analgetiklardan farqli oʻlaroq, nisbatan kam yalligʻlanishga qarshi faollikka ega, ammo ibuprofen va paratsetamol bosh ogʻrigʻini davolashda oʻxshash taʼsirga ega. Paratsetamol yengil artritda ogʻriqni yengillashtiradi, ammo boʻgʻimning asosiy yalligʻlanishi, qizarishi va shishishiga taʼsir qilmaydi[11]. Aspirin bilan taqqoslanadigan analgetik xususiyatlariga ega boʻlsa ham, yalligʻlanishga qarshi taʼsiri zaifroqdir. NSAID va paratsetamol/asetaminofenning foydalari va zararlari oʻrtasidagi kelishuvni koʻrib chiqayotganda, revmatoid artritni davolash uchun biri boshqasidan yaxshiroqmi yoki yoʻqmi, nomaʼlum. Ammo revmatoid artritli odamlar va ushbu sinovdagi tadqiqotchilar asetaminofen / paratsetamoldan koʻra steroid boʻlmagan yalligʻlanishga qarshi dori-darmonlarni afzal koʻrishlarini koʻrsatdilar. Yuqori sifatli dalillarga asoslangan holda, koʻrib chiqish aʼzolari shuni tasdiqlaydiki, paratsetamol son yoki tizzaning osteoartriti boʻlgan odamlarda ogʻriq va funksiyani minimal darajada yaxshilaydi, umuman olganda nojoʻya taʼsirlar xavfini oshiradi. Kichik guruh tahlili shuni koʻrsatadiki, ogʻriq va funksiyaga taʼsiri paratsetamolning dozasiga qarab farq qilmaydi. Voqealarning kamligi tufayli hech kim paratsetamolni qoʻllash jiddiy nojoʻya taʼsirlar xavfini, noxush hodisalar tufayli olib tashlashni va anormal jigar funksiyasi testlarining chastotasini oshiradimi yoki yoʻqligiga ishonch hosil qilmaydi. Amaldagi klinik koʻrsatmalar paratsetamolni doimiy ravishda kestirib yoki tizzaning osteoartritini davolashda birinchi darajali ogʻriq qoldiruvchi vosita sifatida tavsiya qiladi, chunki uning mutlaq zarari pastroqdi. Biroq, natijalar ushbu tavsiyalarni qayta koʻrib chiqishni talab qiladi[12][13].

Bel ogʻrigʻini davolash

tahrir

Tizimli tekshiruvga asoslanib, paratsetamol Amerika Pain Jamiyati tomonidan bel ogʻrigʻi uchun birinchi darajali davo sifatida tavsiya etiladi[14]. Bundan farqli oʻlaroq, Amerika shifokorlar kolleji NSAIDlar uchun yaxshi dalillarni topdi, lekin faqat paratsetamol uchun, boshqa tizimli tekshiruvlar esa uning samaradorligi uchun yetarli dalillar yoʻq degan xulosaga keldi[15][16][17][18].

Bosh ogʻrigʻini davolash

tahrir

Nemis, Avstriya va Shveysariya bosh ogʻrigʻi jamiyatlari va Germaniya nevrologiya jamiyati qoʻshma bayonotida kuchli bosh ogʻrigʻi yoki migrenni davolash uchun birinchi darajali davolash usullaridan biri sifatida paratsetamolni kofein bilan birgalikda qoʻllashni tavsiya etadi[19]. Oʻtkir migrenni davolashda platsebodan ustun boʻlib, odamlarning 39 foizi bir soat ichida ogʻriqni his qilmagan, bu esa nazorat guruhidagi 20 foizga nisbatan olinganda[20][21]. Paratsetamol 1000 mg bosh ogʻrigʻini yengillashtirishi mumkin, ammo ogʻriqning ikki soatdan keyin butunlay yoʻqolishi ehtimoli kichik, taxminan 25 tadan 6 tasi (24%), lekin platsebo olganlarga qaraganda bir oz koʻproq (21 dan 4 tasi yoki 19%). Biz bu natijalarni vaqti-vaqti bilan bosh ogʻrigʻi boʻlgan odamlarga qanday yoki qanday qilib ekstrapolyatsiya qilish mumkinligini bilmaymiz[22][23]. Hozirgi vaqtda Rossiyada bunday kombinatsiyaga ega preparat ishlab chiqarilmoqda (paratsetamol, kofein va asetilsalitsil kislotasi), u Citramon deb ataladi.

Operatsiyadan keyingi ogʻriq

tahrir

Paratsetamol NSAIDlar bilan birgalikda operatsiyadan keyingi ogʻriqni davolashda faqat paratsetamol yoki NSAIDlarga qaraganda samaraliroq boʻlishi mumkin[24].

Onkologik ogʻriq

tahrir

Faqat paratsetamolni qoʻllash ogʻriqning intensivligiga taʼsir qiladigan dalillar topilmadi. Paratsetamolni morfinga oʻxshash dorilar bilan birgalikda qoʻllash faqat morfinga oʻxshash dorilarni qoʻllashdan koʻra samaraliroq ekanligi haqida hech qanday dalil yoʻq. Paratsetamoldan foydalanish hayot sifatini yaxshilashga olib kelmadi. Nojoʻya taʼsirlar haqida xabarlar yoʻq. Maʼlumotlarning miqdori va tadqiqot natijalarini taqdim etishdagi farqlar hech qanday xulosa chiqarish mumkin emasligini koʻrsatadi. Dalillarning sifati juda past edi[25].

Stomatologiyada foydalanish

tahrir

Ibuprofen, naproksen, diklofenak kabi NSAIDlar tish ogʻrigʻi yoki stomatologik muolajalar natijasida kelib chiqadigan ogʻriqlar uchun paratsetamolga qaraganda samaraliroqdir; NSAID va paratsetamolning kombinatsiyasi bir martalik foydalanishdan koʻra samaraliroqdir[26]. Paratsetamol, ayniqsa, NSAIDlar yuqori sezuvchanlik yoki oshqozon-ichak yarasi muammolari yoki oshqozon-ichakdan qon ketishi tufayli kontrendikedir boʻlganda foydalidir[27]. Tish ogʻrigʻini nazorat qilishda samarasiz boʻlsa, u NSAID bilan birgalikda ishlatilishi mumkin[28]. Bolalar va oʻsmirlarda qoʻshimcha ogʻriqni yoʻqotish uchun operatsiyadan oldingi analgetiklarni tizimli koʻrib chiqish mahalliy behushlikdan keyin ogʻriqni kamaytirishga yordam berish uchun stomatologik davolanishdan oldin paratsetamolni qabul qilishning foydasizligini koʻrsatadi, ammo dalillar sifati past[29][30].

Boshqa kassaliklarda qoʻllash

tahrir

Kuchsiz opioidlar (masalan, kodein) bilan birgalikda qoʻllanganda paratsetamolning samaradorligi odamlarning taxminan 50 foizida yaxshilandi, ammo nojoʻya taʼsirlar soni koʻpaydi[31]. Paratsetamol preparatlari va morfin kabi kuchli opioidlarning kombinatsiyasi analgetik taʼsirni yaxshilaydi. Paratsetamolning kofein bilan kombinatsiyasi tish ogʻrigʻi, tugʻruqdan keyingi ogʻriq va bosh ogʻrigʻi[32] kabi keng tarqalgan ogʻriqli vaziyatlarni davolashda faqat paratsetamoldan ustundir. Paratsetamol ham, ibuprofen ham yolgʻiz qoʻllanganda 48 soatdan keyin quloq ogʻrigʻini yengillashtirishda qoʻgʻirchoq dori (platsebo)ga qaraganda samaraliroq ekanligi aniqlandi (qoʻgʻirchoq dori bilan davolangan bolalarning 25 foizida 48 soatdan keyin qoldiq ogʻriq bor edi). paratsetamol guruhida 10% va ibuprofen guruhida 7% bilan). Paratsetamol, ibuprofen yoki qoʻgʻirchoq dori (platsebo) bilan davolangan bolalar oʻrtasida sinovdan maʼlum qilingan nojoʻya taʼsirlar boʻyicha sezilarli farqlar yoʻq edi, ammo bu natijalarni ishtirokchilar sonining kamligi va nojoʻya taʼsirlarning kamligini hisobga olgan holda ehtiyotkorlik bilan talqin qilish kerak.

Ochiq Botallov (arterial) yoʻlni davolash

tahrir

Paratsetamol yangi tugʻilgan chaqaloqlarda oʻpka rivojlanishida ishtirok etadigan, qon tomirlari oxirigacha yopilmaganda paydo boʻlishi mumkin boʻlgan ochiq qolgan arterial yoʻlni davolash uchun ishlatiladi, ammo bu maqsadda paratsetamolning xavfsizligi va samaradorligini tasdiqlovchi dalillar yoʻqdir. NSAID, ayniqsa indometasin va ibuprofen ham ishlatilgan, ammo ulardan foydalanish uchun dalillar ham kam[33]. Ushbu kanal obstruktsiyasi qisman prostaglandin E2 (PGE2) haddan tashqari faolligi tufayli yuzaga kelgan, bu asosan uning EP4 retseptorlari orqali, balki EP2 retseptorlari va EP3 retseptorlari orqali ham chaqirilganidan signal beradi[33]. Paratsetamolni prenatal isteʼmol qilish bilan bolalik davrida autizm yoki autizm spektrining buzilishi rivojlanishini va qizlarda nutq rivojlanishining kechikishi oʻrtasidagi mumkin boʻlgan bogʻliqlik haqidagi xabarlar tufayli, yangi tugʻilgan chaqaloqlarda paratsetamolni har qanday tadqiq qilishda kuzatuv davri kamida 18-24 oy boʻlishi kerak.

Nojoʻya taʼsirlari

tahrir

Paratsetamol jigarda metabolizmga uchraydi va gepatotoksik xususiyatga ega; nojoʻya taʼsirlar spirtli ichimliklar bilan birlashganda kuchayadi, surunkali alkogolizmda yoki jigari shikastlangan odamlarda ham. Shuningdek, oshqozon-ichak traktining yuqori qismlarining asoratlari xavfi, xususan, preparatning yuqori dozalarini doimiy ravishda qabul qilish bilan oshqozondan qon ketish xavfi haqida taxmin mavjud. Buyrakning shikastlanishi kamdan-kam hollarda, asosan dozani oshirib yuborishda kuzatilgan[34]. Ogayo universiteti olimlari paratsetamolni qabul qilish odamning hissiy reaksiyasini zaiflashtirishini aniqladilar. Tabletkani qabul qilganidan keyin bir soat oʻtgach, fotosuratlar toʻplamini koʻrgan 82 kishining paratsetamolni qabul qilgan sub'ektlar tomonidan baholangan 10 balli shkala boʻyicha rasmlarning emotsionallik darajasi oʻrtacha 5,85 ni tashkil etdi, nazorat guruhida esa xuddi shunday koʻrsatkich. platsebo oldi, 6,76[35][36][37][38] edi. Kanadalik olimlarning oldingi tadqiqotlari ham xuddi shunday natijani koʻrsatdi[39].

Gepatotoksiklik

tahrir

Paratsetamolning nojoʻya taʼsiridan biri bu gepatotoksiklik, jigarning oʻlimgacha zararlanishidir[3]. AQSh statistik maʼlumotlariga koʻra, jigar yetishmovchiligining 48 foizida paratsetamolning haddan tashqari dozasi sabab boʻladi. Har yili 30 ming kishi paratsetamolning haddan tashqari dozasidan soʻng kasalxonaga yotqiziladi, ularning yarmiga yaqini oʻzi bilmagan holda zaharlangan. Bunday bemorlarda jigar transplantatsiyasi amalga oshiriladi, ammo transplantatsiya qilingan holatlarning 28 foizida bemor vafot etadi[3]. 2011-yilda AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi dozani oshirib yuborishning oldini olish uchun hukumat taʼlim dasturini ishga tushirdi va ogohlantirdi: „Atsetaminofen paketda koʻrsatilganidan ortiq dozalarda qoʻllanilsa, jigarga jiddiy zarar yetkazishi mumkin“[40]. 2011-yilda xavfsizlik boʻyicha ogohlantirishda FDA darhol ishlab chiqaruvchilardan asetaminofen retsepti boʻyicha barcha birikmalarining yorliqlarini yangilashni talab qildi va jigarga jiddiy shikast etkazish xavfi va dozada 325 mg dan ortiq asetaminofenni oʻz ichiga olgan taqiqlangan preparatlar haqida ogohlantirdi[41]. Dozani oshirib yuborish koʻpincha yuqori dozali doping opioidlarini qoʻllash bilan bogʻliq, chunki bu opioidlar koʻpincha asetaminofen bilan birlashtiriladi[42]. Dozani oshirib yuborish xavfi spirtli ichimliklarni tez-tez isteʼmol qilish bilan oshishi mumkin. Paratsetamolning zaharlanishi Gʻarbiy dunyoda oʻtkir jigar yetishmovchiligining asosiy sababidir va AQSh, Buyuk Britaniya, Avstraliya va Yangi Zelandiyada giyohvand moddalarni haddan tashqari oshirib yuborishning asosiy sababidir[43][44][45][46]. FDA maʼlumotlariga koʻra, 1990-yillarda Qoʻshma Shtatlarda asetaminofen bilan bogʻliq dozani oshirib yuborish bilan bogʻliq holda yiliga 56,000 tez tibbiy yordam boʻlimiga tashrif buyurish, 26,000 kasalxonaga yotqizish va 458 oʻlim boʻlgan. Ushbu hisob-kitoblarga koʻra, atsetaminofenning tasodifiy dozasini oshirib yuborish tez yordam boʻlimiga tashrif buyurishning deyarli 25 foizini, kasalxonaga yotqizilganlarning 10 foizini va oʻlimning 25 foizini tashkil qiladi.

Teri reaksiyalari

tahrir

2013-yil 2-avgustda AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi (FDA) paratsetamol haqida yangi ogohlantirish chiqardi. Uning taʼkidlashicha, preparat Stivens-Jonson sindromi va toksik epidermal nekroz kabi noyob va ehtimol oʻlimga olib keladigan teri reaksiyalariga olib kelishi mumkin. Retseptni talab qiladigan mahsulotlar teri reaksiyasi haqida ogohlantirish yorligʻini olib yurishi kerak boʻladi va FDA ishlab chiqaruvchilarni retseptsiz sotiladigan mahsulotlar bilan ham shunday qilishga chaqiradi.

Astma

tahrir

Tadqiqotlar homilador ayollar va chaqaloqlar tomonidan paratsetamoldan foydalanishning keyingi hayotda astma rivojlanishi bilan bogʻliqligini aniqladi. 2017-yil holatiga koʻra, bu munosabatlarning sababi yoki yoʻqligi maʼlum emas. Baʼzi dalillar shuni koʻrsatadiki, bu assotsiatsiya haqiqatan ham sababchi emas, balki [manba kerak] ]. 2014-yilda nafas olish yoʻllari infeksiyalari hisoblab chiqilganda, bolalar oʻrtasida bu munosabatlar yoʻqolganligi aniqlandi. 2014-yildan boshlab Amerika Pediatriya Akademiyasi va Milliy Salomatlik va Hamshiralik Instituti (NICE) bolalarda ogʻriq va noqulaylik uchun paratsetamolni tavsiya qilishda davom etmoqda[47][48][49][50][51][52], ammo baʼzi ekspertlar astma bilan ogʻrigan yoki rivojlanishi xavfi boʻlgan bolalarda paratsetamoldan foydalanishni tavsiya etishmaydi[53][54].

Boshqa omillar

tahrir

Aspirindan farqli oʻlaroq, paratsetamol qon ivishini oldini olmaydi (bu antiplatelet dori emas) va shuning uchun qon ivishi bilan bogʻliq muammolar boʻlgan odamlarda qoʻllanishi mumkin. Bundan tashqari, u oshqozon tirnash xususiyati keltirib chiqarmaydi. Biroq, paratsetamol aspirin kabi yalligʻlanishni kamaytirishga yordam bermaydi. Yon taʼsiri diareya, qusish va qorin ogʻrigʻini oʻz ichiga olishi mumkin boʻlgan ibuprofen bilan solishtirganda, paratsetamolning oshqozon- ichak traktidan nojoʻya taʼsirlari kamroq. Aspirindan farqli oʻlaroq, paratsetamol odatda bolalar uchun xavfsiz hisoblanadi, chunki u virusli kasalliklarga chalingan bolalarda Reye sindromi xavfi bilan bogʻliq emas[55]. Agar opioidlar bilan dam olish uchun qabul qilingan boʻlsa, bu eshitish qobiliyatini yoʻqotishiga olib kelishi mumkinligini koʻrsatadigan zaif dalillar mavjud[56].

Paratsetamolning dozasini oshirib yuborish

tahrir

Kattalar uchun tavsiya etilgan maksimal sutkalik doza 3 yoki 4 grammni tashkil qiladi. Yuqori dozalar esa toksiklikka, shu jumladan jigar yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin. Soʻnggi yillarda paratsetamolning gepatotoksik taʼsiri toʻgʻrisida maʼlumotlar paydo boʻldi, uning oʻrtacha dozasini oshirib yuborish, paratsetamolni yuqori terapevtik dozalarda tayinlash va bir vaqtning oʻzida spirtli ichimliklarni yoki jigar mikrosomal ferment tizimining P-450 induktorlarini (antigistaminlar, glyukokortikoidlar, fenobarbital, etakrin kislotasi) birgalikda qabul qilish, paratsetamolning gepatotoksikligini kuchaytiradi. Paratsetamolni kattalarda 10 g dan ortiq yoki bolalarda 140 mg / kg dan ortiq dozada bir vaqtning oʻzida qabul qilish jigarning ogʻir shikastlanishi bilan kechadigan zaharlanishga olib keladi. Buning sababi glutation zahiralarining kamayishi va gepatotoksik taʼsirga ega boʻlgan paratsetamol metabolizmining oraliq mahsulotlarining toʻplanishi. Shunga oʻxshash koʻrinishni P-450 sitoxrom fermenti induktorlarini bir vaqtda qoʻllashda va alkogolizmda, shuningdek, spirtli ichimliklarni muntazam ravishda isteʼmol qiladigan odamlarda (erkaklar uchun - kunlik isteʼmol qilish koʻproq) preparatning normal dozalarini qabul qilishda ham kuzatilishi mumkin. 700 ml dan ortiq pivo yoki 200 ml sharob, ayollar uchun - dozalari 2 baravar kam), ayniqsa paratsetamol spirtli ichimliklarni isteʼmol qilgandan keyin qisqa vaqtdan keyin olingan boʻlsa[57]. Kattalardagi ogʻir gepatotoksiklik 7,5 g paratsetamolning bir martalik dozasi bilan rivojlanishi mumkinligi haqida dalillar ham mavjud[58]. Paratsetamolni nazoratsiz qabul qilish koʻpincha oshqozon-ichakdan qon ketishiga olib keladi, uni davolash esa kasalxonaga yotqizishni talab qiladi. Baʼzi hollarda oʻlimga ham olib kelishi mumkin[59]. Paratsetamol bilan zaharlanganda, majburiy diurez samarasiz va hatto xavfli, peritoneal dializ va gemodializ samarasiz ekanligini yodda tutish kerak. Hech qanday holatda antigistaminlar, glyukokortikoidlar, fenobarbital va etakrin kislotasini qoʻllash mumkin emas, bu sitoxrom P-450 ferment tizimlariga qoʻzgʻatuvchi taʼsir koʻrsatishi va gepatotoksik metabolitlarning shakllanishini kuchaytirishi mumkin. Paratsetamolning nazoratsiz haddan tashqari dozasi uzoq muddatli kasallikka olib keladi. Paratsetamol toksikligining belgilari va alomatlari dastlab boʻlmasligi yoki oʻziga xos boʻlmagan alomatlar mavjud boʻlishi mumkin. Dozani oshirib yuborishning birinchi alomatlari odatda qabul qilinganidan bir necha soat oʻtgach, koʻngil aynishi, qusish, terlash va ogʻriq bilan boshlanadi, chunki oʻtkir jigar etishmovchiligi. Paratsetamolning haddan tashqari dozasi taʼsiri ostida boʻlgan odamlar uyquga ketmaydi yoki ongni yoʻqotmaydi. Paratsetamol bilan oʻz joniga qasd qilishga uringanlarning koʻpchiligi dori-darmonlarni qabul qilishdan oʻtib ketishiga notoʻgʻri ishonishadi[60]. Dozani oshirib yuborishdan oʻlim jarayoni uzoq, ogʻriqli va 3-5 kundan 4-6 haftagacha davom etadi. Paratsetamolning gepatotoksikligi Amerika Qoʻshma Shtatlarida ham, Buyuk Britaniyada ham oʻtkir jigar yetishmovchiligining eng keng tarqalgan sababidir[46][61]. Paratsetamolning haddan tashqari dozasi boshqa har qanday farmakologik moddalarning dozasini oshirib yuborishdan koʻra AQShdagi zaharni nazorat qilish markazlariga koʻproq murojaat qilishga olib keladi[62]. Paratsetamolning toksikligi xinon metabolitlarining paydo boʻlishidan kelib chiqadi, deb ishoniladi. Nazorat qilinmagan dozani oshirib yuborish bir necha kun ichida jigar yetishmovchiligi va oʻlimga olib kelishi mumkin. Davolash paratsetamolni tanadan olib tashlash va glutationni toʻldirishga qaratilgan. Agar odam haddan tashqari koʻp dozadan keyin qisqa vaqt ichida kasalxonaga kelsa, paratsetamolning taʼsirini kamaytirish uchun faollashtirilgan koʻmirdan foydalanish mumkin. Antidot, atsetilsistein (shuningdek, N- asetilsistein yoki NAC deb ataladi) glutatyonning kashshofi boʻlib, organizmning mumkin boʻlgan jigar shikastlanishining oldini olish yoki hech boʻlmaganda kamaytirish uchun yetarli darajada tiklanishiga yordam beradi, agar jigar shikastlangan boʻlsa, koʻpincha jigar transplantatsiyasi talab qilinadi[63]. Buyrak etishmovchiligi ham mumkin boʻlgan nojoʻya taʼsirlaridan biridir. U asosan markaziy asab tizimida ishlaydi, ogʻriq va termoregulyatsiya markazlarida ishlaydi. Periferik toʻqimalarda hujayra peroksidazalari paratsetamolning COX ga taʼsirini neytrallashtiradi, bu yalligʻlanishga qarshi taʼsirning deyarli toʻliq yoʻqligini tushuntiradi. Bunday toʻqimalarda prostaglandinlar sinteziga blokirovka qiluvchi taʼsirning yoʻqligi, oshqozon- ichak traktining shilliq qavatiga va suv-tuz almashinuviga (Na + ionlari va suvni ushlab turish) salbiy taʼsir koʻrsatmasligini aniqlaydi. Nojoʻya taʼsirlarni rivojlanish xavfini kamaytirish uchun, minimal samarali dozani eng qisqa kurs ichida ishlatish kerak. Yaqinda oʻtkazilgan klinik tadkikotlar, yuborish yoʻlini oʻzgartirish orqali atsetilsisteinni tomir ichiga yuborish bilan nojoʻya taʼsirlarni kamaytirish yoʻllarini koʻrib chiqdi. Ushbu klinik tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, sekinroq infuziya va past boshlangʻich dozada atsetilsisteinni qoʻllash koʻngil aynish, qusish va allergiya (toshma kabi tananing kiruvchi reaksiyalari kabi nojoʻya taʼsirlar ulushini kamaytirishi mumkindir.

Homiladorlik

tahrir

Hozirgi klinik koʻrsatmalar homilador ayollarning homila rivojlanishiga salbiy taʼsiri tufayli paratsetamolni qabul qilmaslikni tavsiya qiladi. Bolalarning homila rivojlanishida onalar tomonidan paratsetamolni qabul qilish oqibatlari orasida autizm spektrining buzilishigacha boʻlgan bolalarning xatti-harakatlari bilan bogʻliq muammolar mavjud[3]. Homiladorlik paytida paratsetamolni aspirin yoki ibuprofen bilan bir vaqtda qabul qilish yangi tugʻilgan oʻgʻil bolalarda kriptorxizm koʻrinishidagi genital kasalliklar xavfini 16 martagacha oshiradi. 2010-yildan boshlab kogort tadqiqotlarida homiladorlik davrida paratsetamolni qoʻllash bilan bogʻliq tugʻma nuqsonlarning sezilarli oʻsishi aniqlanmadi. 1981-yilgi maʼlumotlarga koʻra, paratsetamol asetilsalitsil kislotasidan farqli oʻlaroq, homilaning arterial kanalining yopilishiga taʼsir qilmaydi. Homiladorlik paytida onaga paratsetamolni qoʻllash, bolalarda astmaning rivojlanishini xavfini oshiradi[64]. 2014-yil holatiga koʻra, DEHB oʻsishi bilan bogʻliqlik koʻrindi, ammo bu sabab-oqibat munosabatlari ekanligi nomaʼlum boʻlib qoldi[65]. 2015-yil holatiga koʻra, paratsetamol homiladorlik paytida ogʻriq va isitma uchun tavsiya etilgan birinchi darajali davolanish boʻlib qoldi[66].

Saraton

tahrir

Baʼzi tadkikotlar paratsetamol va buyrak saratoni xavfining biroz oshishi oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqladi[67], ammo siydik pufagi saratoni xavfiga taʼsir qilmaydi[68].

Farmakologik taʼsir

tahrir

Farmakodinamika

tahrir

Paratsetamol amidopirin va fenatsetin qon aylanishidan olib tashlanganidan keyin nisbatan keng qoʻllanila boshlandi. Paratsetamol oʻz ichiga olgan koʻplab kombinatsiyalangan dozalash shakllari, shu jumladan asetilsalitsil kislotasi, analgin, kodein, kofein va boshqa dorilar bilan birgalikda paydo boʻldi. Shuningdek, preparat faqat markaziy asab tizimida joylashgan COX3 ni tanlab bloklaydi va boshqa toʻqimalarda joylashgan COX1 va COX2 ga taʼsir qilmaydi deb taxmin qilinadi. Bu aniq ogʻriq qoldiruvchi va antipiretik taʼsir va past yalligʻlanishga qarshi taʼsirini[69] tushuntiradi.

Farmakokinetika

tahrir

Absorbtsiyasi yuqori, maksimal konsentratsiya (C max) 5—20 мкг/мл, maksimal konsentratsiyaga erishish vaqti esa (TC max) 0,5—2 часа. Plazma oqsillari bilan aloqa - 15%. Qon-miya toʻsigʻi orqali kiradi. Emizikli ona tomonidan qabul qilingan paratsetamol dozasining 1% dan kamrogʻi ona sutiga oʻtadi. Paratsetamolning terapevtik jihatdan samarali plazma kontsentratsiyasiga 10—15 мг/кг dozada yuborilganda erishiladi. Preparatning taxminan 97% jigarda metabolizmga uchraydi : 80% glyukuron kislotasi va sulfatlar bilan faol boʻlmagan metabolitlar (glyukuronid va paratsetamol sulfat) hosil boʻlishi bilan konjugatsiya reaksiyalariga kiradi, 17% sakkizta faol metabolit hosil boʻlishi bilan gidroksillanishga uchraydi. allaqachon faol boʻlmagan metabolitlarning shakllanishi bilan glutation bilan konjugatsiyalangan. Glutation etishmovchiligi bilan bu metabolitlar gepatotsitlarning ferment tizimlarini blokirovka qilishi va ularning nekroziga olib kelishi mumkin. CYP2E1 izoenzimi ham preparatning metabolizmida ishtirok etadi. Yarim chiqarilish davri (T½) 1—4 часа qiladi. Buyraklar tomonidan metabolitlar shaklida chiqariladi, taxminan 3% - oʻzgarmagan. Keksa bemorlarda preparatning klirensi pasayadi va T½ ortadi.

Xususiyatlari

tahrir

Jismoniy xususiyatlariga koʻra: oq yoki oq krem yoki pushti rangli kristalli kukun bilan. Alkogolda oson eriydi, suvda erimaydi. Paratsetamol g/100 g erituvchining eruvchanligi: suv - 1,4; qaynoq suv - 5; etanol - 14,4; xloroform - 2; aseton - eriydi; dietil efir - ozgina eriydi; benzol erimaydi[70].

Preparatning tarixi

tahrir

Asetanilid analgetik va antipiretik xususiyatlarga ega boʻlgan tasodifan kashf etilgan birinchi anilin hosilasi edi. 1886-yilda Antifebrin nomi bilan tez tibbiy amaliyotga kiritildi. Ammo uning zaharli taʼsiri, eng xavflisi methemoglobinemiya tufayli siyanoz boʻlib, kamroq zaharli anilin hosilalarini izlashga olib keldi. Harmon Northrop Morse 1877-yilda Jon Xopkins universitetida p -nitrofenolni qalay bilan muzli sirka kislotasida kamaytirish maqsadida paratsetamolni sintez qildi[71]Milton Silverman, Mia Lydecker, Philip Randolph Lee. Bad Medicine: The Prescription Drug Industry in the Third World. Stanford University Press, 1992 — 88—90-bet. ISBN 0804716692. </ref>, ammo 1887-yilgacha klinik farmakolog Jozef fon Mering paratsetamolni bemorlarda sinovdan oʻtkazdi[71] 1893-yilda fon Mehring boshqa anilin hosilasi[72] paratsetamol va fenatsetinning klinik qoʻllanishi natijalari haqida maqola chop etdi. Von Mehringning taʼkidlashicha, fenatsetindan farqli oʻlaroq, paratsetamol methemoglobinemiyani qoʻzgʻatish qobiliyatiga ega. Keyin paratsetamol tezda fenasetin foydasiga tashlandi. Bayer oʻsha paytda yetakchi farmatsevtika kompaniyasi sifatida fenasetinni sotishni boshladi[73]. 1899-yilda Geynrix Drezer tomonidan tibbiyotga kiritilgan fenatsetin koʻp oʻn yillar davomida mashhur boʻlib kelgan, ayniqsa, odatda aspirin, kofein va baʼzan barbituratlarning aminopirin hosilasi boʻlgan fenatsetinni oʻz ichiga olgan keng reklama qilingan „bosh ogʻrigʻi eliksiri“[74] deb. Yarim asr davomida Mering ishining natijalari AQShdan ikki tadqiqotchi guruhi atsetanilid va paratsetamol metabolizmini tahlil qilmaguncha shubhasiz edi[73]. 1947-yilda Devid Lester va Leon Grinberg paratsetamolning inson qonidagi atsetanilidning asosiy metabolitlaridan biri ekanligiga ishonchli dalillarni topdilar va keyingi tadqiqotlarda oq kalamushlarga berilgan paratsetamolning katta dozalari methemoglobinemiyaga sabab boʻlmagani haqida xabar berishdi. 1948-yil sentabr oyida Farmakologiya va eksperimental terapiya jurnalida chop etilgan uchta maqolada (ing. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics), Bernard Brody, Julius Axelrod va Frederik Flynn aniqroq usullardan foydalangan holda, paratsetamol inson qonidagi atsetanilidning asosiy metaboliti ekanligini tasdiqladilar va u oʻzidan oldingi kabi samarali analgetik taʼsirga ega ekanligini aniqladilar. Ular, shuningdek, methemoglobinemiya odamlarda, asosan, boshqa metabolit - fenilgidroksilamin taʼsirida paydo boʻlishini taxmin qilishdi. 1949-yilda fenatsetinning paratsetamolga ham metabolizmga uchrashi aniqlandi. Bu paratsetamolning „qayta kashf etilishiga“ olib keldi. Paratsetamolning 4-aminofenol (fon Mehring tomonidan sintez qilingan modda) bilan ifloslanishi notoʻgʻri xulosalarga olib kelishi mumkinligi taxmin qilingan[73]. Paratsetamol birinchi marta AQShda 1953-yilda Sterling Sterling-Winthrop Co. tomonidan sotilgan boʻlib, uni bolalar va oshqozon yarasi boʻlgan odamlar uchun aspiringa qaraganda xavfsizroq deb sotgan[73]. 1955-yilda McNeil Laboratories AQShda paratsetamolni Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi eng mashhur brendlardan biri Tylenol ostida bolalar uchun ogʻriq qoldiruvchi va isitmani tushiruvchi dori sifatida sotishni boshladi (Tylenol Childrenʼs Elixir) - tilenol soʻzi para - qisqartmasidan kelib chiqqan. asetilaminofenol[75]. Buyuk Britaniyada paratsetamol 1956-yilda sotuvga chiqdi, keyin u Sterling Drug Inc boʻlimi tomonidan ishlab chiqarilgan. Frederik Stearns & Co Panadol savdo belgisi ostida. Oʻsha paytda „Panadol“ dorixonalardan faqat retsept boʻyicha chiqarilgan (hozirda bu retseptsiz dori), ammo u oshqozon shilliq qavati uchun xavfsiz deb eʼlon qilingan, oʻsha yillarda mashhur boʻlgan " Aspirin " esa asabiylashgan. shilliq qavat. Hozirgi vaqtda „Panadol“ preparati turli shakllarda (planshetlar, eruvchan planshetlar, shamlar, suspenziyalar) GlaxoSmithKline kompaniyalar guruhi tomonidan ishlab chiqariladi. Buyrak va jigar etishmovchiligi, yaxshi giperbilirubinemiya (jumladan, Gilbert sindromi), virusli gepatit, alkogolli jigar shikastlanishi, alkogolizm, diabetes mellitus (sirop uchun), surunkali yurak etishmovchiligi, koroner yurak kasalligi, serebrovaskulyar kasalliklar, dislipidemiya yoki giperlipidemiya, periferik arteriya kasalligi, kreatinin klirensi менее 60 мл/мин., tarixda oshqozon-ichak traktining yarali yaralari, Helicobacter pylori mavjudligi, NSAIDlarni uzoq muddatli qoʻllash, ogʻir somatik kasalliklar, ogʻiz orqali glyukokortikosteroidlarni bir vaqtda qoʻllash (shu jumladan prednizolon), antikoagulyantlar (shu jumladan antiplatelet kislotasi), klopidogrel), selektiv serotoninni qaytarib olish inhibitörleri (shu jumladan sitalopram, fluoksetin, paroksetin, sertralin), homiladorlik (agar ona uchun moʻljallangan foyda chaqaloq uchun potentsial xavfdan yuqori boʻlsa), laktatsiya, qarilik, erta chaqaloqlik (до 3 мес.). Qoʻshma Shtatlarda paratsetamol sabab boʻlgan asoratlarni oʻrganish bir necha yillardan beri olib borilmoqda. Jigarning shikastlanishiga olib keladigan dozani oshirib yuborish holatlari koʻpayishi munosabati bilan bu masala FDA nazorati ostiga olindi. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, paratsetamoldan foydalanish Qoʻshma Shtatlarda jigar shikastlanishining eng keng tarqalgan sababidir. Har yili 56 000 kishi ushbu tashxis bilan shifokorlarga murojaat qiladi, oʻrtacha 458 ta holat oʻlim bilan tugaydi. Hokimiyat tomonidan olib borilgan uzoq muddatli taʼlim kampaniyasi bilan ham zaharlanishning oldi olinmadi. Amerikaliklar paratsetamolni boshqa ogʻriq qoldiruvchi vositalarga qaraganda tez-tez ichishadi, chunki ular ovqat hazm qilish tizimiga kamroq zarar etkazishiga ishonishadi[76].

Qoʻllanilishi

tahrir

Koʻrsatmalar

tahrir

Yuqumli kasalliklar fonida isitma sindromi, ogʻriq sindromi (yengil va oʻrtacha): artralgiya, mialgiya, nevralgiya, migren, tish va bosh ogʻrigʻi, algodismenoreya. U simptomatik terapiya uchun moʻljallangan, foydalanish paytida ogʻriq va yalligʻlanishni kamaytiradi, kasallikning rivojlanishiga taʼsir qilmaydi.

Qarshi koʻrsatmalar

tahrir

Oshqozon-ichak trakti va oʻn ikki barmoqli ichakning yuqori sezuvchanligi, eroziv va yarali lezyonlari 12 barmoqli ichakning. Bronxial astmaning toʻliq yoki toʻliq boʻlmagan kombinatsiyasi, burun va paranazal sinuslarning takroriy polipozi va atsetilsalitsil kislotasi yoki boshqa NSAIDlarga nisbatan murosasizlik (shu jumladan tarix). Progressiv buyrak kasalligi, ogʻir buyrak yetishmovchiligi (kreatinin klirensi менее 30 мл/мин.), faol oshqozon-ichakdan qon ketish, oshqozon-ichak traktining yalligʻlanish kasalliklari, ogʻir jigar yetishmovchiligi yoki faol jigar kasalligi, koronar arteriyani shuntidan keyingi holat, tasdiqlangan giperkalemiya, neonatal davr (до 1 мес.), homiladorlik (uchinchi trimestr).

Ehtiyotkorlik bilan

tahrir

Buyrak va jigar yetishmovchiligi, yaxshi giperbilirubinemiya (jumladan, Gilbert sindromi), virusli gepatit, alkogolli jigar shikastlanishi, alkogolizm, diabetes mellitus (sirop uchun), surunkali yurak etishmovchiligi, koroner yurak kasalligi, serebrovaskulyar kasalliklar, dislipidemiya yoki giperlipidemiya, periferik arteriya kasalligi, kreatinin klirensi менее 60 мл/мин., tarixda oshqozon-ichak traktining yarali yaralari, Helicobacter pylori mavjudligi, NSAIDlarni uzoq muddatli qoʻllash, ogʻir somatik kasalliklar, ogʻiz orqali glyukokortikosteroidlarni bir vaqtda qoʻllash (shu jumladan prednizolon), antikoagulyantlar (shu jumladan antiplatelet kislotasi), klopidogrel), selektiv serotoninni qaytarib olish inhibitörleri (shu jumladan sitalopram, fluoksetin, paroksetin, sertralin), homiladorlik (agar ona uchun moʻljallangan foyda chaqaloq uchun potentsial xavfdan yuqori boʻlsa), laktatsiya, qarilik, erta chaqaloqlik (до 3 мес.).

Dozalash rejimi

tahrir

Ichish, koʻp miqdorda suyuqlik bilan, ovqatdan 1-2 soat oʻtgach (ovqatdan keyin darhol qabul qilish taʼsir boshlanishining kechikishiga olib keladi) yoki rektal. Kattalar va oʻsmirlar uchun (tana ogʻirligi 40 kg dan ortiq): maksimal yagona doza 1 g, maksimal sutkalik dozasi 4 g. Bolalar uchun: maksimal bir martalik doza 10–15 mg\kg, maksimal kunlik doza 60 mg\kg. Dozaning koʻpligi - 4maxal\kunda. Davolashning maksimal davomiyligi 5—7 дней. Paratsetamolni более 3 дней qoʻllash fonida davom etayotgan febril sindrom va более 5 дней ogʻriqlar bilan albatta shifokor maslahati talab qilinadi. Paratsetamolni qabul qilish paytida spirtli ichimliklarni isteʼmol qilmaslik kerak. Paratsetamolning muhim afzalliklaridan biri terapevtik dozaning katta kengligidir. Preparatning tavsiya etilgan sutkalik dozasi 2 tabletkadan iborat. (0,5 g) kuniga 4 marta, bu (4 g). Shu bilan birga, jigar shikastlanishi mumkin boʻlgan chegara dozasi (15 g) 30 tabletkani tashkil qiladi va oʻlim faqat kunlik (20 g) 40 tabletkadan keyin sodir boʻladi. Ammo paratsetamolning haddan tashqari dozasi bilan ham, jigar shikastlanishi atigi 3,9% hollarda sodir boʻlgan va oʻlim darajasi 0,9% ni tashkil etgan (AQSh tibbiyot muassasalari maʼlumotlari). Shunday qilib, har bir paketda mavjud boʻlgan koʻrsatmalarda koʻrsatilgan dozalash va preparatni qabul qilish qoidalariga oddiy rioya qilgan holda, paratsetamolning hayot uchun xavfli dozasini qabul qilish deyarli chiqarib tashlanadi.

Paratsetamol- dozalash shakllari

tahrir

2014-yil iyul oyidan boshlab Rossiyada paratsetamolning quyidagi dozalash shakllari roʻyxatga olingan:

Dozalash shakli Miqdori



</br> faol modda 		Savdo belgilari
planshetlar 200, 325, 500 mg umumiy shakl
kapsulalar 325, 500 mg umumiy shakl
rektal shamlar 50, 100, 125, 250, 500 mg umumiy shakl
infuziya uchun eritma 10 mg/ml „Perfalgan“
sirop[77] 30 mg/ml „Bolalar uchun Efferalgan“, „Panadol Baby“
ogʻiz suspenziyasi 24 mg/ml „Daleron“, „Panadol Baby“, „Kalpol“, „Bolalar uchun paratsetamol“, „Bolalar uchun Proxodol“
qoplangan tabletkalar 325, 500 mg „Panadol“, „Panadol Extra“
eriydigan tabletkalar 500 mg Panadol, Panadol Extra, Paratsetamol-Hemofarm, Flutabs, Efferalgan, Trigan D
eritma uchun kukun 650 mg Teraflu, Lemsip, Ferveks

Adabiyotlar

tahrir
  • Prescott, L. F. Paracetamol : past, present, and future : [англ.] // American Journal of Therapeutics. — 2000. — Vol. 7, no. 2 (March). — P. 143–148. — PMID 11319582.[неавторитетный источник? (обс.)]
  • Wong, T. Совместное или последовательное применение парацетамола и ибупрофена при лечении лихорадки у детей : [англ.] = Combined and alternating paracetamol and ibuprofen therapy for febrile children / T. Wong, A. S.. Stang, H. Ganshorn …// Cochrane Database of Systematic Reviews. — 2013. — No. 10 (30 October). — Art. No. CD009572. — doi:10.1002/14651858.CD009572.pub2. — <nowiki>PMID 241743 PMC 6532735.
  • Реестровая запись ФС-001754 : Парацетамол // Государственный реестр лекарственных средств. — Минздрав РФ, 2018. — 3 апреля.
  • Регистрационное удостоверение ЛП-005989 : Парацетамол детский // Государственный реестр лекарственных средств. — Минздрав РФ, 2019. — 17 декабря.Федотовский, С. Н. Инструкция по медицинскому применению лекарственного препарата Парацетамол детский : ЛП-005989-121719 / АО «Кировская фармацевтическая фабрика». — Министерство здравоохранения Российской Федерации, 2019. — 17 декабря. — 11 с.
  • Регистрационное удостоверение ЛП-006075 : Парацетамол // Государственный реестр лекарственных средств. — Минздрав РФ, 2020. — 5 февраля.
  • Кустова, Е. В. Инструкция по медицинскому применению лекарственного препарата Парацетамол : ЛП-006075-050220 / АО «ПФК Обновление». — Министерство здравоохранения Российской Федерации, 2020. — 5 февраля. — 11 с.

Havolalar

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Acetaminophen - Compound Summary“. PubChem. The National Library of Medicine (16-sentabr 2004-yil). 2011-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-avgust 2008-yil.
  2. ↑ „Alcohol and painkillers“ (inglizcha). NHS (11-yanvar 2020-yil).
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Алексей Водовозов. Мифы о лихорадке YouTubeda — Гиперион. — 2019 (23 января)
  4. ↑ „WHO Model List of Essential Medicines, 16th list“ (inglizcha) (pdf). WHO (2009-yil 1-mart). 2012-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-yanvar 2012-yil.
  5. ↑ WHO Model List of Essential Medicines for Children, 3th list, March 2011(ingl.)
  6. ↑ Примерный перечень ВОЗ основных лекарственных средств для детей, Первый перечень, октябрь 2007 г.(rus.)
  7. ↑ „Acetaminophen“. The American Society of Health-System Pharmacists (3-aprel 2011-yil). 2011-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ „Baby paracetamol asthma concern“. BBC News (19-sentabr 2008-yil). 20-sentabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-sentabr 2008-yil.
  9. ↑ {{{заглавие}}}. — P. CD003676.
  10. ↑ {{{заглавие}}}. — P. 521—526.
  11. ↑ „Paracetamol“. Arthritis Research UK (2013-yil 16-oktyabr). 2013-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-noyabr 2018-yil.
  12. ↑ „Paracetamol versus placebo for knee and hip osteoarthritis“. Cochrane Library.
  13. ↑ „Парацетамол в сравнении с плацебо при остеоартрите коленного или тазобедренного сустава“. Cochrane Library.
  14. ↑ „National Guideline Clearinghouse | Expert Commentaries: Diagnosis and Treatment of Low Back Pain: A Joint Clinical Practice Guideline from the American College of Physicians and the American Pain Society. What's New? What's Different?“ (14-sentabr 2014-yil). 2014-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  15. ↑ {{{заглавие}}}.
  16. ↑ {{{заглавие}}}.
  17. ↑ {{{заглавие}}}.
  18. ↑ {{{заглавие}}}.
  19. ↑ {{{заглавие}}}.
  20. ↑ „Derry S; Moore RA. Paracetamol (acetaminophen) with or without an antiemetic for acute migraine headaches in adults // Cochrane Database Syst Rev. — 2013. — Vol. 4, № 4. — С. CD008040. — DOI:10.1002/14651858.CD008040.pub3. — PMID 23633349.“. Парацетамол (ацетаминофен) в монотерапии или в сочетании с противорвотным средством при острых мигренозных головных болях у взрослых.
  21. ↑ {{{заглавие}}}.
  22. ↑ „Paracetamol (acetaminophen) for acute treatment of episodic tension‐type headache in adults“. Cochrane Library.
  23. ↑ „Парацетамол (ацетаминофен) для неотложной терапии эпизодической головной боли напряжения у взрослых“. Cochrane Library.
  24. ↑ {{{заглавие}}}.
  25. ↑ „Wiffen PJ, Derry S, Moore R, McNicol ED, Bell RF, Carr DB, McIntyre M, Wee B. Oral paracetamol (acetaminophen) for cancer pain. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 7. Art. No.: CD012637. DOI: 10.1002/14651858.CD012637.pub2“.
  26. ↑ {{{заглавие}}}.
  27. ↑ „Relieving dental pain“. American Dental Association (2016-yil 1-dekabr). 2016-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  28. ↑ {{{заглавие}}}.
  29. ↑ „Ashley PF, Parekh S, Moles DR, Anand P, MacDonald LCI. Preoperative analgesics for additional pain relief in children and adolescents having dental treatment. Cochrane Database of Systematic Reviews 2016, Issue 8. Art. No.: CD008392. DOI: 10.1002/14651858.CD008392.pub3“.
  30. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  31. ↑ „Однократная доза перорального парацетамола (ацетаминофена) и кодеина при послеоперационной боли у взрослых“. Cochrane Library.
  32. ↑ Christopher J Derry; Sheena Derry; R Andrew Moore. „Caffeine as an analgesic adjuvant for acute pain in adults. Cochrane Systematic Review - Intervention“. Кофеин в качестве анальгетического адъюванта при острой боли у взрослых.
  33. ↑ 33,0 33,1 Применение лекарственного средства. 1980
  34. ↑ „Painkillers 'cause kidney damage'“. BBC News (23-noyabr 2003-yil). 2010-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-sentabr 2020-yil.
  35. ↑ Sample, Ian „Paracetamol may dull emotions as well as physical pain, new study shows“ (inglizcha). The Guardian (14-aprel 2015-yil).
  36. ↑ Knapton, Sarah „Paracetamol kills feelings of pleasure as well as pain“ (inglizcha). The Telegraph (14-aprel 2015-yil). — „In other words, positive photos were not seen as positively under the influence of acetaminophen and negative photos were not seen as negatively.“.
  37. ↑ Jeff Grabmeier. „Your pain reliever may also be diminishing your joy“ (inglizcha). The Ohio State University (13-aprel 2015-yil). — „For example, people who took the placebo rated their level of emotion relatively high (average score of 6.76) when they saw the most emotionally jarring photos of the malnourished child or the children with kittens. People taking acetaminophen didn’t feel as much in either direction, reporting an average level of emotion of 5.85 when they saw the extreme photos.“. 2015-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  38. ↑ {{{заглавие}}}..— «Participants in the acetaminophen condition also rated both negative and positive stimuli as less emotionally arousing than did participants in the placebo condition (Studies 1 and 2), whereas nonevaluative ratings (extent of color saturation in each image; Study 2) were not affected by drug condition.».
  39. ↑ Reilly, Rachel „Popping paracetamol could also help treat EMOTIONAL pain“. Daily Mail (19-aprel 2013-yil). — „Researchers found that people who took paracetamol were less judgmental about the behaviour of the rioters.“.
  40. ↑ U.S. Food and Drug Administration (FDA). Page updated August 6, 2013 Acetaminophen Toxicity Page accessed February 23, 2014
  41. ↑ Research, Center for Drug Evaluation and „Drug Safety and Availability - FDA Drug Safety Communication: Prescription Acetaminophen Products to be Limited to 325 mg Per Dosage Unit; Boxed Warning Will Highlight Potential for Severe Liver Failure“. U.S. Food and Drug Administration (FDA). 2016-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-fevral 2016-yil.
  42. ↑ „FDA: Acetaminophen doses over 325 mg may lead to liver damage“. CNN (16-yanvar 2014-yil). 16-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-fevral 2014-yil.
  43. ↑ Daly FF, Fountain JS, Murray L, Graudins A, Buckley NA. Guidelines for the management of paracetamol poisoning in Australia and New Zealand—explanation and elaboration. A consensus statement from clinical toxicologists consulting to the Australasian poisons information centres // Med J Aust. — 2008. — Т. 188, № 5. — С. 296—301. — Andoza:PMID. Архивировано 23 iyul 2008 года.
  44. ↑ Khashab M, Tector AJ, Kwo PY. Epidemiology of acute liver failure(ingl.) // Current Gastroenterology Reports : журн. — 2007. — Vol. 9, no. 1. — P. 66—73. — Andoza:PMID.
  45. ↑ Hawkins LC, Edwards JN, Dargan PI. Impact of restricting paracetamol pack sizes on paracetamol poisoning in the United Kingdom: a review of the literature // Drug Safety : журн. — 2007. — Т. 30, № 6. — С. 465—479. — Andoza:PMID.
  46. ↑ 46,0 46,1 Larson AM; Polson J; Fontana RJ; et al. Acetaminophen-induced acute liver failure: results of a United States multicenter, prospective study(ingl.) // Andoza:Нп3 : журн. — 2005. — Vol. 42, no. 6. — P. 1364—1372. — Andoza:PMID.
  47. ↑ „Feverish illness in children“. Assessment and initial management in children younger than 5 years (inglizcha) (deadlink). NICE clinical guidelines. UK National Institute for Health and Care Excellence (2013-yil 1-may). — NICE clinical guideline «CG160». 6-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-fevral 2014-yil.
  48. ↑ Xato: |sarlavha= andozasida parametr koʻrsatilmagan {{publikatsiya}}.
  49. ↑ Xato: |sarlavha= andozasida parametr koʻrsatilmagan {{publikatsiya}}. — Vol. 69, no. 6. — DOI:10.1007/s00228-012-1463-7. — Andoza:PMID. — Andoza:PMC.
  50. ↑ „Link between Calpol and asthma 'not proven'“ (inglizcha). NHS Choices. UK National Health Service (16-sentabr 2013-yil). 2014-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-fevral 2014-yil.
  51. ↑ Xato: |sarlavha= andozasida parametr koʻrsatilmagan {{publikatsiya}}. — DOI:10.1542/peds.2010-3852. — Andoza:PMID.
  52. ↑ CHMP Pharmacovigilance Working Party (24-fevral 2011-yil). Pharmacovigilance Working Party (PhVWP) February 2011 plenary meeting (Report). European Medicines Agency & Heads of Medicines Agencies. pp. 6–7. Archived from the original on 2013-11-08. https://web.archive.org/web/20131108045758/http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Report/2011/02/WC500102322.pdf. 
  53. ↑ Xato: |sarlavha= andozasida parametr koʻrsatilmagan {{publikatsiya}}. — Vol. 7, no. 2. — DOI:10.1586/ers.13.8. — Andoza:PMID.
  54. ↑ McBride, J.T. The association of acetaminophen and asthma prevalence and severity(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — Andoza:Нп3, 2011. — December (vol. 128, no. 6). — P. 1181—1185. — DOI:10.1542/peds.2011-1106. — Andoza:PMID. Архивировано 13 iyul 2014 года.
  55. ↑ Lesko S.M., Mitchell A.A. The safety of acetaminophen and ibuprofen among children younger than two years old(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — 1999. — Vol. 104, no. 4. — P. e39. — Andoza:PMID.
  56. ↑ Yorgason, JG; Luxford, W; Kalinec, F. In vitro and in vivo models of drug ototoxicity: studying the mechanisms of a clinical problem(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — 2011. — Vol. 7, no. 12. — P. 1521—1534. — Andoza:PMID.
  57. ↑ „Нестероидные противовоспалительные средства“. 23-sentabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-aprel 2010-yil.
  58. ↑ Acetaminophen Toxicity
  59. ↑ Ch.M. Wilcox. „What physicians can do to curb over-the-counter medicine misuse“ (inglizcha) (html) (19-aprel 2014-yil). Qaraldi: 24-aprel 2014-yil. Перевод на русский: Ч.М. Уилкокс. „17000 смертей от парацетамола, НПВП и других безрецептурных лекарств ежегодно в США“ (ruscha) (html) (23-aprel 2014-yil). Qaraldi: 24-aprel 2014-yil.
  60. ↑ „Paracetamol“. University of Oxford Centre for Suicide Research (2013-yil 25-mart). 2013-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-aprel 2013-yil.
  61. ↑ Ryder S.D., Beckingham I.J. ABC of diseases of liver, pancreas, and biliary system. Other causes of parenchymal liver disease(ingl.) // BMJ : journal. — 2001. — Vol. 322, no. 7281. — P. 290—292. — Andoza:PMID.
  62. ↑ Lee W.M. Acetaminophen and the U.S. Acute Liver Failure Study Group: lowering the risks of hepatic failure(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — 2004. — Vol. 40, no. 1. — P. 6—9. — Andoza:PMID.
  63. ↑ „Highlights of Prescribing Information“. Acetadote. 2014-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-fevral 2014-yil.
  64. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  65. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  66. ↑ {{{заглавие}}}(ingl.).
  67. ↑ Choueiri, TK.; Je, Y.; Cho, E. Analgesic use and the risk of kidney cancer: a meta-analysis of epidemiologic studies(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — 2014. — Vol. 134, no. 2. — P. 384—396. — DOI:10.1002/ijc.28093. — Andoza:PMID.
  68. ↑ Fortuny, J.; Kogevinas, M.; Garcia-Closas, M.; Real, F. X.; Tardòn, A.; Garcia-Closas, R.; Serra, C.; Carrato, A.; Lloreta, J.; Rothman, N.; Villanueva, C.; Dosemeci, M.; Malats, N.; Silverman, D. Use of Analgesics and Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs, Genetic Predisposition, and Bladder Cancer Risk in Spain(ingl.) // Andoza:Нп3 : journal. — 2006. — Vol. 15, no. 9. — P. 1696—1702. — DOI:10.1158/1055-9965.EPI-06-0038. — Andoza:PMID.
  69. ↑ {{{заглавие}}}.
  70. ↑ Данные растворимости из книги Toxicological Analysis /ed. by R.K.Muller. Leipzig, 1995/-846 p., с.372
  71. ↑ 71,0 71,1 Badmen
  72. ↑ Von Mering J. (1893) Beitrage zur Kenntniss der Antipyretica. Ther Monatsch 7: 577—587.
  73. ↑ 73,0 73,1 73,2 73,3 Sneader, Walter. Drug Discovery: A History. Hoboken, N.J.: Wiley, 2005 — 439-bet. ISBN 0471899801. 
  74. ↑ pmid17727790
  75. ↑ „A Festival of Analgesics“. 2010-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-avgust 2008-yil.
  76. ↑ Американские власти защитили парацетамол — Лекарства : Нольтри / infox.ru
  77. ↑ Сироп содержит 0,06 ХЕ сахарозы в 5 мл, что следует учитывать при лечении больных сахарным диабетом. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Paratsetamol&oldid=5269268" dan olindi