Shamkir

Shamkir
Shamkir; ozarbayjoncha: Şəmkir
	Shahar
	40°49′47″N 46°01′08″E / 40.82972°N 46.01889°E
Mamlakat	Ozarbayjon
Tuman	Shamkir
Hukumat
Asos solingan	1944
Markazi balandligi	450 m
Rasmiy til(lar)i	ozarbayjon tili
Aholisi (2010)	67,200
Vaqt mintaqasi	UTC+4:00
Telefon kodi	+994 241
	Shamkir

Shamkir (ozarbayjoncha: Şəmkir), tarixan Annenfeld nomi bilan mashhur, Ozarbayjonning gʻarbidagi shahar va Shamkir tumanining maʼmuriy markazi. Kichik Kavkazning shimoliy etaklarida, Tbilisi-Yevlax shossesi boʻyida Chagirchoy sohilida, Dallar temir yoʻl stansiyasidan taxminan 4 kilometr (2.5 mi) masofada joylashgan. Bu Ozarbayjondagi aholi soni boʻyicha sakkizinchi yirik shahardir.

Etimologiyasi

Bir nazariyaga koʻra, bu nom ozarbayjoncha sham soʻzidan olingan boʻlib, yashil bilan qoplangan joy maʼnosini bildiradi^[2]^[3].

Aholisi

Shamkir markaziy parki

2021-yil 1-oktyabr holatiga koʻra, hudud aholisi 221 372 kishini tashkil qiladi^[4].

Tarixi

Miloddan avvalgi 16—15-asrlarga oid sopol idish, Shamkir yaqinidagi qazishmalarda topilgan.

Antik davrda hozirgi Shamkir hududi milodiy 387-yilgacha Armaniston qirolligi tarkibidagi Utik viloyatiga kirgan. Miloddan avvalgi 2-asrdan milodiy 4-asrgacha boʻlgan yunon-rim tarixchilari Utik Armanistonning viloyati boʻlib, Armaniston va Kavkaz Albaniyasini Koʻra daryosi ajratib turadi, deb hisoblagan^[5]^[6]^[7].

Tarixiy Shamkur (Shamxor va Shamkir nomlari bilan ham tanilgan^[2]) 5-asrdan beri Forsning savdogar va hunarmandchilik markazi sifatida tanilgan^[3]. 652-yilda shaharni arablar bosib olgan^[8]. 737-yilda arab qoʻmondoni Marvonning Volga boʻyiga yurishidan soʻng xazarlar Shamkirga joylashdilar^[8]. 752-yilda shahar yaqin atrofda yashab, arablarga qarshi isyon koʻtargan savirlar tomonidan vayron qilingan^[8]. 854-yilda musulmon xazarlar Shamkirga panoh topdilar^[8]. Keyinchalik shahar kurdlar sulolasidan boʻlgan shaddodiylar sulolasidan boʻlgan Ganja amirlari hukmronligida boʻlgan^[8]. 12-asr va 13-asr boshlarida Shamkir gruzinlar hukmronligi ostida edi^[8]. 1195-yilda Gruziya qirolichasi Tamaraning qoʻmondonlari saljuqiylarning eldegiziylar sulolasidan boʻlgan Ozarbayjon Otabegi Abu Bakr qoʻshinlarini yoʻq qildi^[8]. 1235-yilda Shamkir moʻgʻullar tomonidan vayron qilingan^[8]. 16-asrning birinchi choragidan 19-asr boshlarigacha Shamkirda Shamsaddinli-Zulgadar degan turkiy qabila hukmdorlari hukmronlik qilgan^[8]. 1803-yilda Qojar Eronining Ganja xonligiga qarshi harbiy harakatlar paytida Shamkir rus qoʻshinlari tomonidan bosib olinib, Rossiyaga qoʻshib olindi^[8].

1817-1818-yillarda Shamkir oʻrnida Annenfeld nomi bilan Vyurtembergdan koʻchirilgan nemislar koloniyasi tashkil etilgan^[2]. Ozarbayjonda mustamlaka bilan aloqadorlardan tashqari boshqa nemislar ham bor edi. 1826-yil 3-sentyabrda rus-fors urushi chogʻida Annenfeld yaqinida shohning 10000 askardan iborat gvardiyasi yoʻq qilindi^[8]. 1915-yilda bu yerga Turkiya va Erondan ossuriylar koʻchirildi va 1930-yillarda ham shu yerda yashab kelayotgan edi^[9].

Annenfeld 20-asr boshlarida

Birinchi jahon urushidan keyin Annenfeldga ruscha Annino (ruscha: Аннино) nomi berildi^[2]. 1938-yilda unga shahar tipidagi aholi punkti maqomi berildi va yaqin atrofdagi temir yoʻl vokzali va tarixiy Shamkir nomi bilan Shamxor (Шамхор) deb qayta nomlandi^[2]^[3]. 1944-yilda nemis aholisi Sovet Ittifoqida aholini koʻchirish doirasida deportatsiya qilinganidan ikki yil oʻtgach, unga shahar maqomi berildi^[3]. 1991-yilda bu nom Shamkir deb oʻzgartirildi^[2].

Lyuteran nemis cherkovi

Iqtisodiyoti

Shaharda konyak va vino zavodlari, shuningdek, mahalliy sanoat zavodi ishlab turibdi.

Transporti

Jamoat transporti

Shamkir yirik jamoat transport tizimiga ega, asosan Transport vazirligi tomonidan boshqariladi.

Sporti

Klubning Ozarbayjon Birinchi divizionidagi tarkibi

Shaharda bitta professional futbol jamoasi, „Shamkir“, bor. U hozirda Ozarbayjon futbolining ikkinchi toifasi, Ozarbayjon Birinchi divizionida qatnashmoqda. Klub ikki karra Ozarbayjon ligasi chempioni.

2014-yil holatiga koʻra, Shamkirda 22-toifadagi musobaqa va barcha davrlarning eng yuqori reytingli turnirlaridan biri oʻtkaziladi^[10].

Mashhur kishilari

Shaharning nufuzli aholisi orasida shoirlar Mulla Vali Vidodiy va Ahmad Javod, futbolchi Jovid Imomverdiyev va kamonchi Zinyat Valiyeva bor.

Mulla Vali Vidodiy sheʼriyatida hayotga ijobiy qarash ifodalangan.
Ahmad Javod Ozarbayjon Respublikasining madhiyasi soʻzlari muallifi sifatida mashhur
Jovid Imomverdiyev, futbolchi.
Muboriz Gurbanli, Ozarbayjon Respublikasi Diniy birlashmalar boʻyicha davlat qoʻmitasi raisi

Manbalar

↑ „The state statistical committee of the Azerbaijan Republic“.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Pospelov, pp. 27–28
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Kotlyakov, entry on "Shamkir"
↑ „Əhalisi | Azərbaycan Respublikası Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyəti“. shamkir-ih.gov.az. Qaraldi: 2022-yil 28-iyul.
↑ Strabo, Geography, 11.14.4, http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0198&loc=11.14.1 (Archive.is saytida 2012-12-12 sanasida arxivlangan)
↑ Pliny the Elder, "The Natural history ", 6.39: "..the tribe of Albanians settled on the Caucasian mountains, reaches ... the river Kir making border of Armenia and Iberia"
↑ Claudius Ptolemy, "Geography" 5.12: "Armenia is located from the north to a part of Colchida, Iberia and Albania along the line, which goes through the river Kir (Kura)"
↑ ^8,00 ^8,01 ^8,02 ^8,03 ^8,04 ^8,05 ^8,06 ^8,07 ^8,08 ^8,09 ^8,10 Soviet Historical Encyclopedia, entry on "Shamkhor" (ruscha)
↑ Краткая история появления в России ассирийскиx поселений (Wayback Machine saytida 2020-10-03 sanasida arxivlangan). HOLY APOSTOLIC CATHOLIC ASSYRIAN CHURCH OF THE EAST.
↑ „Carlsen beats Nakamura for perfect 2/2 start in the Gashimov Memorial“. www.theweekinchess.com. Qaraldi: 2014-yil 24-aprel.

Adabiyotlar

Е. М. Поспелов (Ye. M. Pospelov). "Имена городов: вчера и сегодня (1917–1992). Топонимический словарь." (City Names: Yesterday and Today (1917–1992). Toponymic Dictionary.) Москва, "Русские словари", 1993.
"Словарь современных географических названий" (Dictionary of Modern Geographic Names). Под. ред. В. М. Котлякова (ed. V. M. Kotlyakov), 2006.
"Советская историческая энциклопедия" (Soviet Historical Encyclopedia). Под ред. Е. М. Жукова (ed. Ye. M. Zhukov), 1973–1982.

[1] „The state statistical committee of the Azerbaijan Republic“.

[Pospelov-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Pospelov, pp. 27–28

[Kotlyakov-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Kotlyakov, entry on "Shamkir"

[4] „Əhalisi | Azərbaycan Respublikası Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyəti“. shamkir-ih.gov.az. Qaraldi: 2022-yil 28-iyul.

[5] Strabo, Geography, 11.14.4, http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0198&loc=11.14.1 (Archive.is saytida 2012-12-12 sanasida arxivlangan)

[6] Pliny the Elder, "The Natural history ", 6.39: "..the tribe of Albanians settled on the Caucasian mountains, reaches ... the river Kir making border of Armenia and Iberia"

[7] Claudius Ptolemy, "Geography" 5.12: "Armenia is located from the north to a part of Colchida, Iberia and Albania along the line, which goes through the river Kir (Kura)"

[SovHistEnc-8] 8,00 ^8,01 ^8,02 ^8,03 ^8,04 ^8,05 ^8,06 ^8,07 ^8,08 ^8,09 ^8,10 Soviet Historical Encyclopedia, entry on "Shamkhor" (ruscha)

[9] Краткая история появления в России ассирийскиx поселений (Wayback Machine saytida 2020-10-03 sanasida arxivlangan). HOLY APOSTOLIC CATHOLIC ASSYRIAN CHURCH OF THE EAST.

[10] „Carlsen beats Nakamura for perfect 2/2 start in the Gashimov Memorial“. www.theweekinchess.com. Qaraldi: 2014-yil 24-aprel.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]