Stepan Lixodziyevskiy
Stepan Ivanovich Lixodzievskiy (belaruscha: Сцяпан Іванавіч Ліхадзіеўскі; 1911-yil 9-may, Baslovichi, Minsk guberniyasi – 1979-yil 13-fevral, Toshkent) – belarus shoiri, tarjimoni va adabiyotshunosi. Filologiya fanlari doktori (1965), professor (1968). SSSR Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi (1948-yildan).
| Stepan Ivanovich Lixodzievskiy | |
|---|---|
| Tavalludi |
9-may 1911-yil Minsk guberniyasi |
| Vafoti |
13-fevral 1979-yil (67 yoshda) Toshkent, Oʻzbekiston SSR |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Sohasi | filologiya |
| Taʼlimi | Tomsk davlat pedagogika instituti (1939) |
Tarjimai holi
tahrirStepan Lixodzievskiy Minsk guberniyasi, Slutsk uezdi, Baslovtsi qishlogʻida (hozirgi Belarus Respublikasi Minsk viloyati, Slutsk tumani, Znamenskiy qishloq kengashi, Borok qishlogʻi) oʻrtahol dehqon oilasida tugʻilgan. 1918—1922-yillarda tugʻilgan qishlogʻidagi boshlangʻich maktabda, 1922—1926-yillarda Grodovo qishlogʻidagi yetti yillik maktabda oʻqigan va uni aʼlo baholarga tamomlagan. 1926-yildan – komsomol aʼzosi. 1929-yilda ota-onasi kolxozga oʻtishdi.
Nashr qilishni 1925-yilda boshlagan. 1926—1930-yillarda Minskdagi Belarus pedagogika texnikumida tahsil olgan. 1930-yilda Belarus universitetining pedagogika fakultetiga oʻqishga kirdi. 1931-yilning yozida, ikki oylik mashgʻulotlarni tugatgandan soʻng, u kichik zaxira komandiri unvonini oldi. 1931—1933-yillarda Belarus oliy pedagogika institutida tahsil oldi (1931-yil 28-iyulda BSSR Xalq Komissarlari Kengashi qarori asosida Belorus davlat universitetining pedagogika fakulteti mustaqil Belarus davlat oliy pedagogika institutiga aylantirildi).
1933-yil 24-fevralda OGPU tomonidan hibsga olinib, BSSR Jinoyat kodeksining 72, 76 moddasi[1] (aksilinqilobiy milliy demokratik tashkilot aʼzosi) boʻyicha tergovga tortildi va OGPU uchligining 1933-yil 10-avgustdagi qarori bilan Qozogʻistonga 3 yilga surgun qilindi (1956-yil 24-avgustda BSSR Oliy sudining jinoyat ishlari boʻyicha sudlov hay’ati tomonidan oqlangan).
1933—1937-yillarda Keles tumanidagi maktablarda oʻqituvchi boʻlib ishlagan:
| Ishlagan davri | Maktab | Lavozimi |
|---|---|---|
| 1933—1934 | Kazsadvintrestning 70-sonli sovxoz qoshidagi sovxoz maktabi | oʻquv ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari va oʻqituvchi |
| 1934—1935 | Janubiy Qozogʻiston viloyati Keles tumani Togʻli qishlogʻidagi milliy oʻrta maktab[2]. | oʻqituvchi |
| 1935—1937 | Sariogʻoch qishlogʻidagi oʻrta maktab[3]. | rus tili va adabiyoti oʻqituvchisi |
1937-yil sentyabr oyida Toshkent pedagogika instituti adabiyot fakultetining uchinchi kursiga oʻqishga kirib, oʻqish davrida Toshkent shahar Kirov tumani M.Gorkiy nomidagi 5-sonli umumtaʼlim maktabida yarim stavka dars bergan.
1938-yilda Tomsk davlat pedagogika institutining adabiyot fakultetining toʻrtinchi kursiga oʻtdi, uni 1939-yilda tugatdi (1939-yil 8-iyuldagi 184869-sonli diplom, roʻyxatga olish raqami 183). TDPUda oʻqib yurgan kezlari „Adabiyot“ kafedrasi ilmiy-tadqiqot toʻgaragi aʼzosi, fakultet devor gazetasi tahririyati aʼzosi, shuningdek, Tomskdagi 43-sonli oʻrta maktabda rus tili va adabiyoti oʻqituvchisi boʻlib ishlagan.
1939-yilda Toshkent pedagogika instituti qoshidagi aspiranturaga oʻqishga kirdi. 1942-yilda „Anatol Fransning gumanizmi“ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qildi. 1963-yilgacha Nizomiy nomidagi TDPIda oʻqituvchi, katta oʻqituvchi, dotsent, fakultet dekani, kafedra mudiri lavozimlarida ishlagan. 1963-yildan chet el adabiyoti kafedrasi mudiri, 1965—1968-yillarda Respublika rus tili va adabiyoti pedagogika institutida fakultet dekani. 1965-yilda „Anatol Frans ijodi va 19-asr oxiri – 20-asr boshlarida fransuz adabiyotida tanqidiy realizm muammosi“ mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi. 1968-yilda Stepan Lixodzievskiyga professor unvoni berildi.
1979-yil 13-fevralda Toshkent shahrida vafot etgan. Doʻmbrobod qabristoniga dafn etilgan[4].
Oilasi
tahrirXotini – Taisiya Vasilevna Lixodzievskaya (1917-2002). Oʻgʻillari – Anatoliy Lixodzievskiy, filologiya fanlari doktori va Yuriy Lixodzievskiy. Qizi – Svetlana Lixodzievskaya[5].
Ijodi
tahrirOʻzining ilk ijodiy ishini „Maladi arati“ gazetasida 1925-yilda nashr etgan. „Molodnyak“ adabiy birlashmasiga, keyinroq Belorus proletar yozuvchilar uyushmasiga aʼzo boʻldi (1928). 30-yillarning boshlarida u belarus tilida toʻrtta, oqlangandan keyin esa yana bir nechta sheʼriy toʻplam nashr etdi.
Belarus, rus va oʻzbek tillarida ijod qilgan. Oʻzbek shoirlarining kitoblariga muharrirlik qilgan. „Sharq yulduzi“ jurnali tahririyati aʼzosi boʻlgan.
Fransuz va nemis shoirlarining (Genrix Geyne, Teofil Gotier, Sharl Bodler, Sulli-Prudhomm, Pol Verlen, Arthur Rimbaud, Jak Prevert, Elyuar Pol) asarlarini belarus tiliga tarjima qilgan. Oʻzbek shoirlarining (Furqat, Hamza, Ramz Bobojon, Hamid Gʻulom, Mirtemir) ijodini rus va belarus tillariga tarjima qilish bilan shugʻullangan[4].
Asarlari
tahrirSheʼriy toʻplamlari
tahrir- Чырванеюць вішнi (1931)
- Рокаты дальняй прыстанi (1931)
- Крывавыя зьнічкі на сьнезе
- Мы — маладая гвардыя (1932)
- Берасцянка жывых трывог (Минск, 1962)
- Лиходзиевский С. И. Поиски сердолика: Переводы: Стихи. — Ташкент: Изд-во лит. и искусства, 1973. — 106 с.
- Вянкі камунарам, 1974
- Лиходзиевский С. И. Красные маки: Стихи / С. И. Лиходиевский; [Предисл. С. Шушкевича]. — Минск: Мастац. літ., 1981. — 158 с.
Ilmiy ishlari
tahrir- Lixodzievskiy S. I. Анатоль Франс — пламенный защитник русской революции, борец против империализма и войны [Текст] (oʻzbekcha: Anatol Frans — rus inqilobining ashaddiy himoyachisi, imperializm va urushga qarshi kurashchi). XXIX. Toshkent: OʻODU nashriyoti, 1952. 83-104-betlar.
- Lixodzievskiy S. I. Анатоль Франс [Текст]: Краткий очерк творческого пути / С. Лиходзиевский (oʻzbekcha: Anatol Frans [Matn]: Ijodiy yoʻlning qisqacha eskizi / S.Lixodzievskiy). Toshkent: OʻODU nashriyoti, 1954. – 99 bet. – 500 nusxa
- Lixodzievskiy S. I. Анатоль Франс [Текст]: Очерк творчества ({{lang-uz|Anatol Frans [Matn]: Ijodkorlik haqidagi insho}}). Toshkent: OʻzSSR Davlat adabiyot nashriyoti, 1962. – 419 bet.
- Lixodzievskiy S. I. Творчество Анатоля Франса и проблема критического реализма во французской литературе концы XIX — начала XX века [Текст]: Автореферат дис. на соискание ученой степени доктора филологических наук ({{lang-uz|Anatol Fransning ijodi va 19-asr oxiri – 20-asr boshlarida fransuz adabiyotida tanqidiy realizm muammosi [Matn]: Tezisning avtoreferati}}) / SSSR Fanlar akademiyasi A. M. Gorkiy nomidagi jahon adabiyoti instituti. – Moskva: [b.i.], 1965. 38 bet.
- Lixodzievskiy S. I. Радость встреч: Сб. лит.-крит. статей ({{lang-uz|Uchrashuvlar quvonchi: Adabiy-tanqidiy maqolalar toʻplami}}) . – Toshkent: Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1977. – 206 bet.
Tarjimalari, tahrirlari, sharhlari, soʻzboshilari
tahrir- Hamza Hakimzoda Niyoziy Tanlangan asarlar; [S. I. Lixodzievskiy muharrirligi ostida]; [Kirish soʻzi I.Sultonov. 3—12-betlar]. Toshkent: OʻzSSR Davlat nashriyoti, 1949. – 198 bet.
- Farhod otashlari [Matn]: [Adabiy-badiiy toʻplam] / [Tahririyat hay’ati: S. I. Lixodzievskiy va boshqalar] – Toshkent: OʻzSSR Davlat nashriyoti, 1950. – 168 bet.
- Frans, Anatol Asarlar toʻplami [Matn]: 8 jildda: Fransuz tilidan tarjimon / muharrir Y. A. Gunsta va boshqalar. [Kirish. V. A. Dinnikning maqolasi, 5—51-betlar]. – Moskva: Davlat adabiyot nashriyoti, 1957—1960. 2-tom: Ваптозар. Таис. Харчевня «Королевы гусиные лапы». Суждения господина Жерома Куаньяра. Перламутровый ларец / [Izoh S. R. Braxman va S. I. Lixodzievskiy]]. – Moskva, 1958. 879 bet[6].
- Frans, Anatol Janob Jerom Kuanyarning hukmlari [Matn] / fransuz tilidan S.Bobrov va M.Bogoslovskoy tarjimasi; [Eslatmalar S. Lixodzievskiy]; Rassom V.Favorskiy. V. Favorskogo. – Moskva: Davlat adabiyot nashriyoti, 1963. – 213 bet.
- Chet el adabiyoti tarixidan [Matn]: [Maqolalar toʻplami] / [Masʼul muharrir filologiya fanlari nomzodi S. I. Lixodzievskiy]. – Toshkent: Fan, 1965. – 132 bet.
- Rus adabiyotining mafkurasi va mahorati: [Maqolalar toʻplami / Masʼul muharrir filologiya fanlari nomzodi S. I. Lixodzievskiy]: OʻzSSR Oliy va oʻrta taʼlim vazirligi. Respublika rus tili va adabiyoti pedagogika instituti. – Toshkent: Fan, 1965. – 78 bet.
- Borodin S. P. Misr: Romanlar, hikoyalar, hikoyalar, insholar / [Muqaddima. Filologiya fanlari doktori S. Lixodzievskiy]. – Toshkent: Badiiy adabiyot nashriyoti. 1969. – 396 bet.
- Frans, Anatol Valtasar; Tais; Marvarid tobuti: [Roman, qissalar]: Fransuz tilidan tarjimon /Anatol Frans; [Izoh. S. R. Braxman, S. I. Lixodzievskiy; Rassom A. Nikulin]. Moskva: Izvestiya, 1992. – 431 bet.
Oʻzbek adabiyotiga oid tanqidiy maqolalar
tahrir- Abdulla Qahhor hikoyalari haqida (1946)
- Oʻzbek tarixiy romani (1947)
- Oybekning „Qizlar“ sheʼri (1949)
- Oʻzbek satirasining oʻtmishi va buguni haqida (1953)
- Har doim ishda va izlanishda (S. Borodin haqida, 1962)
Mukofotlari
tahrir- „1941—1945-yillardagi Ulugʻ Vatan urushidagi jasoratli mehnati uchun“ medali
- „1941—1945-yillardagi Ulugʻ Vatan urushidagi gʻalabaning 30 yilligi“ medali
- OʻzSSR Oliy Soveti Prezidiumining Faxriy yorligʻi (1959)
- BSSR Oliy Kengashi Prezidiumining faxriy yorligʻi (1967)
Manbalar
tahrir- ↑ „ИЗВЛЕЧЕНИЯ ИЗ УГОЛОВНОГО КОДЕКСА БССР 1928 ГОДА“ (deadlink). 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 15-oktyabr.
- ↑ (2006-yil 2-oktyabrdan Janubiy Qozogʻiston viloyati Sariagʻash tumanidagi Qoplonbek ovuli
- ↑ (2001-yil 21-dekabrdan Janubiy Qozogʻiston viloyati Sariagʻash tumani markazi Sariagʻash shahri)
- ↑ 4,0 4,1 „Биография С. И. Лиходзиевского на сайте Ташкент-память“. 2017-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 5-iyun.
- ↑ „Леонид Шубников. О Белорусском культурном центре в Узбекистане.“. 2016-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 5-iyun.
- ↑ „С. И. Лиходзиевский. Комментарии к сборнику «Перламутровый ларец»“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-oktyabr.