Subhonquli

Buxoro hukmdorlari

1428 — 1468 Abdulxayr 1501 — 1510 Muhammad Shayboniy 1510 — 1530 Koʻchkunchi 1530 — 1533 Abu Said 1533 — 1539 Ubaydulla I 1539 — 1540 Abdulla I 1540 — 1552 Abdullatif 1552 — 1556 Navroʻz Ahmad 1556 — 1583 Pirmuhammad 1583 — 1598 Abdulla II 1598 — 1599 Abdulmoʻmin 1599 — 1601 Pirmuhammad II 1601 — 1605 Boqimuhammad 1605 — 1608 Valimuhammad 1608 — 1650 Imomquli 1640 — 1647 Nodirmuhammad 1645 — 1680 Abdulaziz 1680 — 1702 Subhonquli 1702 — 1711 Ubaydulla II 1711 — 1747 Abulfayz 1756 — 1758 Muhammad Rahim 1758 — 1785 Doniyolbiy Otaliq 1785 — 1800 Shohmurod 1800 — 1826 Haydar 1826 — 1826 Husayn 1826 — 1827 Umar 1827 — 1861 Nasrulla 1861 — 1885 Muzaffaruddin 1885 — 1911 Said Abdulahad 1911 — 1919 Said Olim

Subhonqulixon (1625 Buxoro 1702.14.9) — Buxoro xoni (1680—1702), Balx hokimi (1651—80), ashtarxoniylardan. Hadp Muhammadxonning oʻgʻli. Nadr Muhammadxon Buxoro xoni boʻlgach, oʻgʻli S.ni Soli Saroy shahri, soʻngra Balx viloyati hokimi qilib tayinlaydi (1642). Koʻp oʻtmay u bu lavozimdan olinib, Kyahmerdga hokim boʻlgan. S.ning katta akasi Abdulazizxon otasini hokimiyatdan chetlashtirib, Buxoro xoni boʻlgach, S. Balxga — otasi huzuriga yoʻl olgan. S. Balx viloyatida mustahkam oʻrnashib olib, Balx va Badaxshon hokimligini qoʻlga kiritgan (1651). S. Buxorodan mustaqil siyosat yuritgan. 1658 yilda Abdulazizxonning piri Abdulgʻafforxoʻja vositachiligida Buxoro va Balx oʻrtasida tinchlikka erishilib, S. akasining hokimiyatini rasmiy tan olgan. Muhammad Yusuf Munshiyning yozishicha, 1680 y. 2 fevral

da keksayib qolgan Abdulazizxon S.ga Buxoro xonligi taxtini topshirib, oʻzi hajga joʻnaydi. S. markaziy hokimiyatni mustahkamlash uchun soliqlar miqdorini oshirib, qoʻshinni koʻpaytirgan. Anushaxonnnng vorisi Arang Muhammadxon 1687 y. Buxoroga bosqin qilganida S. bu hujumni qaytarish bilan cheklanmay, 1688 yilda oʻldirilgan xon oʻrniga Xiva taxtiga oʻz noibi amir Niyoz eshik ogʻaboshi (Shohniyoz)ni oʻtqazgan. Shu tariqa Abdullaxon II davridagidek Xiva xonligi yana Buxoroga qoʻshib olingan va mintaqada yagona oʻzbek davlati qaror topgan. S. davrida Buxoro xonligining Sharq davlatlari bilan diplomatik munosabatlari yaxshilangan. Boburiylardan Avrangzeb 1689 yilda Zabardastxon, Usmonli turk sultonlaridan Agʻmad I 1691 yilda Mustafo chovush boshchiligidagi elchilarni Buxoroga joʻnatgan. S. bilan Avrangzeb oʻrtasida bir necha marta (1671—87) oʻzaro maktublar almashilgan. S. tomonidan Balx va Buxoroda koʻplab meʼmoriy obidalar, jumladan, Balxda Madrasa, Buxoroda Dor ushshifo, Registonda katta hovuz; Arkda salomxona va jome masjidi, shuningdek, Aminobodda chorbogʻ qurilgan. Bu davrda, ayniqsa, tibbiyot ilmi va adabiyot rivojlangan. Dor ushshifoda bemorlarni davolash bilan bir qatorda ilmiy ishlar ham olib borilgan. S.ning tibbiyotga oid kitoblar jamlangan nodir kutubxonasi boʻlgan. U "Ihyo attibbi Subhoniy" ("Subgʻoniy tibbiyoti boʻyicha davolash"), "Lubb ullavoyih ulqamar filixtiyorot" ("Baxtli soatni aniqlashda oy manzillarining mohiyati") nomli ilmi nujumga oid risola yozgan. S. "Nishoniy" taxallusi bilan sheʼrlar bitib, saroyda oʻtkazilgan mushoiralarda oʻzi ham sheʼrlar aytgan.

S. Buxoro yaqinidagi Bahouddin majmuasidagi Daxmai shohonda (Abdullaxon II qabri yaqinida) dafn etilgan.

Manbalar: Mir Muhammad Amini Buhari, Ubaydullaname, T., 1957; Muhammad Yusuf Munshi, Mukimxanskaya istoriya, T., 1956; Xoja Samandar Termiziy, Dastur ulmuluk, T., 1997.

Adabiyot

• Istoriya Oʻzbekistana (XVI—I polovina XIX v.), t. 3, T., 1993.

Qahramon Rajabov.

Ashtarxoniylar sulolasi (1601-1756)

Buxoro xonligi Boqi Muhammad 1601 - 1605 Vali Muhammad 1605 - 1611 Imomqulixon 1611 - 1642 Nodir Muhammad 1642 - 1645 Abdulazizxon 1645 - 1681 Subxonqulixon 1681 - 1702 Ubaydullaxon II 1702 - 1711 Abulfayzxon 1711 - 1747 Abdulmo’minxon 1747 - 1751 Ubaydulloxon III 1751 - 1754 Sherg'ozixon 1754 - 1756