Toqi Zargaron
Toqi zargaron (forscha — zargarlar toqi) — Buxorodagi meʼmoriy yodgorlik va zargarlik buyumlari sotish uchun moʻljallangan savdo markazi biri boʻlgan. Mazkur meʼmoriy yodgorlik Shayboniy hukmdor Abdullaxon II davrida 1582-yilda bunyod etilgan[1]. Hozirgi kunda Oʻzbekiston moddiy va madaniy meʼrosining koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan.
| Toqi Zargaron | |
|---|---|
 | |
| Muqobil nomlari |
Toqi Zargaron Zargarlar toqi |
| Umumiy maʼlumot | |
| Maqomi | Tarixiy obida |
| Turi | toq |
| Shahar | Buxoro |
| Mamlakat | Oʻzbekiston |
| Qurilishi boshlangan | 1582-yil |
| Texnik holati | |
| Material | pishgan gʻisht, yogʻoch, ganch |
| Qavatlar soni | 1 |
 Toqi Zargaron xaritada | |
 Toqi Zargaron Vikiomborda | |
Tarixi
tahrirToqi Zargaron Buxorodagi toqilarning eng yirigi va mujassamoti jihatidan murakkabi hisoblanadi. Toqi Zargaron Buxoro xoni Shayboniy hukmdor Abdullaxon II davrida XVI asrda qurilgan. Toqi Zargaron chorsuda joylashgan ikkita katta yoʻlni arxitektura jihatdan uygʻunlashtirgan yodgorlik hisoblanadi. Chorsu ikkala yoʻldagi qatnovni ham osonlashtirgan. Toqning atrofida kvadrat shaklini hosil qiluvchi kichik gumbazlar mavjud. Sakkiz burchakli xona ulkan gumbaz bilan yopilgan. Ular burchaklardagi doʻkon va ustaxonalar tomi boʻlgan. Toqning gumbaz tomli xonalari boʻlib, salqin va qorongʻi boʻlgan. Toqda ziraklar, uzuk, qurol-aslahalar uchun bezaklar, oʻyma muhrlar, munchoq va marjonlar ustalar tomonidan yasalgan. Oʻrta asrlarda mohir ustalar toqda zargarlik buyumlari yasashgan[2]. Toqi Zargaronda chet davlatlaridan savdogarlar kelib oʻz buyumlarini sotishgan. Asosan bu toqda arablar, forslar, hindlar, ruslar, xitoyliklar, turklar va boshqa millatga mansub savdogarlar kelishgan. Ular toqda Xitoy shoisi, Kashmir roʻmoli, Misr zarbof gazlamalari, arab joynamozlari, Tibet ziravorlari kabi mahsulotlar sotishgan. Toqi Zargaronda ovqatlanish uchun ajratilgan joylarda somsa, non va issiq taomlar sotilgan. Mazkur toqda hukmdor farmonlari ham eʼlon qilingan[3]. Oʻtmishda uning dalonlarida 36 zargarlik ustaxonasi va doʻkonlar boʻlgan. Atrofiga savdo rastalari, ombor, karvonsaroylar qurilgan.Gumbazi arablar kelguniga qadar qurilgan deb taxmin qilinadi. Vosifiyning XVI asr boshlarida yozgan asarida Buxoro chorsusi sifatida tilga olingan. Toqi zargaron Ulugʻbek madrasasi yonida, qadimiy shahriston markazi — 2 katta koʻcha kesishgan chorraha ustini qoplab turadi. Bino, asosan, XV asrda qurilgan (XVI asrda toʻla-toʻkis taʼmirlanganligi sababli shu yili bunyod etilgan deb taxmin qilinadi). Toqi Zargaron mustaqillik yillarida qayta taʼmirlandi. Toqi Zargaronda hozirgi kunda hunarmandlar ustaxonalari va savdo rastalari mavjud. Ushbu doʻkonlarda hozirgi kunda ziravorlar, yogʻochdan buyumlar, zargarlik buyumlari, qadimiy kolleksiyalar sotiladi.
Meʼmorchiligi
tahrirToqi Zargaron pishiq gʻisht, yogʻoch, tosh va ganchdan bunyod etilgan. Ulkan gumbaz 8 ta toqiga oʻrnatilgan. Tarhi 45,4x43,5 metr, bal. 16,7 metr, gumbazining asos aylanasi 14 metr, poygumbazi koʻp qirrali, undagi 16 ta darcha orqali bino ichiga yorugʻlik tushib turadi. Atrofini oʻrab turgan doʻkonlar gumbazi balandligi 5- 7 metrni tashkil etadi.
Manbalar
tahrir- ↑ Ражабов 2016, s. 172.
- ↑ Пугаченкова 1979, s. 4.
- ↑ Бобожонов 2017, s. 106.
Adabiyotlar
tahrirIlmiy adabiyotlar
tahrir- Ражабов Қ, Иноятов С.. Бухоро тарихи. Tошкент: Тафаккур нашриёти, 2016 — 460-bet. ISBN 978-9943-24-119-0.
- Бобожонов Ш. Шариф шаҳар ёдгорликлари (Бухоро тарихий обидаларига саёҳат). Бухоро: Бухоро нашриёти, 2017 — 310-bet.
- Пугаченкова Г. Тим ва тоқлар. (инглиз, рус, ўзбек тилларида). Тошкент: Ўзбекистон нашриёти, 1979 — 14-bet.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |