Vikipediya

Yahyo Sinvar

Falastinlik siyosatchi va Hamas yetakchisi

Yahyo Sinvar (arabcha: يحيى ابراهيم حسن السنوار; Abu Ibrohim nomi ham bilan tanilgan[1]) (1962-yil 29-oktyabr — 2024-yil 16-oktyabr) — falastinlik siyosatchi[2], 2017-yil fevraldan Hamas yetakchisi, 2024-yil avgustdan Hamas siyosiy byurosi raisi boʻlib[3], Ismoil Haniyaning o‘rnini egallagan[4][5].

Yahyo Sinvar
Yahyo Ibrohim Hasan Sinvar

Yahyo Sinvar (2013-yil)
Hamas siyosiy byurosi raisi
Mansab davri
2024-yil 6-avgust – 2024-yil 16-oktyabr
Oʻtmishdoshi Ismoil Haniya
Hamas yetakchisi
Mansab davri
2017-yil 13-fevral – 2024-yil 16-oktyabr
Bosh vazir Mohammed Awad
Issam al-Da’alis
Oʻtmishdoshi Ismoil Haniya
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 29-oktyabr 1962-yil
Xon Yunis, Gʻazo sektori
Vafoti 16-oktyabr 2024-yil(2024-10-16)
(61 yoshda)
Millati Falastinlik
Siyosiy partiyasi Hamas
Istiqomat joy(lar)i Xon Yunis, Xon Yunis gubernatorligi, Gʻazo sektori, Falastin davlati.
Taʼlim Gʻazo islom universiteti
Dini Islom
Ilmiy unvoni Bakalavr

Hayoti

tahrir

Yahyo Ibrohim Hasan al-Sinvar 1962-yil 7-oktyabr (yoki 29-oktyabr) kuni Xon Yunis qochqinlar lagerida tugʻilgan[6][7]. Gʻazo sektori oʻsha paytda Misr hukmronligi ostida boʻlgan va Sinvar u yerda bir necha yillarini oʻtkazgan[1][8]. Uning oilasi asli Ashkelondan boʻlgan[6], lekin 1948-yilgi Arab-Isroil mojarosi paytida u yerda qochib ketishgan[9] va Gʻazo sektoridan boshpana izlagan[10]. Dastlab u Xon Yunis nomidagi o‘g‘il bolalar o‘rta maktabida oʻqiydi, soʻng esa Gʻazo islom universitetiga o‘qishga kiradi va u yerda arab tili bo‘yicha bakalavr darajasini oladi[1][11][12][13][14]. Uning ukasi Muhammad Sinvar, Hamasning harbiy rahbari[15].

Dastlabki faoliyati va qamoqqa olinishi

tahrir

Sinvar birinchi bor 1982-yilda qoʻporuvchilik harakatlari uchun hibsga olingan[5][1]. U Far'a qamoqxonasida Falastin faollari, jumladan, Salah Shehade bilan uchrashadi va oʻzini Falastinga bagʻishlaydi[13]. U yerdan 4 oyda chiqadi[7]. 1985-yilda yana hibsga olinadi[5][16]. Taxminlarga koʻra aynan shu paytda u Hamas asoschisi Shayx Ahmad Yosinning ishonchiga kiradi[1].

Ozodlikka chiqqandan so‘ng esa u Rawhi Mushtaha bilan birgalikda „Munazzamat al Jihad w'al-Dawa“ (Al-Majd) tashkilotiga asos solgan[7][17][1]. Bu tashkilot 1987-yilda Hamasning ichki xavfsizlik xizmatiga aylanadi[13]. Ular Falastin aholisi orasida Isroilga josuslik qilib, ular bilan hamkorlik qilganlarni aniqlash uchun shugʻullanadi[7][1]. Isroil bilan hamkorlik qilganlikda gumon qilinganlarni o‘ldirgani uchun Sinvarga „Xon Yunis qassobi“ laqabi berildi[1][18][19][20].

Turmadagi yillari

tahrir

Sinvar 1988-yilda 2 isroillik askarni o‘g‘irlab ketib o‘ldirishni rejalashtirgan[1]. U o‘sha yilning fevral oyida hibsga olinadi[5] va 12 nafar falastinlikni o‘ldirilganlikda ayblanadi[6][1]. So‘roq paytida u jabrlanuvchilardan birini bo‘g‘ib o‘ldirganini, boshqasini kufiya bilan bo‘g‘ib o‘ldirganini[21], uchinchisini so‘roq paytida o‘ldirganini va to‘rtinchisini o‘g‘irlashga urinish paytida tasodifan otib tashlaganini tan oladi hamda tergovchilarga jasadlar dafn etilgan bog‘ni ko‘rsatadi[22]. Soʻng u 1989-yilda 4 kara umrbod qamoq jazosiga hukm qilinadi[6][7][1][16][23].

Sinvar sheriklari iqror boʻlishini adolatli majburiyat deb hisoblagan va u tergovchilarga ulardan biri hatto „o‘limga loyiqligini tushunganini“ aytadi[21][22]. Sinvar qamoqdaligida ham Isroilga ma’lumot beruvchilarni nishonga olishda davom etadi. Isroil hukumati uni 2 shubhali ayg‘oqchining boshini tanasidan judo qilishga buyruq berishida gumon qiladi. Xabar qilinishicha, Hamas vakillari qurbonlarning kesilgan tana qismlarini kamera eshiklaridan uloqtirib, soqchilarga „itning boshini olish“ni buyurishgan[21].

 
Gʻazodagi harbiy mashgʻulotlarda (2011-yil)

Boshqa mahbuslar orasida o‘zining topagʻonligi bilan ajralib turgan Sinvar, o‘z kamerasida chuqur kovlab, bir necha marta qochishga urinib koʻradi. Bundan tashqari u Hamas yetakchilari bilan hamkorlik qilib, qamoqxonaga uyali telefonlarni yashirincha olib kiradi va qamoqga kelganlar orqali maʼlumot berib turadi. Bu maʼlumotlar ko‘pincha Isroil askarlarini o‘g‘irlab, asirlarni almashtirish rejalari haqida boʻladi[21].

Isroil davlati uning hibsdaligidagi shaxsiyatini tahlil qilgan va uni quyidagicha tasvirlagan[1]:

Shafqatsiz, obro‘li, ta’sir doirasiga ega, g‘ayrioddiy darajadagi bardoshli, oz narsaga qanoat qiladigan, ayyor va manipulyator… Hatto qamoqxonadagi boshqa mahbuslarga sir boy bermaydi… Olomonni o‘z ortidan ergashtirish qobiliyatiga ega.

Hamasning yuqori martabali vakili Ghazi Hamadning fikricha, Sinvarning qamoqdagi hayoti uning yetakchilik qobiliyatlarini shakllantirgan. U raqibini yaxshiroq tushunish uchun ibroniy tilini onlayn tarzda oʻzlashtirib, Isroil xabarlarini diqqat bilan kuzatadi va ularni chuqur oʻrganadi[6][1][11]. Soʻng Shin Bet sobiq rahbarlarining ibroniy tilidagi tarjimai hollarini oʻrganib[24], arab tiliga puxtalik bilan tarjima qiladi va ularni „Counterterrorism“ usullarini o‘rganish uchun boshqa hibsdagi sheriklariga ulashadi. Sinvar o‘zini „yahudiylar tarixi bo‘yicha mutaxassis“ deb ta’riflagan. Bir kuni Sinvar o‘z tarafdorlariga quyidagicha nutq soʻzlagan:[21]

Ular qamoq biz uchun qabr bo‘lishini, irodamizni, qat’iyatimizni va tanamizni yanchadigan tegirmon bo‘lishini xohlashgandi. Ammo, xudoga shukurki, o‘z ishimizga bo‘lgan ishonchimiz tufayli qamoqxonani ibodat qilish va ta’lim olish uchun o‘quv maskaniga aylantirdik[21].

Hamas o‘z yetakchilarini qamoqxonada demokratik yo‘l bilan saylaydi. Quyi qo‘mitalar kundalik qarorlar va jazolarni hal qiladi, saylangan „amir“ va oliy kengash esa belgilangan muddatda qilinishi kerak boʻlgan ishlarni nazorat qiladi. Sinvar qamoqqa olingan paytida, 2004-yilda amir bo‘lib xizmat qilgan Rawhi Mushtaha qayta amir boʻladi. Sinvar mahbuslar orasida yetakchilik qilishiga qaramasandan kamtarlik qilar, ovqat pishirish va boshqa yumushlarni boshqalar bilan birgalikda qilar edi. U shuningdek, boshqalar bilan hazillashar va doʻstona munosabatlarni kamol topdiradi[21].

 
Hamas rahbariyati va Eron Oliy rahbari Ali Xomanaiyning uchrashuvi

2004-yilda Sinvar namoz oʻqish uchun turganida yiqilib, xushida ketadi va boʻyni ogʻrib qolganini qamoqxona shiforiga aytadi. Qamoqxonadagi tish shifokori Yuval Bitton uning miyasida kasallik (insult yoki abssess) bor deb gumon qilib, zudlik bilan shifoxonaga yotqizishni talab qiladi. Soroka tibbiyot markazida isroillik jarrohlar o‘limga olib kelishi mumkin boʻlgan miya shishini olib tashlashadi. Yuval Bittonning taʼkidlashicha, agar u operatsiya qilinmaganida, shish yorilib ketishi mumkin edi. U bir necha kundan soʻng qamoqxona zobiti bilan Sinvardan xabar olgani borishadi. Sinvar uni qo‘riqlayotgan musulmon zobitdan tish shifokoriga minnatdorchilik bildirib, unga hayotini saqlab qolgan operatsiyasining islomdagi ahamiyatini va uning hayotini saqlab qolgani uchun shifokorda qay darajada qarzdor ekanligini tushuntirishini so‘ragan. Sinvar Isroil qamoqxona ma’murlari bilan kamdan-kam muloqotda bo‘lgan, ammo stomatolog bilan tez-tez uchrashib turgan. Ularning suhbatlari, tish shifokorining oddiy mahbuslar bilan boʻladigan muloqotidan farqli o‘laroq, faqat Hamas mafkurasiga qaratiladi. Qur’onni yoddan bilgan Sinvar Hamasning qarashlarini ifodalab, bu tashkilotning yer masalasidagi diniy nuqtai nazarini alohida ta’kidladi. U 2 davlat qaror topish ehtimolini rad etib, u yerni faqat musulmonlarga tegishli ekanligini bildirdi[21].

2004-yil oxirida Sinvarning kamerasini tekshirishirayotgan qamoqxonani hodimlari, uning qo‘lyozmalarini topib olib, uni tortib olishadi. Kitobning nomi „The Thorn and the Carnation“ boʻlib, Sinvar unda oʻzining hayoti va Falastin qarshilik harakati haqida yozadi[25]. Romanda 1967-yilgi „Olti kunlik urush“ paytida Isroil bosib olgan G‘azoda istiqomat qiluvchi Ahmad ismli taqvodor yigit hayoti hikoya qilinadi. Romanning bir nusxasi yashirin ravishda olib chiqilgan va The New York Times gazetasi tomonidan PDF formatida onlayn kutubxonaga berilgan[21].

2011-yilda Isroil hukumati garovdagi TsAXAL askari Gilad Shalit evaziga 1027 falastinlik asirlarni ozod qiladi[7]. Ularning ichida Sinvar ham boʻladi[6][5][1][11]. U ozodlikka chiqqanidan so‘ng darhol “Al-Qassam brigadasi” va shtab boshlig‘i Marvon Issa bilan ittifoq tuzadi[1]. 2013-yilga kelib esa u Hamasning Gʻazo sektoridagi siyosiy byurosi aʼzosiga aylanadi[6][1].

2015-yilda Sinvar Isroil televideniyasiga intervyu bergan. Bu esa uning Isroil televideniyasiga bergan yagona intervyusi hisoblanib, unda u isroilliklarni Hamasning saylovdagi gʻalabasidan qoʻrqishi kerakligini taʼkidlagan[21]. Bundan tashqari u AQSh davlat departamentining „alohida qidiriladigan xalqaro terrorchi“ (inglizcha: „Specially Designated Global Terrorist“) ro‘yxatiga kiritilgan boʻlib[5][7], Yevropa Ittifoqi ham uni terrorchi deb bilishadi[26][27][11].

 
Yahyo Sinvar va Eron Oliy rahbari Ali Xomanaiy bilan

Isroil mudofaa vaziri Yoav Gallant „Sinvarni topib, yo‘q qilishga“ va’da bergan boʻlib, u G‘azo xalqiga murojaat qiladi va uni hibsga olib, Isroilga yetkazishni so‘raydi. Agar bu sodir bo‘lsa, urush tezda tugashini aytadi[11].

Sinvar 2017-yil 13-fevralda Hamasning G‘azo sektoridagi siyosiy byurosi raisi etib saylanadi[6][7][1]. 2018-yilda xalqaro nashrlar uchun brifingda Sinvar AQSh elchixonasi Tel-Avivdan Quddusga ko‘chirilishiga qarshi norozilik namoyishlari doirasida G‘azo sektorini Isroildan ajratib turuvchi chegara to‘sig‘ini buzgan minglab falastinliklarni qo‘llab-quvvatlashini bildiradi[1].

2021-yil 16-mayga oʻtar kechasi isroilliklar uni G‘azo sektoridagi uyi va idorasiga havo hujumlarini uyushtiradi[28]. Hujumda binolar vayron boʻladi, lekin oʻsha paytda Sinvar uyida boʻlmaydi. 2022-yil aprel oyida u o‘z telemurojaatida odamlarni Isroilga har qanday tarzda hujum qilishga chaqiradi[1].

2024-yilga kelib Sinvar Ismoil Haniyaning oʻldirilishidan keyin Hamasning yangi yetakchisi etib saylanadi[6][5].

Shaxsiy hayoti

tahrir

Sinvar 2011-yil 21-noyabrda o‘zidan 18 yosh kichik bo‘lgan Samar Muhammad Abu Zamar bilan turmush qurgan va ularning 3 ta farzandi bor[29][30]. Isroil harbiylari uning oilasini Gʻazo sektoridagi tunnelda yashagani daʼvo qilgan[31].

Vafoti

tahrir
Asosiy maqola: Yahyo Sinvarning oʻldirilishi

Yahyo Sinvar 2024-yil 16-oktyabrda Isroil tomonidan oʻldirilgan[32].

Asarlari

tahrir

Izohlar

tahrir
  1. ↑ arabcha: Al-Shawk wa'l Qurunful or Shawk wa Qurunful.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 Kun.uz. „«Shafqatsiz, ayyor va aqlli». HAMASning G‘azodagi rahbari Yahyo Sinvar haqida nimalar ma’lum?“ (2023-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  2. ↑ „Israel air strikes kill 42 Palestinians, rockets fired from Gaza“. Reuters (2021-yil 15-may). 2023-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 15-may.
  3. ↑ „Hamas names Yahya Sinwar as new leader after Ismail Haniyeh’s killing“ (en). Al Jazeera. Qaraldi: 2024-yil 6-avgust.
  4. ↑ Hamas. „تصريح صحفي حول اختيار رئيس للمكتب السياسي خلفا للقائد الشهيد إسماعيل هنية“ (arabcha) (2024-yil 6-avgust). Qaraldi: 2024-yil 7-avgust.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Kun.uz. „Yahyo Sinvar HAMASning yangi rahbari etib saylandi“ (2024-yil 7-avgust). Qaraldi: 2024-yil 7-avgust.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Gazeta.uz. „Yahyo Sinvar HAMAS siyosiy byurosining yangi rahbari bo‘ldi“ (2024-yil 7-avgust). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Kun.uz. „O‘tmishdagi aktyor, basketbolchi, shifokor: HAMAS yetakchilari haqida nimalar ma’lum?“ (2023-yil 17-oktyabr). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  8. ↑ Dalloul, Motasem A. „The new leader of Hamas in Gaza is Yahya Al-Sinwar“. Middle East Monitor (2017-yil 13-fevral).
  9. ↑ https://aja.me/6ncqu
  10. ↑ „Yahya Sinwar | Hamas Leader, Biography, & Facts | Britannica“ (en). www.britannica.com (2024-yil 28-yanvar). 2024-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 1-fevral.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Daryo.uz. „“Shafqatsiz, ayyor va aqlli” — HAMASning yangi siyosiy rahbari Yahyo Sinvar aslida kim?“ (2024-yil 7-avgust). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  12. ↑ „Who is the Hamas leader in Gaza, Yahya Sinwar?“ (en-GB). BBC News (2023-yil 21-noyabr). 2024-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 1-fevral.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 „ar:نبذة عن حياة الأسير يحيى السنوار مؤسس الجهاز الأمني لحركة المقاومة الإسلامية حماس“ [About the life of the prisoner Yahya Sinwar founder of the security apparatus of the Islamic Resistance Movement Hamas] (ar). Palestinian Information Center (2010-yil 15-aprel). 2016-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  14. ↑ „Yehya Ibrahim Sinwar“. Ezzedeen AL-Qassam Brigades. 2016-yil 2-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  15. ↑ Daryo.uz. „Isroilga olib boradigan HAMASning eng katta tunneli aniqlandi (video)“ (2023-yil 17-dekabr). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  16. ↑ 16,0 16,1 Balousha, Hazam; Booth, William. „Hamas names hard-liner as its new political leader in Gaza“ (2017-yil 13-fevral). 2017-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ Beaumont, Peter. „Hamas elects hardliner Yahya Sinwar as its Gaza Strip chief“ (2017-yil 13-fevral). 2017-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ Keay, Lara. „Who is Hamas leader Yahya Sinwar - the 'butcher of Khan Younis' Israel claims to have trapped in a bunker?“ (en). Sky News (2023-yil 9-noyabr). 2023-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-noyabr.
  19. ↑ Squires, Nick. „Hamas' leader in Gaza Yahya Sinwar at the top of Israel's kill list“ (en-GB). The Telegraph (2023-yil 9-oktyabr). 2023-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-noyabr.
  20. ↑ Hubbard, Ben; Abi-Habib, Maria. „Behind Hamas's Bloody Gambit to Create a 'Permanent' State of War“ (en-US). The New York Times (2023-yil 8-noyabr). 2023-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 10-noyabr.
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 Becker, Jo; Sella, Adam. „The Hamas Chief and the Israeli Who Saved His Life“ (en-US). The New York Times (2024-yil 26-may). 2024-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 27-may.
  22. ↑ 22,0 22,1 Levinson, Chaim „I strangled him. He understood that he deserved to die": Yahya Sinwar's testimony when he was interrogated in Israel“ (he). Haaretz (2023-yil 8-noyabr). 2023-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 30-noyabr.
  23. ↑ „Terrorist Designations of Yahya Sinwar, Rawhi Mushtaha, and Muhammed Deif“. United States Department of State (2015-yil 8-sentyabr). 2017-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-may.
  24. ↑ Daryo.uz. „HAMAS yetakchisi gumanitar karvonda G‘azo sektori shimolidan chiqib ketdi — OAV“ (2023-yil 10-dekabr). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  25. ↑ Yahyo Sinvar. The Thorn and the Carnation. „Draft2digital“ nashri, 2004. ISBN 9798224053018. 
  26. ↑ Daryo.uz. „Yevropa Ittifoqi HAMAS siyosiy yetakchisini terrorchilar ro‘yxatiga kiritdi“ (2024-yil 16-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  27. ↑ Kun.uz. „HAMAS siyosiy yetakchisi Yahyo Sinvar Yevropa terrorchilar ro‘yxatiga kiritildi“ (2024-yil 16-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  28. ↑ Daryo.uz. „Isroil G‘azoda HAMAS yetakchisining uyiga raketa bilan zarba berdi (video)“ (2021-yil 16-may). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  29. ↑ „Yahya Sinwar / Abu Ibrahim“ (en). Global Security. Qaraldi: 2024-yil 13-avgust.
  30. ↑ „Pious, loyal and mostly out of view: the woman beside Hamas leader Yahya Sinwar“ (en). Ynet News. Qaraldi: 2024-yil 13-avgust.
  31. ↑ Daryo.uz. „Isroil HAMAS yetakchisi va bolalarining tunneldagi “videosini” ko‘rsatdi“ (2024-yil 15-fevral). Qaraldi: 2024-yil 14-avgust.
  32. ↑ Kun.uz. „Isroil HAMAS yetakchisi Yahyo Sinvarning o‘ldirilganini tasdiqladi“ (2024-yil 17-oktyabr). Qaraldi: 2024-yil 18-oktyabr.

Havolalar

tahrir
Vikiiqtibosda Yahyo Sinvarga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yahyo_Sinvar&oldid=5285459" dan olindi