Yertoshsoy
Yertoshsoy – Toshkent viloyati Ohangaron tumanidagi soy, Ohangaron daryosining oʻng irmogʻi. Chatqol tizmasidagi Odamtosh dovonining janubiy yon bagʻridan boshlanadi. Yertoshsoyning 60 dan ziyod irmogʻi bor, eng yirik irmogʻi Qizilchasoydir. Uz. 17 km, havzasining maydon 151 km2. Yertoshsoy asosan qor, yomgʻir va buloq suvlaridan toʻyinadi. Oʻrtacha koʻp yillik suv sarfi 3 m3/sek, suvining asosiy qismi (65—70%) mart—iyun oylarida oqib oʻtadi. Baʼzan sel toshqinlari boʻlib, suv sarfi 65 m3/sek gacha yetadi (1953.18.5). Soy boʻyida Yertoshsoy qishlogʻi joylashgan[1].
| Yertoshsoy | |
|---|---|
 Yertoshsoy qishlogʻi oldidagi soy | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 17 |
| Havzasi | Ohangaron daryosi/Sirdaryo/ Kichik Orol dengizi/Katta Orol dengizi |
| Suv sarfi | 3 m³/s |
| Suv oqimi | |
| Boshlanishi | |
| · Boshlanish joyi | Chatqol tizmasi, Odamtosh dovoni janubida |
| Quyilishi | Ohangaron daryosi |
| · Quyilish joyi | Ahmadobod qishlogʻi |
| · Balandligi | 1 200 m |
| Joylashuvi | |
| Davlat | Oʻzbekiston |
| Mintaqa | Toshkent viloyati |
| Tuman | Ohangaron tumani |
| Yertoshsoy | |
Umumiy tavsifi tahrir
Yertoshsoy – Ohangaronning eng katta va eng baland ikki irmogʻidan biri (Arashonsoy bilan birgalikda)[1]. Daryoning uzunligi 17 km, havzasining maydoni 151 km². Soy asosan qor, yomgʻir va buloq suvlaridan toʻyinadi. Oʻrtacha koʻp yillik suv sarfi 3 m³ / s ni tashkil qiladi, oqimning katta qismi (65-70%) martdan iyungacha boʻlgan davrga toʻgʻri keladi. Baʼzan soy oʻzanida suv oqimi 65 m³ / s gacha koʻtarilganda sel oqimi kuzatiladi (1953-yil 18-may)[1].
Yertoshsoy havzasida Qizilsoy tipidagi granitoyidlar keng rivojlangan – yirik donali, odatda porfirsimon kulrang va pushti rangdagi jinslar[2].
Soy oqimi tahrir
Yertoshsoy Chatqol tizmasidan pastga oqib oqib, Odamtosh dovoni janubida hosil boʻladi[1]. Deyarli butun uzunligi boʻylab daryo janubi-sharqiy yoʻnalishda oqib oʻtadi, faqat kichik egilishlarga ega, ammo janubiy yonbagʻirning pastki oqimiga qarab janubi-sharqiy yoʻnalishga tushib oladi[3].
Toshloqti traktidan oʻtib, Yertoshsoy qishlogʻiga keladi, qishloqdagi aholi turar joylari soy qirgʻoqlari boʻylab deyarli soyning quyilish joyiga qadar choʻzilgan[1][3]. Bu yerda kechuv bor. Qizilchasoyning qoʻshilgan joyidan Yertoshsoy boʻylab yoʻl oʻtadi. Quyi oqimida toshlar daryo oʻzanining qismlari boʻylab choʻzilgan[3].
Soy quyilish joyigacha Toshkent – Andijon – Oʻsh – Qashqar (A-373) xalqaro avtomobil yoʻli bilan kesishadi, ushbu kesishmalarda temir-beton koʻprik qurilgan. Magistral avtomobil yoʻli bilan kesishmada, Ahmadobod qishlogʻi hududida Yertoshsoy taxminan 1200 m balandlikda oʻngdan Ohangaronga quyiladi[3].
Yertoshsoy GES tahrir
2010-yil oktyabr oyida Yertoshsoyda kichik GES (KGES) qurish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. Rejaga koʻra, umumiy qiymati 8,8 million dollar boʻlgan loyiha Oʻzbekiston Qishloq va suv xoʻjaligi vazirligining elektr energiya generatsiya qilishdan tushgan daromadi hisobidan moliyalashtirilgan. Qurilish uchun 540 kun ajratilgan.
2012-yil iyun oyida Yertoshsoy GESi qurilishi yakunlangani xabar qilingan edi. 2,2 MVt quvvatga ega stansiya yiliga 13,5 million kVt/soatgacha elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatiga ega. Qurilish jarayonida Oʻzbekiston uchun yangi usul boʻlib, yuqori bosimli taʼminot yoʻlini (uzunligi 3,2 km) tashkil qildi[4].
Yertoshsoy KGES derivatsiya tipida qurilgan birinchi stansiya boʻlib, energiya rejimida ishlaydi, yaʼni butun yil davomida elektr energiyasi ishlab chiqaradi[5].
MGES 2013-yilda ishga tushirilgan[5].
Yertoshsoyning irmoqlari tahrir
Yertoshsoyning 60 dan ziyod irmogʻi bor. Eng yirik irmogʻi Qizilcha[1], muhim irmoqlari ham Terakli, Zigrek, Tolisoy (barchasi chapda)[3].
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ Каждан А. Б. Об интрузивных фазах верхнепалеозойских гранитоидов центральной части Чаткальского хребта // Доклады Академии наук СССР. — Издательство Академии наук СССР. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Чуб В. Е.. Изменение климата и его влияние на гидрометеорологические процессы, агроклиматические и водные ресурсы Республики Узбекистан. Ташкент: «VORIS NASHRIYOT» MChJ, 2007. ISBN 978-9943-304-23-9.
- ↑ „В Узбекистане завершается строительство малой ГЭС Эрташсай“. Stroyka.uz (2012-yil 18-iyun). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 11-aprel.
- ↑ 5,0 5,1 „ЭРТАШСАЙСКАЯ МГЭС“. gidroproekt.uz. Gidroproekt AJ. Qaraldi: 22-noyabr 2023-yil.
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |