Vikipediya

Dunyo koʻchalari

 

Londondagi Kensington va Chelsi qirollik okrugidagi odatiy xizmat ko'rsatish ko'chasi.
Buxarest markazidagi ko'cha (Ruminiya).

Ko'cha - bu jamoat yo'li boʻlib, bu shahar sharoitidagi binolarga tutashgan jamoat yer uchastkasi hamda, unda odamlar erkin to'planishlari, muloqot qilishlari va harakatlanishlari mumkin. Ko'pincha koʻchalar asfalt, beton, tosh yoki g'isht kabi qattiq va bardoshli sirt bilan qoplangan boʻladi. Shuningdek, asfalt bilan tekislanishi, relslar ham o'rnatilishi yoki boshqa yo'l bilan piyodalar harakati uchun mo'ljallangan tarmoqlar bo'lishi mumkin.

Dastlab, koʻcha so'zi shunchaki asfaltlangan yo'l degan ma'noni anglatadi (lotincha: via strata). Ko'cha so'zi hanuzgacha norasmiy ravishda yo'lning sinonimi sifatida ishlatiladi, masalan, qadimgi Uotling ko'chasi bilan bog'liq, ammo shahar aholisi va shaharni rejalashtiruvchilar hal qiluvchi zamonaviy farqni ajratib ko'rsatishadi: yo'lning asosiy vazifasi transportdir, ko'chalar esa jamoat bilan muloqotni osonlashtiradi.[1] Ko'chalarga misol sifatida piyodalar ko'chalari, xiyobonlar va shahar markazidagi ko'chalar yo'l transporti o'tishi uchun juda gavjum. Aksincha, avtomagistrallar va avtomagistrallar yo'llarning bir turidir, ammo ularni ko'chalar deb ataydilar.[2][3]

Etimologiya tahrir

 
Ruminiya, Buxarestdagi shahar markazidagi ko'chalardan biri.
 
Porta Rosa Eleyaning asosiy ko'chasi bo'lib, shimoliy kvartalni janubiy kvartal bilan bog'laydi. Ko'chaning kengligi 5 metr va qiyaligi eng tik qismida 18% ga teng. U ohaktosh bloklari, to'rtburchaklar shaklida kesilgan to'sinlar va bir tomondan yomg'ir suvini oqishi uchun kichik lotok bilan qoplangan. Bino shaharning ellinizm davrida (miloddan avvalgi 4—3-asrlar) qayta tashkil etilishi davrida qurilgan.

Koʻcha soʻzi lotincha soʻzlardan kelib chiqqan (“asfaltlangan yoʻl” degan ma’noni anglatadi – via strata[4] dan qisqartma) hisoblanadi. Shunday qilib qatlamli yoʻlak nomi bilan bog'liq maʼnolarni ifodalaydi. Yo'lga tegishli stratos so'zining birinchi qayd etilgan ishlatilishi Evtropiy tomonidan iqtibos qilingan.[5] Qadimgi yunoncha strato armiya degan ma'noni anglatadi, yunonlar dastlab o'z qo'shinlarini harakatlantirish uchun yo'llar qurishgan. Qadimgi inglizlar bu so'zni Britaniyadagi Rim yo'llariga qo'llagan, masalan, Ermine ko'chasi, Uotling ko'chasi va boshqalar. Keyinchalik, ko'pincha Rim yo'llari yoqasida yotqizilgan va bu aholi punktlari ko'pincha stretton nomini olgan dialektik ma'nosiga ega bo'ldi. O'rta asrlarda koʻcha odamlarning sayohat qilish usuli bo'lib, ko'cha atamasi maxsus asfaltlangan yo'llarga nisbatan qo'llaniladi.[6]

Koʻchaning shahar muhitdagi roli tahrir

 
Rue Saint-Jacques, Monrealdagi ko'cha, 1910-yil.
 
Torggatan asosiy ko'chasi, 1944- yil.

Ko'cha - bu barcha turdagi odamlar o'rtasida harakatlansa bo'linadigan kam sonli joylardan biri. Inson yashabdiki qadimiy qurilgan atrof -muhitning tarkibiy qismi sifatida ko'cha tamaddun uchun muhim bo'lgan bir qator tadbirlarni amalga oshirib keladi. Uning rollari doimo o'zgarib turadigan qahramonlar tarkibi kabi ko'p va xilma-xildir.

Ko'chalarning asosiy va yon tomonlarini erkin tasniflash mumkin. Asosiy ko'chalar odatda keng bo'lib, nisbatan yuqori darajadagi faollikka ega. Savdo-sotiq va jamoat harakatida asosiy ko'chalarda ko'proq seziladi va transport vositalari uzoq masofalarga sayohat qilish uchun ulardan foydalanishi mumkin. Yon ko'chalar tinchroq, ko'pincha foydalanishga ko'ra turar joy bo'lib, ular avtomobillarni to'xtab turish uchun ishlatilishi ham mumkin.

Aylanma koʻchalar tahrir

  Aylanma koʻchalar bu - kengroq aytganda, transport harakati uchun qulay boʻlgan ko'chaning eng ko'zga ko'ringan ishlatilishi va, albatta, eng muhimlaridan biridir. Shahar ichida odamlar va tovarlarning cheksiz harakatlanishi uning kommersiyasi va hayotiyligi uchun muhim ahamiyatga ega boʻlgan ko'chalar bu faoliyat uchun juda muhim hisoblanadi.

Tartib va samaradorlik uchun har xil turdagi choralar koʻrib koʻchalarda harakat qilish mumkin. Bu odatda, avtomobil haydovchilar uchun o'rtadan yo'l o'yib, piyodalar uchun har ikki tomonda asfaltlarni ajratish orqali amalga oshiriladi v boshqa tartiblar tramvaylar, trolleybuslar, hatto oqava suvlar va yomg'ir suvlari oqib chiqadigan ariqlar (Yaponiya va Hindistonda keng tarqalgan) uchun ruxsat beradi. 20-asrning o'rtalarida avtomobil shahar ko'chalarini ifloslanish va dahshatli baxtsiz hodisalar bilan to'ldirigani sababli, ko'plab shahar nazariyotchilari bu segregatsiyani nafaqat foydali, balki harakatchanlikni saqlash uchun zarur deb bilishdi.

Shaharsoz Le Korbyuzye, birinchi navbatda, transport harakatining qat'iyroq bo'linishini ijtimoiy tartibning muhim tasdig'i boʻlib-zamonaviylikning orzu qilingan va oxir-oqibat muqarrar ifodasi sifatida qabul qilish kerak ekanini aytgan. Shu maqsadda yo'l transporti, piyodalar va poyezdlarni har biri o'z darajalarini egallaydigan "vertikal ko'chalar" qurish bo'yicha takliflarni ilgari surgan. Bunday tartibga solish kelajakda yanada zichroq rivojlanish imkonini beradi deb hisoblagan.

Bu rejalar hech qachon to'liq amalga oshirilmagan, bu esa bugungi shahar aholisi uchun haqiqatdir  nazariyotchilar hayotiylik va xilma-xillik uchun omadli deb hisoblashadi. Aksincha, vertikal ajratish qisman qo'llaniladi, masalan, kanalizatsiya, xo'jalik ustunlari, past magistrallar, baland temir yo'llar, umumiy kommunal kanallar, Tokio stansiyasi va Otemachi metro bekati atrofidagi keng er osti savdo markazlari majmuasi, Minneapolisning baland piyodalar tarmog'i va Kalgari, Atlanta va Monreal (Kanada)yer osti shaharlari va Chikagodagi ko'p darajali ko'chalar.

Transport harakati ko'pincha ko'chaning asosiy xususiyati yoki hatto yagona maqsadi deb noto'g'ri tushuniladi. "Ko'cha" so'zi shahar sharoitlari bilan chegaralanib qolgandan beri bunday bo'lmagan va hatto avtomobil asrida ham hali ham noto'g'ri ekanligi isbotlangan. Ko'chalarda koʻcha yarmarkasi, buyum bozori, bolalar o'yingohi, kino suratga olish maydonlari yoki qurilish ishlari kabi boshqa maqsadlarda foydalanish uchun joy bilan ta'minlash maqsadida ko'cha barcha transport vositalari uchun vaqtincha to'sib qo'yilishi ham mumkin. Ko'pgina ko'chalar transport vositalarining kirib kelishiga yo'l qo'ymaslik uchun ustunlar yoki to'siqlar bilan o'raladi. Ushbu chora-tadbirlar ko'pincha shaharning eng gavjum joylarida, tumanlarida, faoliyat hajmi xususiy yo'lovchi tashish transporti sig'imidan oshib ketganda amalga oshiriladi. Barcha ko'chalar uchun universal xususiyat - bu inson harakati uchun qulaylik va chiroy bo'lib, u foydalanuvchilarga tirbandlikdan qat'i nazar, o'zlarini atrofda xafsiz his qilishlari uchun bo'sh joylar bilan ta'minlaydi.

Avtotransport harakati tahrir

 
Mashinalar Finlandiyaning Tampere, koʻchalari keng boʻlgani uchun mashinalar yoʻl chetida toʻxtashlari mumkin.
 
Shanxayda mashinalar bilan to'la ko'cha.
 
Kobe shahridagi Kitano ko'chasi, Xyogo, Yaponiya.
 
Misasa shahridagi bo'sh ko'cha, Tottori, Yaponiya.

Doim, avtotransport haydovchilari ko'chani faqat transport vositasi harakatlanishi uchun yoki to'xtash joyi sifatida ko'rishi mumkin emas. Harakatlanishga kelsak, ko'cha bir tomonlama yoki ikki tomonlama bo'lishi mumkin: bir tomonlama ko'chalarda transport vositalari faqat bitta yo'nalishda harakatlanishi mumkin, ikki tomonlama ko'chalarda esa ikkala yo'nalishda harakatlanishi mumkin. Bir tomonlama ko'chalarda odatda "BIR YO'L" yozuvi va ruxsat etilgan sayohat yo'nalishini ko'rsatadigan o'q bor boʻladi. Ko'pgina ikki tomonlama ko'chalar kamida ikki qatorli transport uchun yetarlicha kengdir.

Qaysi bo'lak qaysi yo'nalishda harakatlanish kerak ekanini qaysi davlatda joylashganiga bog'liq. Ikki tomonlama kengroq ko'chalarda ko'pincha ko'chaning o'rtasidan pastga qarab belgilangan markaziy chiziq bo'lib, ularda transport vositalari harakati bir yo'nalishda harakatlanadigan boshqa yo'laklardan qarama-qarshi yo'nalishda harakatlanadi. Vaqti-vaqti bilan qarama-qarshi harakatlanish bo'laklarini ajratib turadigan o'rta chiziq bo'lishi mumkin. Agar asosiy ko'chada bir yo'nalishda bir nechta bo'lak mavjud bo'lsa, bu bo'laklar ko'cha qoplamasida belgilangan intervalgacha chiziqli chiziqlar bilan ajratilishi mumkin. Yon ko'chalarda ko'pincha markaziy chiziqlar boʻlib, chiziqchali uzuq chiziqlar mavjud emas.

Avtomobillar uchun to'xtash joyi tahrir

Ko'pgina ko'chalar, ayniqsa turar-joylardagi yon ko'chalar, parallel to'xtash joyi uchun bir yoki ikki tomondan qo'shimcha chiziq kengligiga ega boʻladi. Bepul parallel to'xtashga ruxsat beruvchi ko'pgina kichik yon ko'chalarda to'xtash chizig'ini belgilovchi trotuar belgilari mavjud ham boʻlmaydi. Asosiy ko'chalarda ko'pincha to'xtash yo'laklari belgilanadi. Ba'zi ko'chalar juda band yoki yon tomonda to'xtash uchun joyi tor boʻladi. Ba'zan ko'chalarning chetlarida to'xtashga faqat ma'lum vaqtlarda ruxsat etiladi. Yo'l chetidagi belgilar ko'pincha mashinalar to'g'risidagi qoidalarni bildiradi. Ba'zi ko'chalarda, xususan, biznes hududlarida cheklangan vaqt davomida qo'shni joyda to'xtashga ruxsat berish uchun tangalar to'lanishi kerak bo'lgan to'xtash joylari bo'lishi ham mumkin. Boshqa mashinalar hisoblagichlari kredit karta va chipta asosida ishlaydi yoki to'laydi va xizmat

Piyodalar va velosipedlar harakati tahrir

Piyodalar yo'laklari ko'pincha ko'chaning bir yoki odatda ikkala tomonida, bordyurYeardan tashqarida joylashgan jamoat joylarida joylashgan. Piyodalar yo'liksirtli mashinalaron va jozibali qilish orqali transport harakatini tartibli xizmat qilishiga yordam beradi, lekin ular qo'shnilarning sayrlarida uchrashish uchun va muloqot qilishlariga imkon beruvchi ijtimoiy funktsiyani ham bajaradi. Ular, shuningdek, koʻcha savdosi va piyodalar yo'lidagi kafelarning iqtisodiy faoliyatni rivojlantirishi mumkin. Ba'zi tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, piyodalar yo'laklari bo'lgan ko'chalardagi do'konlar piyodalar yo'laklari bo'lmagan do'konlarga qaraganda ko'proq mijozlarga ega.[7]

Piyodalar yo'lini loyihalashning muhim elementi nogironlar harakati uchun qulaylikdir. Piyodalar yo'laklarini yanada qulayroq qiladigan xususiyatlar qatoriga chekka lampalar, teginish yo'l qoplamalari va kirish mumkin bo'lgan svetoforlar kiradi.

Aksariyat davlatlarda velosipedlarga ko'chalardan foydalanishga qonuniy ruxsat berilgan va ular avtotransport harakati bilan bir xil yo'l harakati qoidalariga rioya qilishlari shart etib belgilangan. Velosiped harakatining hajmi va mavjud bo'lgan yo'l huquqi ruxsat bergan taqdirda, velosipedchilarni avtotransport harakatidan ajratish choralari ko'rilishi ham kerak. Kengroq yo'laklar bordyur yonida yoki yordamchi yoʻlak bilan ta'minlanishi ham mumkin. Velosiped harakati va avtotransport harakati o'rtasida bir oz ajratishni ta'minlash uchun gavjum ko'chalarda velosiped yo'laklaridan foydalanish biroz ehtiyot choralari koʻrilishiga sabab boʻladi.

Velosiped yo'lagi sayohat yo'laklari va to'xtash yo'laklari o'rtasida, to'xtash yo'laklari va bordyur o'rtasida yoki velosipedchilar uchun xavfsizlikni oshirish uchun, veloyoʻl, yo'lak va piyodalar yo'lagi o'rtasida joylashtirilishi ham mumkin.

Niderlandiyada velosiped haydash uchun xavfsiz bo'lgan tirbandlikdan butunlay ajratilgan himoyalangan velosiped yo'li bilan yanada oqilona yechimlar topilgan va loyihalangan.

 
Amsterdamda to'liq ajratilgan va to'g'ri mo'ljallangan velosiped infratuzilmasi bo'ylab velosiped haydash uchun tirbandlikdan holi xavfsiz yoʻl.

Tramvay yo'llari tahrir

Tramvaylar odatda ekologik jihatdan qulay hisoblanadi, chunki tramvay yo'laklari kombinatsiyalangan ko'chalarda harakatlanadi yoki alohida tekisliklar ishlatiladi, ba'zan alohida yo'nalishda boʻladi.[8] Signal va samarali tormozlash sababli tramvay hodisasida xavf kam uchraydi.

Avtomobil jihozlari va yo'l bo'yidagi jihozlar haqida tahrir

Ko'pincha yo'l cheti avtomobil harakatlanish yo'laklarini qo'shni trotuar maydonidan ajratish uchun ishlatiladi va velosipedda odamlar to'g'ri hisoblangan joylarda velosipedni tirbandlikdan ajratish uchun ham foydalaniladi. Yoʻl belgilari, to'xtash o'lchagichlari, velosipedlar uchun to'xtash joylari, skameykalar, svetoforlar va ko'cha chiroqlari ko'pincha ko'chalarga ulangan. Ular piyodalar yo'lagining orqasida yoki yo'lak va bordyur o'rtasida bo'lishi ham mumkin.

Obodonlashtirish tahrir

Yo'lning qatnov qismi va ko'chaning har ikki tomonida yo'l chetida o't yoki boshqa o'simliklar chizig'i bo'lishi mumkin. Ular ko'pincha obodonlashtirish uchun joylashtiriladi, lekin hozirda yomgʻir suvini nazorat qilish uchun tobora ko'proq foydalanilmoqda.

Utilitalar tahrir

Utilitada garchi asosan transport uchun foydalanilgan bo'lsada, ko'chalar elektr energiyasi kabi kommunal xizmatlar uchun muhim yo'lakdir va telefon, kabel televideniyasi va optik tolali liniyalar kabi aloqa hamda yomgʻir suvini chiqarib yuboruvchi lotoklar, sanitariya kanalizatsiya tarmoqlari va tabiiy gaz quvurlari ham koʻchaning asosiy boʻlagidir.

 
Damrak, Amsterdamda tramvay harakati

Ko'chalarni raqamlash tahrir

G'arb mamlakatlaridagi deyarli barcha jamoat ko'chalari va boshqa joylarda ko'pchilik (Yaponiyada bo'lmasa ham) ko'chalar bo'ylab joylashgan manzillarni aniqlash uchun ko'chaga yoki yo'lga nom hech bo'lmaganda raqam beriladi. Ba'zi joylarda xiyobonlarning nomlari yo'q boʻladi. Ko'cha bo'ylab ko'p yerning uzunligi uchastkaning old qismi deb ataladi. 

O'zaro ta'sir tahrir

 
Filadelfiya, Elfreth xiyoboni bo'ylab piyodalar

Ko'cha o'z aholisi uchun shahar maydoni rolini o'ynashi mumkin. Jeyn Jeykobs, iqtisodchi va taniqli shaharshunos, ma'lum bir ko'chada yashovchi va ishlaydigan odamlarning o'zaro ta'sirini - " ko'chada ko'z " deya atagan yaʼni jinoyatchilikni kamaytirishi, fikr almashishni rag'batlantirishi va umuman dunyoga ahamiyat berish uchun insonlarga qulay joy deb ko'p yozgan.

Identifikatsiya tahrir

Ko'chalar ko'pincha mahallaning obodligi, madaniyati va hamjihatligi uchun katalizator bo'lib xizmat qilishi mumkin. Yangi Orleanning Burbon ko'chasi nafaqat faol tungi hayoti bilan va aksincha, shaharning Fransiya kvartalining markazi sifatidagi roli bilan ham mashhur hisoblanadi. Huddi shunday, Bovery koʻchasi turli xil vaqtlarda Nyu-York shahrining teatr tumani, qizil chiroqlar tumani, skid qatori, restoran ta'minoti tumani va mamlakatning yer osti punk sahnasining markazi ham bo'lgan. Madison Avenyu va Fleet koʻchasi o'zlarining eng mashhur savdo turlari bilan shu qadar kuchli tarzda ajralib turadiki, ularning nomlari ba'zan boshqa joyda joylashgan firmalarga nisbatan ham keng qo'llaniladi. Boshqa ko'chalar shaharning mahallalari orasidagi bo'linishlarni ham belgilaydi. Masalan, Yong ko'chasi Torontoni sharqiy va g'arbiy tomonlarga boʻlib tursa, Sharqiy Kapitoliy ko'chasi esa Vashingtonni shimol va janubga ajratib turadi.

Ba'zi ko'chalar shahar yoki shaharni obodonlashtirish bilan bog'liq holda muhim hisoblanadi. Greenwood, Mississippi Grand Bulvari bir vaqtlar AQSh Savdo Palatalari va Amerika Bog' klublari tomonidan Amerikaning eng go'zal o'nta ko'chalaridan biri sifatida nom qozongan. Grand Bulvar bo'ylab 1000 ta eman daraxti 1916-yilda Greenwood Garden klubining a'zosi Salli Xamfris Gvin tomonidan ekilgan. 1950-yilda Gvin Amerika inqilobi qizlari milliy kongressidan uning daraxtlarni asrash bo'yicha qilgan ishlarini e'tirof etish uchun iqtibos ham olgan.[9][10]

Ko'chalar, shuningdek, o'xshash tabiat va xarakterdagi muassasalarni yig'ishga moyildir. Masalan, Manhattandagi Sharqiy 9-ko'chada yapon restoranlari, kiyim-kechak do'konlari va madaniy joylarda klasteri mavjud. Ko'pgina shaharlarda Radio Row yoki Restorant Row mavjud. Filadelfiyada bo'lgani kabi " Zargarlar qatori" deb nomlangan kichik ko'cha bor, u "Olmos tumani" identifikatorini beradi. Ushbu hodisa iqtisoddagi shahar joylashuvi nazariyasi mavzusidir. Ogayo shtati Clevelend shahrida Sharqiy 4-ko'cha Klivlend uchun restoranlar qatoriga aylandi. Sharqiy 4-da Maykl Saymonning Lola Bistro va boshqa restoranlari joylashgan.

Boshqa turdagi koʻchalar tahrir

 
Rossiyaning Viborg shahridagi Vodnoy Zastavy ko'chasidagi piyodalar
 
Center Ville, Bayrut, Livan koʻchalari

Ko'cha yoʻllari ko'pincha asfaltlangan va sayohat qilish uchun ishlatiladi. Shu bilan birga, ko'cha u osonlashtiradigan ko'cha hayoti darajasi va sifati bilan tavsiflanadi, holbuki yo'l birinchi navbatda yo'l transporti vositalari yoki (kamroq) piyodalar uchun o'tish joyi bo'lib xizmat qiladi. Buskers, bulvarlar, trotuar qahvaxonalarning homiylari, odamlarni kuzatuvchilar, ko'chada sayr qiluvchilar va boshqa ko'plab personajlar ko'chaning odatiy foydalanuvchilari hisoblanadi.

Ko'cha hayoti kam uchraydigan qishloq va shahar atrofidagi muhitda "ko'cha" va "yo'l" atamalari ko'pincha bir-birini almashtiradi. Shunday bo'lsada, hatto bu yerda ham "ko'cha" deb ataladigan narsa odatda kichikroq ko'chadir, masalan, uy-joy qurilishi ichidagi yo'l to'g'ridan-to'g'ri alohida yo'laklarga o'tadi. XX-asrning so'nggi yarmida bu ko'chalar ko'pincha qattiq, to'rtburchakli panjara an'anasidan voz kechdi va buning o'rniga tirbandlikdan voz kechish uchun mo'ljallangan yoʻllar boʻldi. Bu va boshqa yo'l harakatini tinchlantirish usullari, oilalar uchun tinch va bolalar uchun o'yin maydoni bilan ta'minladi. Shahar atrofidagi o'smirlar, transport vositalari taqiqlangan savdo markazlarida ko'cha hayotining qulayliklarini zaiflashtirilgan shaklda koʻrishi ham mumkin albatta bu esa odiy hildir.

Shahar maydoni yoki maydonchasi biroz ko'chaga o'xshaydi, lekin shahar maydoni kamdan-kam hollarda asfalt bilan qoplangan boʻlishi va transport harakati uchun hech qanday imtiyozlar bermasligi ham mumkin.

Nomenklatura tahrir

 
Nevskiy prospekti, Sankt-Peterburg shahrining asosiy ko'chasi, 1901-yil.
 
Mississauga, Ontario, Kanadadagi Hurontario ko'chasi odatda sobiq avtomagistral raqami bilan ataladi.
 
San-Pauludagi prospekti.

Koʻchaning vazifasi va uning nomi oʻrtasida, eng yaxshi holatlarda, tasodifiy bogʻliqlik mavjud. Misol uchun, Londonning Abbey Road nomli koʻchasi nomiga qaramay, ko'cha barcha hayotiy funktsiyalarini bajaradi va mahalliy aholi yo'l dan ko'ra tashqaridagi "ko'cha" ga murojaat qilishga ko'proq mos keladi. Boshqa tomondan qaraganda, Montana qishlog'idagi kimsasiz yo'lda uni Devidson ko'chasi deb e'lon qiluvchi belgi bo'lishi ham mumkin, ammo bu asfaltlangan yo'lning asl ma'nosidan tashqari uni aslo "ko'cha"ga aylantirmaydi.

Buyuk Britaniyada insonlar ko'plab shaharlarni o'zlarining asosiy ko'chalarini High Street deb ham atashadi (AQSh va Kanadada u Main Street deb ataladi, ammo ba'zida shahar yoki shaharchadagi "Main Street" atamasi ko'chadan boshqa ko'chadir) va undan chiqadigan ko'plab yo'llar shahar sharoitiga qaramay yoʻl deb nomlanadi. Shunday qilib, shaharning yoʻllar deb ataladigan qismi yo'llardan ko'ra ko'proq ko'chalarga o'xshaydi.

Ba'zi ko'chalarni hatto avtomagistral yoʻli deb ham atash mumkin, garchi ular umuman avtomagistral belgilariga ega bo'lmasa ham, bu uzoq shaharlarni bog'lash uchun qurilgan tarixiy yo'l "ko'cha" deb atalganida paydo bo'lishi mumkin, lekin aslida hech qachon haqiqiy ma'noda bo'lmagan. Keyinchalik avtomagistralga aylangan ushbu turdagi ba'zi yo'llar ushbu avtomagistral sifatida belgilandi va hatto uning qismlari keyinchalik urbanizatsiya qilinib, haqiqiy ko'chaga aylanib, avtomagistral maqomidan chiqarilgan bo'lsa ham, odat kuchiga ko'ra shunday belgilanishida qolgan. Ontario shahridagi Hurontario ko'chasi, (Ontario, Kanada) bunga misol bo'la oladi.

Avstraliya va Yangi Zelandiya kabi boshqa ingliz tilida so'zlashuvchi mamlakatlarda shaharlar ko'pincha asosiy yo'llarga bo'linadi, ko'chalar bu yoʻllardan chiqadi yoki shaharlar ko'chalar deb nomlanuvchi magistral yo'llar bilan bo'linadi. Yaxshi ikkalasi o'rtasida aniq farq qilmaydi. Masalan, Oklendda asosiy savdo uchastkasi Queen Street atrofida joylashgan.

Ko'chalar odamlarning avvalgi hayotidan hozirgi paytgacha mavjud bo'lgan va insoniyat uchun hizmat qilgan (tamaddunga qarang). Biroq, Yangi Dunyoning ko'p qismida zamonaviy sivilizatsiyaning rivojlanishi avtotransport vositalari bilan ta'minlangan transport orqali amalga oshirildi. Shimoliy Amerika kabi ingliz tilida so'zlashadigan dunyoning ba'zi davlatlarida ko'pchilik ko'chani birinchi navbatda avtomobillar harakati uchun asosiy yo'l deb biladi. Shu nuqtai nazardan, piyodalar harakati ko'chaning maqsadiga tasodifiydir koʻchalar (mohiyatiga ko'ra yo'l) va yon tomonlarida trotuarlar (yoki yo'laklar) bilan bo'lishi yoki bo'lmasligi mumkin.

Bundan ham torroq ma'noda, ba'zilar ko'chani faqat avtomobil boshqaradigan va ko'chaning to'xtash joyi deb o'ylashlari mumkin. Shunday qilib, trotuarlar (yoʻlkalar) va yo'l chetlari ko'chaning bir qismi deb hisoblanmaydi.

Ingliz tilida so'zlashuvchi dunyoning shahar aholisi orasida "ko'cha" so'zi o'zining asl ma'nosini o'zida mujassam etgan (ya'ni, asosiy maqsad sifatida transport harakatini yengillashtirish va tasodifiy foyda sifatida ko'cha hayotidir). Masalan, Nyu-York Tayms gazetasi yozuvchisi, Manxettenning quyi qismidagi avtomobillar gavjum Xyuston ko'chasini "ko'chani endi, ko'cha" deb atash qiyin bo'ldi, yillar avval sakkiz qatorli poygaga aylantirilgan ko'cha ekanligini kuzatishga imkon beradi. Metro bo'limida chop etilgan maqola, ko'chaning zamonaviy shahar rolini tug'ma tushunadigan auditoriyani taxmin qiladi. Metro bo'limi o'quvchilarining fikriga ko'ra, avtotransport harakati ko'chaning muhimligini mustahkamlamaydi, aksincha uni buzadi.

Magistral yoʻllarning nomlanishi geografiyasini tasvirlash uchun kamida bitta xarita tuzilgan va bu xiyobon, bulvar, doiraviy harakat, yoʻl, koʻcha va boshqa qoʻshimchalar bilan qiyoslanadi va qarama-qarshi qoʻyiladi.[11]

Madaniyat tahrir

Ko'chalardagi madaniy hordiq joylari, muloqot qilish va ko'cha partiyalari yoki ommaviy bayramlar uchun ishlatilishi ham mumkin.

Hindistonda insonlar ba'zi shaharlarni bir yoki bir nechta ko'chalarni "baxtli ko'cha" yoki "qiziqarli ko'cha" deb belgilab olishgan, aholiga o'z ko'chalaridan dam olish uchun foydalanishlari uchun ularni bir necha soat yoki bir kunga avtotransport uchun yopib ham qo'yishadi. Ushbu tashabbusni amalga oshiruvchi shaharlar orasida eng mashhurlari Kalkutta[12] Maduray,[13][14] va Bangalordagi koʻchalar mavjud.[15]

Qo'shma Shtatlarda odatda Detroit[16] va Nyu-York shaharlarida "ochiq ko'cha" tadbirlari tashkil etiladi.[17]

Yana qarang tahrir

Manbalar tahrir

  1. ↑ Dictionary.
  2. ↑ Road vs Street (Wayback Machine saytida 2014-02-04 sanasida arxivlangan) at Using English forum.
  3. ↑ Avenue vs Street (Wayback Machine saytida 2014-02-04 sanasida arxivlangan) at Using English forum.
  4. ↑ History of English, Jonathan Culpeper, Routledge 1997, p. 2
  5. ↑ Guest, Edwin (1852). „On certain Foreign Terms, adopted by our Ancestors prior to their Settlement in the British Islands (Pt. II)“. Proceedings of the Philological Society. 5-jild, № 124. 188-bet.
  6. ↑ „Online Etymology“. Qaraldi: 2006-yil 14-noyabr.
  7. ↑ „Economic Revitalization“. 2011-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 15-iyul.
  8. ↑ [88pmerriam-webster.com/dictionary/tram „Tram – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary“. merriam-webster.com. 2015-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „NewspaperArchive® - Genealogy & Family History Records“. www.newspaperarchive.com.
  10. ↑ Kirkpatrick, Mario Carter. Mississippi Off the Beaten Path. GPP Travel, 2007.
  11. ↑ Bill Rankin. „Vancouver Roads“. radicalcartography (2005). Qaraldi: 2010-yil 19-iyun.
  12. ↑ Roy, Arjab (2017). „Confronting Epochs: The Many Faces of Colonial and Postcolonial Park Street in Kolkata“. Sanglap: Journal of Literary and Cultural Inquiry. 3-jild, № 2. 166–203-bet. Qaraldi: 12–iyun 2021–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  13. ↑ Basu, Soma. „Happiness on the street“. The Hindu (31-mart 2017-yil). Qaraldi: 12-iyun 2021-yil.
  14. ↑ „RK Beach to showcase North Coastal traditions“. The Hans India (2017-yil 26-sentyabr).
  15. ↑ „Bengaluru: Commercial street becomes 'Happy Street' for a day!“. deccanchronicle.com (2016-yil 28-mart).
  16. ↑ „Metro Detroiters drawn to open street festival“. detroitnews.com.
  17. ↑ Adams, Erika. „NYC's Open Streets Program Gears Up for 2021 Run“. Eater New York (25-mart 2021-yil). Qaraldi: 13-iyun 2021-yil.

Havolalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dunyo_koʻchalari&oldid=3891732" dan olindi