Vikipediya

Farengeyt

harorat shkalasi

Farengeyt shkalasi — 1724-yilda yevropalik fizik Daniel Gabriel Fahrenheit (1686–1736) tomonidan taklif qilingan harorat shkalasi[1]. Ushbu harorat shkalasida birlik sifatida Farengeyt darajasi (belgisi: °F) qoʻllaniladi. Fahrenheitning oʻz shkalasini qanday belgilagani haqidagi turli maʼlumotlar mavjud, biroq asl maqolada quyi nuqta, yaʼni 0 °F, suv, muz va ammoniy xlorid (tuz) aralashmasidan tayyorlangan shoʻr eritmaning (namakobning) muzlash harorati sifatida belgilanganligi qayd etilgan[2][3]. Yuqori chegara esa Fahrenheitning odam tanasining oʻrtacha harorati haqidagi eng yaxshi taxminiga asoslangan boʻlib, dastlab 90 °F, keyinchalik esa 96 °F daraja qilib belgilangan (shkala keyinchalik qayta taʼriflangani sababli, bu koʻrsatkich hozirgi zamonaviy qiymatdan taxminan 2,6 °F pastroq)[2].

Farengeyt
°F
Farengeyt (tashqi hoshiyada belgilangan) va Selsiy (ichki qismda belgilangan) daraja birliklariga ega termometr
Farengeyt (tashqi hoshiyada belgilangan) va Selsiy (ichki qismda belgilangan) daraja birliklariga ega termometr
Umumiy maʼlumot
Kattalik Harorat
Tizim Imperial/AQSh odatiy oʻlchov birliklari tizimi
Belgisi °F
Nomlanishi Daniel Gabriel Fahrenheit sharafiga nomlangan
Konversiya
 farengeyt da ...... ga mos keladi ...
   SI asosiy birliklari    5/9( +459,67) K
   SI hosilaviy birliklari    5/9( − 32) °C
   Imperial/AQSh mutlaq shkala     + 459,67 °Ra
Farengeyt

XX asrning aksariyat qismi davomida Farengeyt shkalasi bir-biridan 180 °F ga farq qiladigan ikkita qatʼiy nuqta bilan belgilangan edi: toza suvning muzlash nuqtasi (yoki muzning erish nuqtasi)[izoh 1] 32 °F va qaynash nuqtasi 212 °F deb belgilangan boʻlib[4], bu koʻrsatkichlar dengiz sathida hamda standart atmosfera bosimi ostida oʻlchangan. Hozirgi kunda esa bu shkala rasman Kelvin shkalasi yordamida aniqlanadi[5][6].

Uni Qoʻshma Shtatlar, AQSh bilan erkin uyushgan Gʻarbiy Tinch okeanidagi davlatlar (Palau[7], Mikroneziya Federativ Shtatlari va Marshall orollari), Kayman orollari[8] hamda Liberiyada qoʻllashda davom etilmoqda.

Farengeyt shkalasi hozirgi kunda ham AQSh metrologiya xizmatidan foydalanadigan Antigua va Barbuda, Sent Kitts va Nevis, Bagam orollari[9] va Beliz[10] kabi mamlakatlarda Selsiy shkalasi bilan bir qatorda qoʻllaniladi. Shuningdek, Virgin orollari, Montserrat, Anguilla va Bermud orollari kabi bir qator Britaniyaning dengizorti hududlarida ham har ikkala shkala ishlatiladi[11]. Boshqa barcha mamlakatlar hozirda Farengeyt shkalasidan 18 yil keyin ixtiro qilingan Selsiydan (1948-yilgacha „santigrad“ deb atalgan) foydalanadi[12].

Taʼrifi va konversiya qilinishi

tahrir
Farengeyt haroratini konversiya qilish formulalari
Farengeytdan Farengeytga
Selsiy   °F ≘ (  − 32) × 5/9 °C   °C ≘ (  × 9/5 + 32) °F
Kelvin   °F ≘ (  + 459,67) × 5/9 K   K ≘ (  × 9/5 − 459,67) °F
Rankin   °F ≘ (  + 459,67) °R   °R ≘ (  − 459,67) °F
Aniq haroratlar oʻrniga harorat intervallaridan foydalanish uchun,
1 °F = 1 °R = ⁠5/9 °C = 5/9 K
Harorat shkalalari konversiyasi

Tarixan, Farengeyt shkalasida suvning muzlash nuqtasi 32 °F, qaynash nuqtasi esa 212 °F (standart atmosfera bosimida) boʻlgan[13]. Shunga koʻra, suvning qaynash va muzlash nuqtalari orasidagi farq 180 daraja qilib belgilangan[14]. Shu sababli, Farengeyt shkalasidagi bir daraja muzlash va qaynash nuqtalari orasidagi intervalning 1⁄180 qismiga teng boʻlgan. Selsiy shkalasida esa suvning muzlash va qaynash nuqtalari orasidagi farq dastlab 100 daraja etib belgilangan. 1 °F harorat intervali 5⁄9 Selsiy darajasiga teng boʻlgan[13]. Farengeyt va Selsiy shkalalari hozirda kelvin orqali aniqlanishiga qaramasdan, bu nisbat saqlanib qolgan: 1 °F harorat intervali 5⁄9 K va 5⁄9 °C intervaliga teng. Farengeyt va Selsiy shkalalari oʻz birliklarida −40 darajada kesishadi (yaʼni, −40 °F ⇒ −40 °C)[15].

Mutlaq nol 0 K, −273,15 °C yoki −459,67 °F ga teng. Rankin harorat shkalasida Farengeyt shkalasiniki bilan bir xil oʻlchamdagi daraja intervallari qoʻllaniladi, biroq bu shkalada mutlaq nol 0 °R hisoblanadi. Xuddi shuningdek, Kelvin harorat shkalasi ham Selsiy shkalasiga mos keladi, faqat bunda mutlaq nol 0 K ga teng boʻladi. Bu ikki holat bir-biriga oʻxshash, lekin har bir shkala oʻziga xos mutlaq nol nuqtasiga ega[14].

Daraja belgisi (°) va undan keyin kelgan katta F harfi birikmasidan Farengeyt harorat shkalasining anʼanaviy belgisi sifatida foydalaniladi. Bu belgi oldidan boʻsh joy qoldirilgan holda yozilgan raqam maʼlum bir harorat nuqtasini ifodalaydi (masalan, „Galliy 85,5763 °F da eriydi“). Haroratlar orasidagi farq yoki haroratdagi noaniqlik ham odatda xuddi shu tarzda yoziladi, masalan, „Bizning standart xatoligimiz ±5 °F ni tashkil etadi“. Biroq, baʼzi mualliflar harorat farqlarini koʻrsatish uchun belgilar tartibini oʻzgartirib, „50 F° oshirish“ kabi yozuvlardan foydalanadilar. Selsiy shkalasi uchun ham shunga oʻxshash konvensiyalar mavjud[16][17].

Selsiy, Farangeyt, Reomyur va Rankin shkalalari orasidagi nisbat[18][19]
Shkalalarning nomi Selsiy shkalasi, t, °C Rankin shkalasi, t, °R Farengeyt shkalasi, t, °F Reomyur shkalasi, t, °Ré
Selsiy shkalasi, °C — 5/9 t °R – 273,15 t °F – 32/1,8 1,25 t °Ré
Rankin shkalasi, °R 1,8 (t °C + 273,15) — t °F + 459,67 1,8 (1,25 t °Ré + 273,15)
Farengeyt shkalasi, °F 1,8 t °C + 32 t °R – 459,67 — 9/4 t °Ré
Reomyur shkalasi, °Ré 0,8 t °C 0,8 (5/9 t °R – 273,15) 4/9 (t °F – 32) —

Konversiya (aniq harorat nuqtasi)

tahrir

Farengeyt va Selsiy darajalari hamda maʼlum bir harorat nuqtasidagi kelvinlar oʻrtasidagi aniq konversiyani amalga oshirish uchun quyidagi formulalarni qoʻllash mumkin. Bu yerda   – Farengeyt darajasidagi qiymat,   – Selsiy darajasidagi qiymat va   – kelvinlardagi qiymatni anglatadi:

  •   °F dan   °C ga:   =   − 32/1,8
  •   °C dan   °F ga:   =   × 1,8 + 32
  •   °F dan   K ga:   =   + 459,67/1,8
  •   K dan   °F ga:   =   × 1,8 − 459,67

Shuningdek, Selsiy va Farengeyt shkalalari orasidagi −40 °F ≘ −40 °C moslikdan foydalangan holda aniq konversiya qilish usuli ham mavjud. Bunda yana   – Farengeyt darajasidagi son qiymati,   – Selsiy darajasidagi son qiymatini anglatadi:

  •   °F dan   °C ga:   =   + 40/1,8 − 40
  •   °C dan   °F ga:   = (  + 40) × 1,8 − 40

Konversiya (harorat farqi yoki interval)

tahrir

Farengeyt va Selsiy shkalalari orasidagi harorat intervalini konversiya qilishda faqat nisbat qoʻllaniladi, hech qanday doimiy son ishlatilmaydi (bu holda interval Selsiy darajalaridagi kabi kelvinlarda ham bir xil son qiymatiga ega boʻladi):

  •   °F dan   °C yoki   K ga:   =   =  /1,8
  •   °C yoki   K dan   °F ga:   =   × 1,8 =   × 1,8

Harorat birliklari konversiyasining nomogrammasi

tahrir

Tarixi

tahrir

Fahrenheit 1724-yilda oʻzining harorat shkalasini taklif etib, uni haroratning ikkita asosiy nuqtasiga asoslantirdi. Uning dastlabki shkalasida (bu yakuniy Farengeyt shkalasi emas) nol nuqtasi termometrni „muz, suv va salis Armoniaci[izoh 2] (tarj. ammoniy xlorid) yoki hatto dengiz tuzi aralashmasi“ga joylashtirish orqali aniqlangan[20]. Bu aralashma haroratini oʻz-oʻzidan barqarorlashtiruvchi evtektik tizimni hosil qiladi: 0 °F aynan shu barqaror harorat darajasi sifatida belgilangan. Ikkinchi nuqta, 96 daraja, taxminan odam tanasining haroratiga toʻgʻri kelgan[20]. Uchinchi nuqta, 32 daraja esa, „yuqorida tilga olingan tuzlarsiz“ muz va suvning harorati sifatida belgilangan[20].

Nemis hikoyasiga koʻra, Fahrenheit dastlab 1708–1709-yilning qishida tugʻilgan shahri Danzigda (hozirgi Gdańsk, Polsha) kuzatilgan eng past havo haroratini 0 °F sifatida belgilagan va faqat keyinchalik bu qiymatni tuzli suv yordamida takroriy hosil qilish zaruriyati tugʻilgan[21].

Fahrenheitning doʻsti Herman Boerhaavega yozgan xatiga koʻra[22], uning shkalasi u ilgari uchrashgan Ole Rømerning shkalasiga asoslangan edi. Rømer shkalasida tuzli suv nolda muzlaydi, suv 7,5 darajada muzlaydi hamda eriydi, tana harorati 22,5 darajaga teng va suv 60 darajada qaynaydi. Fahrenheit shkalasining qiymatidagi kasrlarni yoʻq qilish va uni aniqroq qilish uchun har bir qiymatni 4 ga koʻpaytirdi. Soʻngra u oʻz shkalasini muzning erish nuqtasi va odamning normal tana haroratini (30 va 90 daraja boʻlgan) qoʻllab qayta kalibrladi, yaʼni aniq oʻlchamga keltirdi. Fahrenheit shkalani shunday moslaganki, muzning erish nuqtasi 32 daraja, tana harorati esa 96 daraja boʻlgan. Natijada, ikkita nuqta orasida 64 ta interval paydo boʻlgan. Bu esa unga oʻz asboblaridagi daraja chiziqlarini intervallarni 6 marta teng ikkiga boʻlish orqali belgilash imkonini bergan (chunki 64 = 2⁶)[23][24].

Fahrenheit tez orada bu shkaladan foydalanib, suvning taxminan 212 darajada qaynashini aniqladi[25]. Suvning muzlash va qaynash nuqtalarini termometrning doimiy koʻrsatkichlari sifatida qoʻllash Anders Celsius ishidan soʻng ommalashdi va bu doimiy nuqtalar 1776–1777-yillarda Henry Cavendish boshchiligidagi Qirollik jamiyati qoʻmitasi tomonidan qabul qilindi[26][27]. Ushbu tizimga koʻra, Farengeyt shkalasi biroz oʻzgartirildi, natijada suvning muzlash harorati aynan 32 °F, qaynash harorati esa aynan 212 °F yoki suvning muzlash haroratidan 180 daraja yuqoriroq boʻldi. Shu sababli odamning normal tana harorati qayta koʻrib chiqilgan shkala boʻyicha taxminan 98,6 °F (ogʻiz harorati)ni tashkil etdi (Farengeytning asl shkalasida esa 96° ga teng boʻlgan edi)[28].

Bugungi kundagi Farengeyt shkalasida 0 °F yuqorida taʼriflangan ammoniy xlorid eritmasining evtektik haroratiga endi mos kelmaydi. Buning oʻrniga, ushbu evtektika yakuniy Farengeyt shkalasida taxminan 4 °F darajaga toʻgʻri keladi[izoh 3].

Rankin harorat shkalasida Farengeyt harorat shkalasiniki bilan bir xil oʻlchamdagi darajadan foydalaniladi, biroq uning nol nuqtasi mutlaq nolga moslashtirilgan[29].

Foydalanilishi

tahrir

Umumiy

tahrir
 
Dunyo boʻylab Farengeyt va Selsiy shkalasidan foydalanish koʻlami:
  Farengeyt (°F)
  Farengeyt (°F) va Selsiy (°C)
  Selsiy (°C)

1960-yillargacha inglizzabon mamlakatlarda iqlim, sanoat va tibbiyot sohalarida asosiy harorat oʻlchov standarti sifatida Farengeyt shkalasi qoʻllanilgan. 1960-yillarning oxiri va 1970-yillarda esa AQShdan tashqari bu mamlakatlarning deyarli barchasida Selsiy shkalasi Farengeyt shkalasi oʻrnini egalladi[13].

Farengeyt shkalasi AQSh[30], uning hududlari va AQSh bilan uyushgan davlatlarda (barchasida AQSh Milliy ob-havo xizmati xizmat koʻrsatadi), shuningdek, Liberiyada hamda Buyuk Britaniyaga qarashli Kayman orollarida kundalik hayotda qoʻllaniladi. AQShda barcha harorat oʻlchovlari, jumladan ob-havo maʼlumotlari, ovqat pishirish va oziq-ovqatni muzlatish haroratlarini oʻlchashda Farengeyt shkalasidan foydalaniladi. Biroq, ilmiy tadqiqotlarda harorat oʻlchovi Selsiy va Kelvin shkalalarida amalga oshiriladi[31].

 

Qoʻshma Shtatlar

tahrir

XX asr boshlarida Frederick Halsey va Samuel Dale AQShda sentigrad (hozirgi Selsiy) tizimini qoʻllashga qarshi chiqishning sabablarini koʻrsatib oʻtishgan. Bu sabablarga Selsiy darajasining kattaroq oʻlchovi va Farengeyt tizimida Selsiyga qaraganda pastroq nol nuqta mavjudligini misol qilib keltirish mumkin. Farengeyt shkalasi moʻtadil kengliklardagi tashqi haroratni ifodalashda Selsiyga qaraganda tushunarli deb hisoblanadi: 100 °F issiq yoz kunini, 0 °F esa sovuq qish kunini anglatadi. Shu bois, Farengeyt shkalasi ochiq havoda haroratni tasvirlash uchun Selsiyga nisbatan qulayroq deb taʼkidlangan[32].

Farengeyt shkalasi nisbatan muqim oʻrnashgan AQShda shkaladagi nochiziqlik (intervallar orasi qiymatlari teng emas) keltirib chiqargan noqulayliklar sababli aksariyat hollarda Rankin shkalasidan ham foydalaniladi[33].

Kanada

tahrir

Kanada Xalqaro birliklar tizimini qoʻllab-quvvatlovchi qonunchilikni qabul qilgan, shu bilan birga anʼanaviy Kanada imperial oʻlchov birliklarining huquqiy munosabatlarini ham saqlab qolgan[34]. Kanada ob-havo maʼlumotlari Selsiy darajalarida beriladi, biroq chegaralararo eshittirishlar paytida baʼzan Farengeyt ham tilga olinadi. Hali-hanuz deyarli barcha Kanada pechlarida Farengeyt shkalasi ishlatiladi[35]. Kanadada sotiladigan raqamli va analog termometrlarda odatda ham Selsiy, ham Farengeyt shkalalari qoʻllaniladi[36][37][38].

Yevropa Ittifoqi

tahrir

Yevropa Ittifoqida „iqtisodiy, jamoat salomatligi, jamoat xavfsizligi va maʼmuriy“ maqsadlar uchun haroratni koʻrsatishda Kelvin yoki Selsiy darajalaridan foydalanish majburiydir. Biroq, Farengeyt darajasi Selsiy darajasi bilan birga qoʻshimcha oʻlchov birligi sifatida ishlatilishi mumkin[39].

Birlashgan Qirollik

tahrir

Aksariyat britaniyaliklar Selsiy shkalasidan foydalanadi[40]. Biroq, baʼzan bosma ommaviy axborot vositalarida Farengeyt koʻrsatkichlari Selsiy darajasi bilan birga keltirilishi mumkin, bunda oʻlchov birligi qoʻshilishi uchun aniq belgilangan qoida yoʻq.

Masalan, The Times gazetasida toʻliq metrik tizimda kunlik ob-havo sahifasi beriladi, ammo unda Selsiyni Farengeytga aylantirish jadvali ham mavjud[41]. Buyuk Britaniyaning ayrim tabloid gazetalari oʻrta va yuqori haroratlarni Farengeyt shkalasida koʻrsatish anʼanasini qabul qilgan[42]. Farengeytdan foydalanishning asosiy sababi yuqori haroratlarni taʼkidlash uchun deb taxmin qilinadi: odamlarga „-6 °C“ daraja „21 °F“ darajaga qaraganda sovuqroq haroratdek, „94 °F“ daraja esa „34 °C“ darajaga nisbatan issiqroqdek tuyuladi[43].

Yunikodda Farengeyt belgisining ifodalanishi

tahrir

Yunikod U+2109 ℉ farengeyt darajasi kod nuqtasida Farengeyt belgisini taqdim etadi. Ammo, bu eski kodlash tizimlari bilan oʻzaro moslikni taʼminlash uchun kiritilgan muvofiqlashtirilgan belgidir. Yunikod standarti ushbu belgidan foydalanishdan ochiqchasiga qaytaradi: „U+00B0 ° daraja belgisi + U+0046 F lotincha bosh harf f ketma-ketligi U+2109 ℉ farengeyt darajasi belgisidan koʻra afzalroq hisoblanadi va qidiruv vaqtida bu ikkala ketma-ketlik bir xil deb qaralishi lozim“[44].

Farengeyt boʻyicha 451 daraja

tahrir

Farengeyt boʻyicha 451 daraja amerikalik yozuvchi Ray Bradburyning distopik romanidir[45]. Ray Bradbury asariga uning mazmunidan kelib chiqqan holda nom bergan edi. Chunki ushbu haroratda qogʻoz oʻz-oʻzidan yonib ketadi. Lekin qogʻoz Farengeyt shkalasi boʻyicha emas, balki Selsiy shkalasi boʻyicha 450 darajadan birozgina yuqoriroq haroratda yonadi. Yozuvchi romaniga nom tanlashda oʻt oʻchirish xizmati xodimidan maslahat olgan va ushbu xodim harorat shkalalarini adashtirgani sababli muallif asarni xato nomlab qoʻygan[46].

Yana qarang

tahrir

Izohlar

tahrir
  1. ↑ Koʻpgina moddalar uchun erish va muzlash nuqtalari taxminan teng boʻladi.
  2. ↑ „Sal Armoniac“ ammoniy xloridning toza boʻlmagan shakli edi. Fransuz kimyogari Nicolas Lémery (1645–1715) oʻzining Cours de Chymie (ing. A Course of Chemistry, 1675-yil) kitobida ushbu mineralni muhokama qilib, uning tabiiy holda qayerda uchrashini va qanday qilib sunʼiy yoʻl bilan tayyorlash mumkinligini tasvirlagan. Sal Armoniac tabiiy ravishda Shimoliy Afrika choʻllarida uchraydi, u yerda hayvon peshobi koʻlmaklarining qurishidan hosil boʻladi. Uni sunʼiy yoʻl bilan tayyorlash uchun 5 qism siydik, 1 qism dengiz tuzi va 1⁄2 qism moʻri qurumini aralashma quriguncha qaynatish kerak. Keyin aralashma sublimatsiya qozonida sublimatsiyalanguncha qizdiriladi; sublimatsiyalangan kristallar sal Armoniac deb ataladi. Qarang:
    • Nicolas Lémery, Cours de chymie […], 7-tahrir. (Parij, Fransiya: Estienne Michallet, 1688), Chapitre XVII: du Sel Armoniac, 338–339-betlar.
      • Inglizcha tarjimasi: Nicolas Lémery va James Keill, tarj., A Course of Chymistry […], 3-tahrir. (London, Angliya: Walter Kettilby, 1698), Chap. XVII: of Sal Armoniack, 383-bet, onlayn holda Heinrich Heine University (Düsseldorf, Germany)da mavjud.
  3. ↑ Ammoniy xlorid va suvning evtektik harorati mos ravishda −15,9 °C (3,38 °F) va −15,4 °C (4,28 °F) daraja bilan qayd etilgan

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Balmer, Robert T.. Modern Engineering Thermodynamics. Academic Press, 2010 — 9-bet. ISBN 978-0-12-374996-3. Qaraldi: 2011-yil 17-iyul. 
  2. ↑ 2,0 2,1 "Fahrenheit temperature scale". Encyclopædia Britannica Online. https://www.britannica.com/science/Fahrenheit-temperature-scale. <!--->
  3. ↑ „Fahrenheit: Facts, History & Conversion Formulas“. Live Science. Qaraldi: 2018-yil 9-fevral.
  4. ↑ Oʻzbek sovet ensiklopediyasi, 12-tom (Fazo — Shashka). Bosh muharrir: K. A. Zufarov: , Toshkent, 1979 — 23-bet. 
  5. ↑ Benham, Elizabeth „Busting Myths about the Metric System“. US National Institute of Standards and Technology (NIST) (2020-yil 6-oktyabr).
  6. ↑ „Appendix C – General Tables of Units of Measurement“, NIST Handbook 44 -Specifications, Tolerances, and Other Technical Requirements for Weighing and Measuring Devices - 2022. US National Institute of Standards and Technology (NIST), 2021-yil 29-noyabr. 
  7. ↑ „Republic of Palau National Government | Climate Statistics“. 2015-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  8. ↑ „National Weather Service“. 2015-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  9. ↑ „Weather | The Official Site of The Bahamas“. 2015-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  10. ↑ „Hydromet“. 2015-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  11. ↑ „50 years of Celsius weather forecasts – time to kill off Fahrenheit for good? | Metric Views“. 2020-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 28-iyul.
  12. ↑ Celsius, Anders (1742) „Observationer om twänne beständiga grader på en thermometer“ (Observations about two stable degrees on a thermometer), Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar (Proceedings of the Royal Swedish Academy of Sciences), 3: 171–180 and Fig. 1.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 O. Wallace. „What is the History of the Fahrenheit Scale?“ (2024-yil 21-may). Qaraldi: 2024-yil 17-dekabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 Boyes, Walt. Instrumentation Reference Book. Butterworth-Heinemann, 2009 — 273–274-bet. ISBN 978-0-7506-8308-1. Qaraldi: 2011-yil 17-iyul. 
  15. ↑ Anne Marie Helmenstine. „At What Temperature Does Fahrenheit Equal Celsius?“ (2024-yil 7-iyun). Qaraldi: 2024-yil 17-dekabr.
  16. ↑ Dingman, S. L.. Fluvial Hydraulics (en). Oxford University Press, USA, 2009-yil 26-fevral — 522-bet. ISBN 978-0-19-517286-7. 
  17. ↑ Sogin, Harold H.; Hassan, Kamal-Eldin. A design manual for regenerative heat exchangers of the rotary type (en). Wright Air Development Center, 1956-yil iyun — xii-bet. 
  18. ↑ R.A. Zohidov, M.M. Alimova, SH.S. Mavjudova. Issiqlik texnikasi. Toshkent: Oʻzbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2010 — 9-bet. ISBN 998-9943-319-88-1. 
  19. ↑ E. Oʻ. Madaliyev. Issiqlik texnikasi. Fargʻona nashriyoti, 2009 — 9-bet. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Fahrenheit, Daniele Gabr. (1724) Experimenta & observationes de congelatione aquæ in vacuo factæ a D. G. Fahrenheit, R. S. S (Experiments and observations on water freezing in the void by D. G. Fahrenheit, R. S. S.), Philosophical Transactions of the Royal Society of London, 33-jild, no. 382, 78-bet (1724-yil mart-aprel). Quyida tarjima qilingan: http://www.sizes.com:80/units/temperature_Fahrenheit.htm.
  21. ↑ „Wetterlexikon - Lufttemperatur“ (de). Deutscher Wetterdienst. 2013-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 13-dekabr.
  22. ↑ Ernst Cohen and W. A. T. Cohen-De Meester. Chemisch Weekblad, 33-jild (1936), 374–393-betlar, quyida tarjima qilingan: http://www.sizes.com:80/units/temperature_Fahrenheit.htm.
  23. ↑ Frautschi, Steven C.; Richard P. Olenick; Tom M. Apostol; David L. Goodstein. The mechanical universe: mechanics and heat. Cambridge University Press, 2008-yil 14-yanvar — 502-bet. ISBN 978-0-521-71590-4. 
  24. ↑ Adams, Cecil „On the Fahrenheit scale, do 0 and 100 have any special significance?“. The Straight Dope (1989-yil 15-dekabr).
  25. ↑ Fahrenheit, Daniele Gabr. (1724) „Experimenta circa gradum caloris liquorum nonnullorum ebullientium instituta“. (Wayback Machine saytida 2014-yil 29-iyun sanasida arxivlangan) (Experiments performed concerning the degree of heat of some boiling liquids), Philosophical Transactions of the Royal Society of London, 33 : 1–3. Inglizcha tarjima uchun, qarang: Le Moyne College (Syracuse, New York).
  26. ↑ Hasok Chang, Inventing Temperature: Measurement and Scientific Progress, 8–11-betlar, Oxford University Press, 2004, ISBN 0198038240.
  27. ↑ Cavendish, Henry; Heberden, William; Aubert, Alexander; Luc, Jean Andre De; Maskelyne, Nevil; Horsley, Samuel; Planta, Joseph (1777-yil 28-dekabr). "XXXVII. The report of the Committee appointed by the Royal Society to consider of the best method of adjusting the fixed points of thermometers; and of the precautions necessary to be used in making experiments with those instruments". Philosophical Transactions of the Royal Society of London 67: 816–857. doi:10.1098/rstl.1777.0038. ISSN 0261-0523. https://archive.org/details/paper-doi-10_1098_rstl_1777_0038. 
  28. ↑ Elert, Glenn; Forsberg, C.; Wahren, L.K. (2002). "Temperature of a Healthy Human (Body Temperature)". Scandinavian Journal of Caring Sciences 16 (2): 122–8. doi:10.1046/j.1471-6712.2002.00069.x. PMID 12000664. http://hypertextbook.com/facts/LenaWong.shtml. Qaraldi: 2008-yil 12-aprel. Farengeyt]]
  29. ↑ „Temperature Scales and Absolute Zero: Four Temperature Scales“.
  30. ↑ A. Akbarov, D. Nazaraliyev, G. Jumabayeva. Iqlimshunoslik, Toshkent, 2015 — 34-bet. Qaraldi: 2024-yil 17-dekabr. 
  31. ↑ „782 - Aerodrome reports and forecasts: A user's handbook to the codes“. World Meteorological Organization. Qaraldi: 2009-yil 23-sentyabr.
  32. ↑ ; Dale, Samuel S.The metric fallacy, 2, The American Institute of Weights and Measures, 1919 — 165–166, 176–177-bet. Qaraldi: 2009-yil 19-may. 
  33. ↑ Rahmanov, V. T.; Umirzoqova, G. A.; Rayimova, S. A.; Aminjonova, G. A. „Oliy oʻquv yurtlarida molekulyar fizika fanidan talabalarga temperatura shkalalari va termometrlarning ishlash prinsipi haqida tasavvur tushunchalarni rivojlantirish“. Central Asian journal of multidisciplinary research and management studies. 1-jild, № 2. 196-bet.
  34. ↑ „Canadian Units of Measurement; Department of Justice, Weights and Measures Act (R.S.C., 1985, c. W-6)“ (2011-yil 17-may). 2011-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 5-iyun.
  35. ↑ Pearlstein, Steven. „Did Canada go metric? Yes - and no“. The Seattle Times (2000-yil 4-iyun). Qaraldi: 2011-yil 5-iyun.
  36. ↑ „Example of analog thermometer frequently used in Canada“. 2011-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 6-iyun.
  37. ↑ „Example of digital thermometer frequently used in Canada“. 2011-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 6-iyun.
  38. ↑ Department of Justice. „Canadian Weights and Measures Act“. Federal Government of Canada (2009-yil 26-fevral). 2011-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 17-iyul.
  39. ↑ Statutory Instrument 2009/3046 – Weights and Measures – The Units of Measurement Regulations 2009 (PDF), 2017-01-01da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, „"The Secretary of State, being a Minister designated(a) for the purposes of section 2(2) of the European Communities Act 1972(b) in relation to units of measurement to be used for economic, health, safety, or administrative purposes, in exercise of the powers conferred by that subsection, makes the following Regulations:“
  40. ↑ „The media like Fahrenheit but most Brits think in Celsius“ (en-GB). Opinium (2013-yil 24-iyul). Qaraldi: 2021-yil 21-iyun.
  41. ↑ Weather. The Times (2013-yil 3-iyul), s. 55.
  42. ↑ Roy Greenslade.. „Newspapers run hot and cold over Celsius and Fahrenheit“ (2014-yil 29-may).
  43. ↑ Measure for measure. The Times (2006-yil 23-fevral).
  44. ↑ The Unicode Standard, Version 8.0. Mountain View, CA, USA: The Unicode Consortium, 2015-yil avgust. ISBN 978-1-936213-10-8. Qaraldi: 2015-yil 6-sentyabr. 
  45. ↑ Reid, Robin Anne. Ray Bradbury: A Critical Companion, Critical Companions to Popular Contemporary Writers. Westport, CT: Greenwood Press, 2000 — 53-bet. ISBN 0-313-30901-9. „Fahrenheit 451 is considered one of Bradbury's best works.“ 
  46. ↑ Nuriddin Egamov. „Rey Bredberi. Farengeyt boʻyicha 451 daraja & Nuriddin Egamov. Kitob koʻtargan odam | Xurshid Davron kutubxonasi“. kh-davron.uz (2018-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 17-dekabr.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Farengeyt&oldid=5349047" dan olindi