Foydalanuvchi:Muzaffar Murodovich/Portal:Mushuklar
 | Portalni saqlash holati:: (June 2018)
|
{{{1}}}   Mushuklar yoki uy mushuklari (Felis Silvestris Catus) — mushuksimonlar oilasiga mansub yirtqich sut emizuvchilar urugʻi. Oldin uy mushugini alohida tur sifatida ham qarashgan. Boʻyi dumgʻaza qismida yagʻriniga nisbatan baland. Tirnoqlari toʻliq tortiladi. Yevrosiyo, Afrika, Shim. va Jan. Amerikada tarqalgan; 30 turi, jumladan, Oʻzbekistonda 6 turi (silovsin, qoraquloq, toʻqay mushugi, manul, qum mushugi, yovvoyi mushuk) bor. Kuyikish davrida erkaklari baland ovoz bilan miyovlaydi va bir-biri bilan urishadi. Yiliga 2 marta 1—7 tadan bolalaydi. Yangi tugʻilgan bolasining koʻzi yumuq boʻladi. Mushuk bolasini 2-2,5 oygacha sut bilan boqadi. Keyin turli oʻljalar keltirib bera boshlaydi. Mushuklarning koʻpchilik turlari mayda sut emizuvchilar (kemiruvchilar) va qushlar bilan, Sumatra Mushugi oʻsimliklar mevasi, baliqchi Mushuk, asosan, baliq bilan oziqlanadi. Ayrim turlarining (mas, silovsin) moʻynasi qimmatbaho. Liviya Mushugi kenja turi barcha xonaki Mushuklarning nasl boshi hisoblanadi. 10 000 yil ichida mushuklar kemiruvchilarga ov qilganligi sababli odam tomonidan qadrlangan. 7 turi va 4 ta kenja turi Xalqaro Qizil kitobga, Oʻzbekistonda uchraydigan barcha turlari ham Qizil kitobga kiritilgan (yana qarang Xonaki mushuklar). 1958-yil „Tabiat sistemasi“ asarida Karl Linney tomonidan uy mushugiga Felis catus nomi berilgan. Logan Xristian fon Friber 1775-yilda yovvoyi mushukka Felis silvestris nomini berdi. Uy mushugiga Felis silvestris catus nomini biriktirish 2003-yilning mart oyida Zoologik nomenklatura boʻyicha xalqaro komissiya tomonidan qabul qilingan. Mushuklarni xonakilashtirish taxminan 9500 yil oldin Yaqin Sharqda eng qadimgi insoniyat tsivilizatsiyalari paydo bo'lgan va rivojlangan Hosildor yarim oy mintaqasida sodir bo'lgan. Odamning o'troq turmush tarziga o'tishi davrida, qishloq xo'jaligining rivojlanishi bilan, ortiqcha oziq-ovqat paydo bo'lganda va uni saqlash va kemiruvchilardan himoya qilish zarurati paydo bo'lganda. Barcha uy mushuklari cho'l mushuklari kenja turining (Felis silvestris) kamida besh vakilining ona tomonidan taxminan 13 ming yil oldin kelib chiqqan. Evropa, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikadan 209 ta ko'milgan mushuklarning DNKsining genetik tahlili shuni ko'rsatdiki, uy mushuklari butun dunyo bo'ylab ikkita katta to'lqinda tarqalgan. Birinchi to'lqin 12- ming yil oldin qishloq xo'jaligining paydo bo'lishi bilan bogliq bolgan - uy mushuklari butun Yaqin Sharqdagi dehqonlar bilan birga poliz maxsulotlarini kemiruvchilardan qoriqlash maqsadida yashab kelganlar. Bir necha ming yil o'tgach, Misrdan chiqqan ikkinchi to'lqin deyarli butun Evropa va Shimoliy Afrikani qamrab olgan.Mushuklarni xonakilashtirishning eng qadimgi arxeologik dalillari Kiprda topilgan, u erda arxeologik qazilmalar natijasida miloddan avvalgi 7500-yillarga to'g'ri keladigan odam va mushukning birgalikda dafn etilganligi aniqlangan.Yaqinda olimlar tomonidan uy mushugi Qadimgi Misrga, shuningdek, Kiprga Anatoliya hududlari orqali kirib kelganligi aniqlandi. Hozirgi vaqtda mushuk eng mashhur uy hayvonlaridan biridir. (Full article...) {{Flex columns |
1 = Selected species - Onyxektomiya — hayvonlarning (koʻpincha uy mushuklarining tirnoqlarni olib tashlash amaliyoti. Bu jarrohlik operatsiyasi boʻlib, buning natijasida barmoqlarning oxirgi falangasi tirnoqlari bilan birga amputatsiya qilinadi.   |