Labi Hovuz ansambli

Labi Hovuz (forscha: لب حوض læbi hawz]; tarjimasi „hovuz boʻyida, havza boʻyida“) — Buxoro shahrining markaziy maydonlaridan biri, 16—17-asrlarda qurilgan meʼmoriy ansambl. Hudud Koʻkadosh madrasasi, Nodir devonbegi madrasasi va Nodir devonbegi xonaqohi binolaridan tashkil topgan. Ansamblning oʻlchamlari taxminan 150 dan 200 metrga teng.

Labi Hovuz ansambli
forscha: لب حوض
Nodir Devonbegi xonaqohi
Joylashuvi	Buxoro, Oʻzbekiston
Koordinatalar	39/46/23/N/64/25/12/E
Qurilish boshlanishi	XVI asr
Binolar	Koʻkaldosh madrasasi • Nodir Devonbegi xonaqohi • Nodir Devonbegi madrasasi
Labi Hovuz ansambli Vikiomborda

Oʻrta asrlarda Labihovuz gavjum savdo maydoni boʻlgan, bunga savdo gumbazlari (ulardan biri maydondan 200 m masofada joylashgan) asosiy savdo koʻchasiga yaqinligi va odamlarning haddan tashqari gavjumligi sabab boʻlgan.

Tarixi

Labihovuzda saqlanib qolgan birinchi bino Koʻkaldosh madrasasidir. Madrasani 1569-yilda shayboniylar hukmdori Abdullaxon II qurishga buyruq bergan. 1619—1620-yillarda Imomqulixon qo‘l ostidagi vazir o‘zbek urug‘i vakili Arlat Nodir Devonbegi tashabbusi va mablag‘i bilan maydonda hovuz buzilib, Nodir devonbegi xonaqohi barpo etilgan. 1623-yilda oʻsha Nodir devonbegi karvonsaroy binosini qurib, soʻngra Devonbegi madrasasiga aylantirilgan.

Shaharning koʻpgina tumanlari singari, Labihovuz ham qurigan, Ikkinchi jahon urushidan keyin ular uni oʻziga xos sport maydoniga aylantirgan — bu yerda voleybol va kurash boʻyicha musobaqalar oʻtkazilgan. Sovet davrida uyning yaqinida „Gastronom“, „Buxoro“ restorani, „Komsomolets“ kinoteatri bor edi. 20-asrning 50-yillarida „Gastronom“da yong‘in sodir bo‘lgan, do‘kon yonib ketgan, yaqin atrofdagi Shohrud arigʻida esa yong‘inni o‘chirish uchun suv yetarli bo‘lmagan. Ushbu voqeadan keyin shahar hokimiyati tomonidan 1950-yillarning oxirida inshoot perimetri boʻylab quvur yotqizildi

Joylashuv va tartibi

Buxorodagi Lyab-i Hauz majmuasining rejasi:
1 — Nodir devonbegi xonaqohi ; 2 — Labihovuz; 3 — Koʻkaldosh madrasasi; 4 — Devonbegi madrasasi; 5 — Xoʻja Nasriddin haykali

„Labihovuz“ ansambli Buxoro shahristonining janubi-sharqiy qismida, Buxoro markaziy savdo koʻchasiga yaqin joyda joylashgan. Labihovuz yaqinida Toqi Telpakfurushon va Nugay karvonsaroyi joylashgan.

Hudud tartibsiz koʻpburchak shaklida boʻlib, uning sharqiy qismida Devonbegi madrasasi, gʻarbiy qismida Devonbegi xonaqohi joylashgan. Xoʻja Nasriddin haykali va xonaqoh oʻrtasida Labihovuz oʻrin olgan shimoli-sharqiy qismini salobatli Koʻkaldosh madrasasi egallaydi.

Arxitekturasi

Devonbegi

Devonbegi deb ataladigan hovuz sakkiz qirrali suv hovuzi boʻlib, oʻlchami 42 dan 36 m gacha, chuqurligi 5 m gacha keladi. Hovuz kanal tizimidan keladigan 4000 m³ dan ortiq suvni oʻz ichiga olishi mumkin edi, ammo hovuzga kiruvchi oqim mavjud emas boʻlmagan. Keyingi davrlarda uy favvoraga aylantirilgan.

Koʻkaldosh madrasasi

Maydonning shimoliy qismida Koʻkaldosh madrasasi joylashgan. Bu maydondagi eng qadimgi bino boʻlib, u 1568—1569-yillarda qurilgan. Madrasa oʻlchami 86x69 m boʻlgan toʻgʻri burchakli bino boʻlib, masjid, xonaqoh va 160 hujrani oʻz ichiga oladi.

Nodir devonbegi xonaqohi

Xonaqah 1619—1620-yillarda Labihovuz bilan bir vaqtda Nodir devonbegi, Imomqulixonning amakisi va vaziri tomonidan qurilgan. Xonaqohda oʻlchami kichik, xochsimon, gumbazli zal, uning atrofida hujralar joylashgan. Minoralar asosiy jabhaning chetlari boʻylab joylashgan, jabhaning oʻzi mozaika bilan bezatilgan va uning yon tomonlarida arab tili yozuvida yozilgan yozuvlar mavjud.

Devonbegi madrasasi

Devonbegi madrasasi Labihovuzning sharqiy qismida, Xonaqoh va Hovuz bilan bir qatorda joylashgan. Madrasa 1622—1623-yillarda vazir Imomqulixon Nodir devonbegi karvonsaroy sifatida qurilgan, ammo keyinchalik u madrasaga aylantirilgan. U odatdagi madrasalardan masjid va maʼruza zali yoʻqligi bilan farq qiladi. Binoning tashqi koʻrinishi mozaik panellar bilan bezatilgan.