Moʻynoq

Moʻynoq — Qoraqalpogʻiston Respublikasi Moʻynoqtumanidagi shahar (1963-yil 27 iyuldan). Tuman markazi. Qoraqalpogʻistonning eng shim. shahri. Orol dengizining suvi chekinmasdan avval dengizning janubiy-gʻarbiy soqilida joylashgan edi. Nukus shahridan 180 km shimolida, yaqin temir yoʻl stansiyasi — Qoʻngʻirot (100 km). Yanvarning oʻrtacha temperaturasi —7,4°, iyulniki 26,3°. Kuchli shamollar boʻlib turadi. Aholisi 13,6 ming kishi (2000). Oʻtmishda shahar sanoatida hunarmandchilik asosiy oʻrin tutgan. Konserva kombinati, paxta tozalash, non zavodlari, bosmaxona, madaniy va maishiy xizmat shoxobchalari, umumiy taʼlim maktablari, sanoat transport kasbhunar kolleji, biznes maktabi, kutubxona, klub, madaniyat va istirohat bogʻi, stadion, choʻmilish xavzasi, kasalxona bor. Orol dengizining Moʻynoqdan uzoklashishi, murakkab ekologik holat shahar qurilishiga, sanoatning rivoji va madaniy hayotiga oʻz taʼsirini oʻtkazdi.

Moʻynoq
shahar
43°46′0″N 59°02′0″E
Mamlakat	Oʻzbekiston
viloyat	Qoraqalpogʻiston
tuman	Moʻynoq tumani
Aholisi	13 500
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Moʻynoq

Tarixi

1933-yil 15-noyabrda Butunrossiya Markaziy Ijroiya Qoʻmitasining qarori bilan Moʻynoq qishlogʻi ishchilar posyolkasi toifasiga kiritildi. Oʻsha paytda Moʻynoq oʻz navbatida RSFSR tarkibiga kiruvchi Qoraqalpogʻiston ASSR tarkibiga kirgan.

1950-yillarda Moʻynoq shahar tipidagi aholi punkti maqomini oldi. 1963-yilda Moʻynoqga shahar maqomi berildi. Orol dengizi sohilidagi eng yirik shaharlardan biri edi.

1960-yillarda paxtani sugʻorish uchun Amudaryodan meliorativ kanallar qurilishi boshlandi. Natijada Orol dengiziga suv kamroq oqib, sayoz boʻla boshladi. Oʻtgan asrning 80-yillarida Moʻynoqdagi baliq konserva zavodini yopib qoʻymaslik uchun bu yerga Rossiyadan muzlatilgan baliq olib kelingan. 1990-yillar boshida baliq konserva zavodi yopildi, ishsizlik boshlandi, aholi uylarini tashlab, Nukus, Qoʻngʻirot va boshqa shaharlarga keta boshladi.Chang-tuz boʻronlari, aholi kasalliklari (koʻz kasalliklari, oshqozon-ichak trakti kasalliklari, teri kasalliklari) tez-tez uchradi. Er osti suvlari darajasi pasayib, hududning choʻllanish jarayoni tezlashdi. Qolgan buloqlarda pestitsidlar koʻp boʻlganligi sababli (ular paxta dalalaridan Amudaryoga yuvilib ketgan) suvsiz boʻlib qolgan. Port kemalar qabristoniga aylandi.

2011-yil holatiga koʻra, Moʻynoqdan Janubiy Orol dengizining gʻarbiy (chuqur) qismiga taxminan 100 km va sharqiy (sayoz) qismiga taxminan 180 kmni tashkil etdi. Dengizning sharqiy qismi (nisbatan sayoz chuqurlik tufayli) Moʻynoqdan eng tez uzoqlashdi: 1990-yillarning oʻrtalarida u shahardan 45 km, 2000-yillarning boshlarida esa 100 km masofada joylashgan edi.

2008-yilda Petro Alliance kompaniyasi tomonidan Orol dengizining tubida neft va gaz topish boʻyicha natija ijobiy boʻldi qidiruv ishlarini olib bordi. Bu yerdagi gaz vodorod sulfidining minimal miqdori bilan ajralib turadigan yuqori sifatlidir.

2017-yil 20-21-yanvar kunlari Qoʻngʻirot-Moʻynoq suv tarmogʻini yotqizish ishlari boshlandi. Umumiy qiymati 26 milliard 600 million soʻm boʻlgan, 101 kilometr uzunlikdagi obyektning qurilishi besh oy davomida amalga oshirildi. Ayni paytda 25 mingdan ortiq aholi toza ichimlik suvi bilan taʼminlangan. Moʻynoq-Uchsoy suv quvuri 1,51 kilometrga uzaytiriladi.

2000-yillarning oʻrtalaridan boshlab shahar butun dunyodan sayyohlarni jalb qila boshladi. 2016-yildan keyin Moʻynoqga sayyohlar oqimi keskin oshdi.

Ayni paytda Moʻynoq Orol dengizi qurib qolgan hududlarini ziyorat qilish va oʻrganish uchun ketayotgan sayyohlar va olimlar uchun muhim tranzit punkt hisoblanadi. Shuningdek, sayyohlar Moʻynoq orqali Moʻynoqdan bir necha oʻnlab kilometr uzoqlikda shimolga va sharqqa qarab oʻzgarib turadigan Orol dengizining oʻzgaruvchan sohillariga kelishadi.

1933-yil 15-noyabrda Butunrossiya Markaziy Ijroiya Qoʻmitasining qarori bilan Moʻynoq qishlogʻi ishchilar posyolkasi toifasiga kiritildi. Oʻsha paytda Moʻynoq Qoraqalpogʻiston ASSR tarkibiga kirgan, u oʻz navbatida RSFSR tarkibiga kirgan