Soʻm

Soʻm Soʻm
ISO 4217:	UZS
Davlat nomi:	Oʻzbekiston
Simvol:

Soʻm — 1) eng qadimgi atamalardan biri boʻlib, Firdavsiyning „Shohnoma“ asarida pul solingan qopcha (xalta) maʼnosida qoʻllanilgan. 14-asrda Oltin Oʻrda xonligida ogʻirlik birligi boʻlib, muayyan ogʻirlikdagi kumush quyma (yombi)ni ifodalagan. 1920y.larda, OʻzSSR tashkil etilganidan keyin sovet rubli banknotlari va xazina biletlari nominalida ittifoqdosh respublikalarning milliy tillaridagi pul birliklari nomlari, jumladan „soʻm“ nomi yozilgan holda chiqarilgan rubl Oʻzbekiston hududida muomalada „Soʻm-kupon“ deb atalgan. 2) Oʻzbekiston Respublikasining pul birligi. 1 S. q 100 tiyin. Xalqaro ifodasi UZS. S. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining „Oʻzbekiston Respublikasining millim valyutasini muomalaga kiritish toʻgʻrisida“gi 1994 y. 16 iyundagi farmoni bilan 1994 yilning 1 iyulidan respublika hududida yagona, cheklanmagan va qonuniy toʻlov vositasi sifatida muomalaga chiqarilgan. Muomalaga 1994-yilda 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100 soʻmlik, 1997-yil 1-martdan 200 soʻmlik, 1999-yil 1-iyuldan 500 soʻmlik, 2001-yil 1-sentabrdan 1000 soʻmlik banknotlar chiqarilgan. Keyinchalik, 1, 5, 10, 25, 50, 100, 500 soʻm qiymatidagi tangalar muomalaga kiritilgan. Qimmatbaho metallar suvi yuritilgan turli qiymatdagi yubiley tangalar esa turli sanalar nishonlanishi munosabati bilan va numizmatik maqsadda chiqarilgan (qarang Tanga). Soʻmning muomalaga kiritilishi Oʻzbekiston pul muomalasi va hisob-kitoblar tizimini tashkil etish hamda respublika iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega boʻldi. Milliy valyuta pul belgilarini muomalaga chiqarish va uning barqarorligini taʼminlashni Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki amalga oshiradi. 1 soʻm = 100 tiyin. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 122—moddasi va „Oʻzbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining asoslari toʻgʻrisida“gi qonunning 11-moddasi, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisning 1993-yil 3-sentabrdagi 952-XII sonli qaroriga muvofiq 1994-yil 1-iyuldan boshlab, Oʻzbekiston Respublikasi hududida qonuniy toʻlov vositasi boʻlgan milliy valyuta — „soʻm“ muomalaga kiritildi. Hozirgi vaqtda 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 200, 500, 1000 soʻm qiymatidagi banknotlar va 1, 3, 5, 10, 20, 50 tiyin (1tiyin = 1/100 soʻm), hamda 1, 5, 10, 25, 50, 100 soʻm qiymatidagi tangalar muomaladadir.

2013-yil iyunida 5000 soʻm qiymatlik yangi banknota chiqishi haqida xabarlar tarqaldi. 2013-yil 27-iyunida Oʻzbekiston respublikasi Markaziy banki shu yilning 1-iyulidan boshlab qiymati 5000 soʻm boʻlgan pul chiptalarini muomalaga chiqarishini bildirdi..

2017-yil 20-fevralda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati kengashining „Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan 10000 soʻmlik banknotlarning chiqarilishi toʻgʻrisida“gi qarori qabul qilindi. Senat Markaziy bank tomonidan taqdim etilgan oʻn ming soʻmlik banknotning namunasi va dizaynini maʼqullagan, bankka oʻn ming soʻmlik banknotlarning muomalaga chiqarilishi toʻgʻrisidagi axborotni, shuningdek, banknot tavsifini OAVda eʼlon qilish yuklangan.

2021-yil 14-iyundan 2000 va 20000 soʻmlik banknotlar muomalaga chiqarildi

Tangalar

1-chiqarilishi (1994—2000 yillar)

2020-yil 1-martda muomaladan chiqarilgan

O‘lchamlari

O‘lchamlari

Tasvir	Qiymati	Tarkibi	Diametri (mm)	Qalinligi (mm)	Og‘irligi (g)	Yoni	Chiqqan yil(lar)i
	1 tiyin	po‘lat, latun	17	1,2	1,74	tekis	1994
	3 tiyin		20	1,3	2,7	qirrali	1994
	5 tiyin		21,5	1,4	3,4		1994
	10 tiyin	po‘lat, nikel	18,8	1,5	2,87		1994
	20 tiyin		22	1,6	4	tekis Yigirma tiyin deb yozilgan	1994
	50 tiyin		23,9	1,6	4,75	tekis Ellik tiyin deb yozilgan	1994
	1 so‘m		19,80	1,3	2,27	tekis	1997, 1998, 1999
	5 so‘m		22,20	1,6	4,00		1997, 1998, 1999
	10 so‘m		24,10	1,6	4,75		1997, 1998, 1999 2000

2-chiqarilishi (2000—2004-yillar)

2001-yilgi 50 so‘m va 2004-yilgi 100 so‘mlik tangalar maʼlum sanalarga atab chiqarilgan bo‘lsada (mustaqillikning 10 yilligi, milliy valyutaning 10 yilligi), Markaziy bank tomonidan esdalik tangalar qatoriga kiritilmagan. 2001—2004-yillarda zarb qiligan 50 va 100 so‘mlik tangalar 2019-yil 1-iyuldan 1, 5 va 10 so‘m qiymatiga ega bo‘lgan tangalar 2020-yil 1-martdan muomaladan chiqarilgan.

Tasvir	Qiymati (so‘m)	Tarkibi	Diametr (mm)	Qalinligi (mm)	Og‘irligi (g)	Yoni	Chiqqan yillari
	1	po‘lat, nikel	19	1,3	2,7	qirrali	2000
	5	po‘lat, latun	21	1,4	3,44	tekis	2001
	10	po‘lat, nikel	19	1,3	2,85
	50	po‘lat, Cu/Ni	26	2,2	8	qisman qirrali
	100		27,1	1,8	8	tekis Oʻzbekiston markaziy banki deb yozilgan	2004

3-chiqarilishi (2018-yil)

2018-yil 2-iyuldan muomalaga kiritilgan.

Tasvir	Qiymati (so‘m)	Tarkibi	Diametri (mm)	Qalinligi (mm)	Og‘irligi (g)	Yoni	Chiqqan yillari
	50	po‘lat, nikel	18	1	2	tekis	2018
	100		20	1	2,5		2018
	200		22	1,1	3,3		2018
	500		24	1,1	3,9		2018

Esdalik tangalar

Asosiy maqola: O‘zbekistonning esdalik tangalari

Esdalik tangalari Markaziy bank tomonidan 1994-yildan beri zarb qilinadi. Tangalar qimmatli metallardan (10, 50 va 100 so‘mli), oddiy metallardan (25, 50, 100 va 500 so‘mli) va oltin qoplamali oddiy metallardan (1 va 10 so‘mli) zarb qilingan.

Banknotlar

1992—1994-yillar

Asosiy maqola: Soʻm-kupon

Barcha kupyuralarning old tomonida O‘zbekiston gerbi, orqa tomonida Samarqand Registon maydonidagi Sherdor madrasasi tasviri tushirilgan Banknot raqamlari AB 12345678 (1—500 so‘mlar) yoki AB 1234567 (500—10 000 so‘mlar), banknotning old tomonida O‘zbekiston gerbining ostida joylashgan. 1993-yil 15-noyabrda muomalaga kiritilgan, 1994-yil 1-avgustda muomaladan chiqarilgan. Bu seriyadagi banknotlar Angliyada „Harrison & Sons Ltd“ bosmaxonasida chop etilgan.

Tasviri		Qiymati (so‘m)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy ranglari	Suv belgisi
Old tomoni	Orqa tomoni
		1	120×61	ko‘k, kulrang	gulli naqsh
		3		yashil
		5		siyohrang
		10		qizil
		25		firuza rang
		50	144×69	pushti	paxta
		100		qora, moviy
		200		binafsha rang
		500		to‘q sariq
		1000		jigarrang
		5000		ko‘k
		10 000		qirmizi
Rasm masshtabi — 1,0 millimetrga 1,0 piksel

1994—yildan boshlab

Banknota raqamlari XX 0000000 shaklida.

Tasvir		Qiymat, soʻm	Oʻlcham, mm	Asosiy ranglari	Ort tomonidagi tasvir	Chiqarilgan sana
Old tomoni	Ort tomoni
		1	120×62	yashil pushti	Alisher Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatri, Toshkent	1994
		3		qizil yashil	Chashmai Ayyub, Buxoro
		5	142×69	koʻk qizil	Alisher Navoiy monumenti, Toshkent
		10		binafsha koʻk	Goʻri Amir Maqbarasi, Samarqand
		25		koʻk zargʻaldoq	Shohizinda, Samarqand
		50		jigarrang zargʻaldoq	Registon ansambli, Samarqand
		100		binafsha	Xalqlar doʻstligi saroyi, Toshkent
		200	144×78	yashil	Sherdor madrasasi fragmenti, Samarqand	1997
		500		qizil	Amir Temur monumenti, Toshkent	1999
		1000		binafsha jigarrang	Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Toshkent	2001
		5000		yashil jigarrang	Oliy Majlis binosi, Toshkent	2013
		10 000		och koʻk	Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati binosi, Toshkent	2017
		50 000		binafsharang	Xalqaro anjumanlar saroyi, Toshkent	2017
		100 000		och jigarrang	Old tarafda Mirzo Ulugʻbek haykali, orqa tarafda Mirzo Ulugʻbek rasadxonasi	2019
		2000	142x69	qirmizi, och yashil	Old tarafda Buxoro arki, orqa tarafda Varaxsha saroyi xarobalaridan topilgan VIII asrga oid devoriy bezak, qadimiy Poykend shahri xarobalari va mil. avv. III mingyillikka oid idishlar
		5000	142x69	yashil
		10000	142x69	ko'k		2021
		20 000	147×69	koʻk, binafsharang, jigarrang	Old tarafda Qoʻyqirilganqalʼa, orqa tarafda Jonbos qalʼa, mil. avv VII-III asrlarga oid sopol idish va mil. avv. I asrga oid tuya koʻrinishidagi artefakt
Rasm masshtabi — 1,0 millimetrga 1,0 piksel

Havolalar

• OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI MARKAZIY BANKI Arxivlandi 2009-06-03 Wayback Machine saytida.
• Moneti stran SNG i Baltii