Uqba ibn Nafiy
Uqba ibn Nafiy ibn Abdulqays al-Fihriy al-Qurashiy (arabcha: عقبة بن نافع بن عبد القيس الفهري القرشي), Uqba ibn Nafiy nomi bilan tanilgan, Amr ibn al-Osning jiyani. Xalifa Umar davridan Roshidun xalifaligiga xizmat qilgan arab generali. Keyinchalik Umaviy xalifalari Muoviya I va Yazid I hukmronligi davridamusulmonlarning Magʻribga istilosi, shu jumladan, Liviya, Tunis, Jazoir va Marokashni zabt etishda va Nubiyani egallashga qaratilgan muvaffaqiyatsiz yurishlarda ishtirok etgan. Shimoliy Afrikada Umaviylar hukmronligini oʻrnatish yoʻlidagi harakatlari bilan tanilgan. Kelib-chiqishi Qurayshga aloqador Banu Fihr qabilasidan boʻlganligi bois al-Fihriy nomini olgan. Avlodlari Uqbiylar yoki Fihriylar nomi bilan tanilgan.
| Uqba ibn Nafiy عقبة بن نافع | |
|---|---|
 Uqba ibn Nafiyning Jazoirdagi haykali | |
|
Mansab davri 681 – 683 | |
| Hukmdor | Muoviya I |
| Oʻtmishdoshi | Muoviya ibn Hudayj |
| Vorisi | Abu al-Muhojir Dinor |
|
Mansab davri 681 – 683 | |
| Hukmdor | Yazid I |
| Oʻtmishdoshi | Abu al-Muhojir Dinor |
| Vorisi | Zuhayr ibn Qays |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | 622 |
| Vafoti |
683 Tabuda[1] (hozirgi Jazoirning Sidi Okba vohasi yaqinida) |
| Munosabatlari |
|
| Bolalari | Abu Ubayda ibn Uqba |
| Ota-onasi |
Nafiy ibn Abdulqays Salma binti Harmala |
| Faoliyati |
Roshidun xalifaligi Umaviylar xalifaligi |
| Dafn etilgan joyi | Sidi Okba masjidi, Jazoir |
| Qoʻshin turi | Roshidun armiyasi |
| Xizmat yillari | 635–683 |
| Unvoni | general |
| Janglari |
|
Hayoti
tahrir
Uqba ibn Nafiy 622-yilda tugʻilgan[2]. Roshidun xalifaligining generali sifatida Amr ibn al-Os bilan birga Shimoliy Afrikadagi shaharlarni zabt etishda ishtirok etgan. Dastlab Barqa shahrini, soʻngra 644-yilda Tripolitaniyani egallagan. 642 yoki 643-yillarda Kirenaika zabt etilgan. Shundan soʻng, Amr ibn al-Os Berber qabilalaridan olinadigan jizya soligʻini 13 000 dinor qilib belgilagan[3]. Birinchi fitnadan keyin 661-yilda Muoviya I tomonidan Umaviylar xalifaligi tashkil qilingach, Magʻribga tomon ikkinchi bosqinchilik harakatlari boshlangan. 10 000 musulmon va boshqa minglab qoʻshin Uqba ibn Nafiy boshqaruvi ostida Damashqdan chiqib, Vizantiya Afrikasi tomon yurish qilgan va u yerni zabt etgan[4].
670-yilda amir yoki qoʻmondon sifatida Uqba arab qoʻshinini Shimoliy Afrikaga olib borgan, Misr choʻllarini kesib oʻtib, yoʻl boʻylab muntazam ravishda harbiy postlar oʻrnatgan. Hozirgi Tunisning janubiy qismida joylashgan hududda Qayravon (fors tilida qarorgoh yoki karvonsaroy degan maʼnoni anglatadi) nomli shaharcha barpo etgan. Bu shahar hozirgi Tunisdan 99 milya janubda joylashgan. Ushbu hududdan keyingi harbiy operatsiyalar uchun baza sifatida foydalangan. Qayravon keyinchalik diniy ziyoratgoh va Shimoliy Afrikadagi eng muhim shahar boʻlib qolgan. Shuningdek, Umaviylarning yangi viloyati Ifriqiyaning poytaxti sifatida tanlangan. Uqba oʻsha vaqtda ilk masjid qurilishi uchun joy tanlayotgan edi va shu yilning oʻzida u yerda Qayravon Katta masjidi (Uqba masjidi) qurilgan. Ushbu masjid keyinchalik Magʻribdagi barcha masjidlar uchun namuna boʻlib xizmat qilgan va bugungi kunda islom meʼmorchiligining durdonalaridan biri hisoblanadi.
Oʻlimi
tahrir
683-yilda Uqba Berberlarning nasroniy qiroli Kusayla va uning Vizantiya ittifoqchilari tomonidan Biskra jangida pistirmaga uchragan. Oʻzining eng ashaddiy raqibi Abu al-Muhojir Dinor bilan birga oʻldirilgan. Uning qoʻshinlari Qayravonni tark etib, Barcaga chekingan. Biroq keyinchalik 688-yilda Qayravon qayta zabt etilgan[5].
Uqbaning vafotidan soʻng, 686-yilda uning xotirasiga bagʻishlab Sidi Okba masjidi maqbara sifatida qurilgan. Bino dastlab sodda tarzda qurilgan boʻlib, uning qurilishida qimmatbaho materiallardan foydalanilmagan. Ushbu meʼmoriy uslub eng qadimgi islom meʼmorchiligi, shuningdek, paygʻambar Muhammad tomonidan qurdirilgan masjidlarga oʻxshar edi. Bundan tashqari Liviyadagi al-Vatiya havo bazasi ham uning nomi bilan Okba ibn Nafa havo bazasi deb ataladi.
Yana qarang
tahrirManbalar
tahrir- ↑ „Discover Islamic Art - monument_isl_dz_mon01_15_en“. Virtual Museum.
- ↑ Adamec, Ludwig W.. Historical Dictionary of Islam (en). Scarecrow Press, 2009-05-11 — 318-bet. ISBN 978-0-8108-6303-3.
- ↑ Abun-Nasr, Jamil M.. A History of the Maghrib in the Islamic Period (en). Cambridge University Press, 1987-08-20 — 34-bet. ISBN 978-1-316-58334-0.
- ↑ African whispers: labels the world leaders (en). Neili Belhassen, 2014-11-23 — 16-bet.
- ↑ Conant, Jonathan. Staying Roman : conquest and identity in Africa and the Mediterranean, 439–700. Cambridge New York: Cambridge University Press, 2012 — 280–281-bet. ISBN 978-0521196970.
Havolalar
tahrir- Edvard Gibbon, Rim imperiyasining tanazzul va qulashi tarixi 51-bob
Adabiyotlar
tahrir- Christides, Vassilios (2000). "ʿUkba b. Nāfiʿ". in Bearman, P. J.. Encyclopaedia of Islam. Volume X: T–U (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-11211-7. https://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=%CA%BFUkba+b.+N%C4%81fi%CA%BF&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&search-go=Search.