Vertikal holat
Vertikal holat yoki vertikal joylashuv, shuningdek, vertikal daraja — berilgan vertikal maʼlumotlardan yuqori yoki pastda vertikal yoʻnalish boʻylab joylashgan joy. Vertikal masofa yoki vertikal boʻlinish — bu ikki vertikal pozitsiya orasidagi masofa. Vertikal pozitsiyani ifodalash uchun koʻplab vertikal koordinatalar mavjud: chuqurlik, balandlik, koʻtarilish va boshqalar.
Turlari tahrir
Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO), aniqrogʻi ISO 19111 quyidagi ikkita taʼrifni taklif qiladi: [1]
- chuqurlik : „bunda masofa biror nuqtaning tanlangan yuzadan ushbu sirtga perpendikulyar chiziq boʻylab pastga qarab oʻlchanadi.“ [2]
- balandlik : „bunda masofa biror nuqtaning tanlangan yuzadan ushbu sirtga perpendikulyar chiziq boʻylab yuqoriga qarab oʻlchanadi“; [2]
ISO 6709 (2008-yil versiyasi) quyidagi qoʻshimcha taʼrifni beradi:
- dengiz sathidan balandlik : „tanlangan yuzaning oʻrtacha dengiz sathidan balandligi“[2]
Birliklar tahrir
Ortometrik balandlik kabi vertikal masofa kattaliklari turli birliklarda ifodalanishi mumkin: metr, fut va boshqalar.
Baʼzi vertikal koordinatalar uzunlikka asoslanmaydi, masalan, geopotentsial raqamlar m2/s2 birliklariga ega. Doimiy nominal gravitatsiya qiymati (m/s2) boʻyicha normalizatsiya geopotentsial balandlikda (standart tortishish asosida) yoki dinamik balandlikda (45 gradus kenglikdagi oddiy gravitatsiya asosida) kabi metr birliklarini beradi. Oʻlchov birligiga qaramay, vertikal koordinata oʻlchagich bilan oʻlchanadigan masofani anglatmaydi. Baʼzan taʼkidlash uchun standart geopotentsial metr (gpm yoki m' belgisi) kiritiladi[3]. Biroq, bu amaliyot Xalqaro birliklar tizimi (SI) uchun qabul qilinishi mumkin emas: Xalqaro birliklar tizimidan foydalanish boʻyicha qoʻllanmaning 7.5 boʻlimida (Axborotni birliklar bilan aralashtirishga yoʻl qoʻyilmaydi), deyiladi: "Agar miqdorning qiymati berilganda, miqdor yoki uning oʻlchov shartlariga oid har qanday maʼlumot birlik bilan bogʻlanmaydigan tarzda taqdim etilishi kerak[4]".
SI boʻlmagan yana bir birlik vertikal metr boʻlib, vertikal, gorizontal yoki qiyalik masofalar oʻrtasida chalkashlik yuzaga kelganda joriy etiladi. U alpinizm, changʻi uchish, piyoda yurish, yugurish yoki velosipedda yurish kabi sport turlarida masofaga chiqish uchun ishlatiladi[5]. Nemis tilida soʻzlashuvchi mamlakatlarda Höhenmeter („balandlik metr“) uchun „Hm“ qisqartmasi ishlatiladi.
Yana qarang tahrir
- Altimetr
- Balandlik
- Batimetriya
- Dengiz tubi ostidagi chuqurlik
- Chuqurlik o'lchagich
- Dinamik balandlik
- Balandlik
- Elipsoidal balandlik
- Geosentrik balandlik
- Geopotensial
- Geografik koordinatalar
- Geoid
- Izostaziya
- Dengiz sathi balandligi
- cho'kish
- Topografiya
- Vertikal va gorizontal
- Vertikal bosim o'zgarishi
- Suv darajasi
Manbalar tahrir
- ↑ „ISO 6709:2008(en) preview“. www.iso.org. ISO. Qaraldi: 2016-yil 8-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „ISO 6709:2008(en) preview“. www.iso.org. ISO. Qaraldi: 2016-yil 8-iyun. „ISO 6709:2008(en) preview“. www.iso.org. ISO. Retrieved 8 June 2016.
- ↑ World Meteorological Organization — Guide to Meteorological Instruments and Methods of Observation — Preliminary seventh edition — WMO-No. 8 — Secretariat of the World Meteorological Organization — Geneva — Switzerland — 2006
- ↑ Thompson. „Guide for the Use of the International System of Units (SI)“. NIST (2018-yil 10-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 9-dekabr.
- ↑ Nash, Mike, Exploring Prince George: A Guide to North Central B. C. Outdoors, Vancouver: Rocky Mountain Books, 2004, p. 105.
Adabiyotlar tahrir
- IOGP (2018) Geomatika boʻyicha yoʻriqnoma 24: Neft va gaz ilovalaridagi vertikal maʼlumotlar, Xalqaro neft va gaz ishlab chiqaruvchilar assotsiatsiyasi (IOGP), Geomatika qoʻmitasi, geodeziya quyi qoʻmitasi. Hisobot 373-24, 2018 yil aprel. [1]