Yahyo ibn al-Hakam

Yahyo ibn al-Hakam ibn Abu al-Os (arabcha: يَحْيَى بْنِ الْحَكَم بْنِ أَبِي الْعَاص) (700-yildan oldin vafot etgan) xalifa Abdulmalik (h. 685–705) hukmronligi davrida Umaviylar davlat arbobi bo'lgan. Tuya jangida xalifa Aliga (h. 656–661) qarshi kurashgan. Keyinchalik, Damashqqa koʻchib oʻtgan va u yerda Umaviy xalifalar Muoviya I (h. 661–680) va Yazid I ning (h. 680–683) saroyida xizmat qilgan. Abdulmalik tomonidan Falastin hokimi etib tayinlangan, 692-yilda Damashqni Quddus bilan bogʻlovchi yoʻlning bir qismini qurdirgani uchun bir qancha yozuvlarda nomi keltirilgan. 694/695-yillarda bir yil davomida Madina hokimi boʻlib xizmat qilgan, soʻngra Suriyaning shimoliy chegarasi boʻylab Vizantiya imperiyasiga qarshi bir qator yurishlarga rahbarlik qilgan.

Yahyo ibn al-Hakam
arabcha: يَحْيَى بْنِ الْحَكَم بْنِ أَبِي الْعَاص
Madina hokimi
Mansab davri 694 – 695
Hukmdor	Abdulmalik
Oʻtmishdoshi	Hajjoj ibn Yusuf
Vorisi	Abon ibn Usmon
Shaxsiy maʼlumotlari
Vafoti	700-yildan oldin
Turmush oʻrtogʻi	Ummu al-Qosim al-Sugʻro binti Abdurahmon ibn Avf Zaynab binti Abdurahmon
Munosabatlari	Umaviylar (ota tomondan) Banu Murra (ona tomondan)
Bolalari	Yusuf Omina Ummu Hakim
Otasi	Al-Hakam ibn Abu al-Os

Hayoti

Yahyo al-Hakam ibn Abu al-Osning oʻgʻli, xalifa Marvon I ning kenja ukasi edi (h. 684–685). Onasi Gʻatafan qabilasining Banu Murra urugʻidan boʻlgan. Marvon, akasi Abdurahmon va Qurayshning boshqa yuqori martabali rahbarlari bilan birga xalifa Aliga (h. 656–661) qarshi 656-yilda Tuya jangida qatnashgan. Urushda Ali gʻalaba qozongan, Yahyo jarohat olib, Basrada Banu Tamim qabilasining bir aʼzosi bilan birga omon qolgan. Qabila aʼzosi uni uzoqdagi amakivachchasi, Suriya hokimi Muoviya ibn Abu Sufyonning Damashqdagi qarorgohiga kuzatib qoʻygan. Yahyo xalifa Muoviya (661–680) va uning oʻgʻli, vorisi Yazid I (h. 680–683) davrida Damashqa istiqomat qilgan. 680-yilda Karbalo jangida Alining oʻgʻli, Islom paygʻambari Muhammadning nabirasi Husayn ibn Alining Yazid qoʻshini tomonidan oʻldirilganini ochiq qoralanadi.

685–694-yillar orasida Yahyoning jiyani, xalifa Abdulmalik ibn Marvon (h. 685–705) uni Falastin hokimi etib tayinlagan. Xalifa Abdulmalik nomidan Golan tepaliklaridagi Fiq dovoni orqali oʻtadigan yoʻl qurilishiga rahbarlik qilgani qayd etilgan yozuvlar topilgan. Yozuv 692-yilning may yoki iyun oylariga toʻgʻri keladi, bu yoʻl poydevori haqidagi eng qadimgi islomiy yozuvlardan biri hisoblanadi.

694/695-yillarda Yahyo Madinaga hokim etib tayinlangan. Keyingi yili esa Damashqqa chaqirilgan, bu davrda Malatya va al-Massisaning yaqinida vizantiyaliklarga qarshi yurishlarni boshqargan. 697/698-yillarda Marj ash-Shahmdagi Vizantiya qal’asiga qarshi yurishga rahbarlik qilgan. Yahyo ibn al-Hakam 700-yildan oldin vafot etgan. Qabri Golan tepaliklaridagi Katzrin shahridan topilgan.

Oilasi va avlodlari

Yahyo Madina voliyi boʻlgan davrda Muhammad paygʻambarning yetakchi sahobalaridan biri Abdurahmon ibn Avfning qizi Ummu al-Qosim al-Sugʻro bilan nikohda boʻlgan. Yahyoning oʻgʻli Yusuf xalifa Abdulmalik hukmronligining oxirlarida Mosul hokimi boʻlib xizmat qilgan, uning oʻgʻli al-Hurr va nabirasi Yahyo ibn al-Hurr 727–732 va 732-yillarda viloyatda xizmat qilgan. Yahyoning qizlaridan biri Amina xalifa Abdulmalikning oʻgʻli, boʻlajak xalifa Hishomga turmushga chiqqan. Keyinchalik, yana bir qizi Ummu Hakim xuddi onasi Zaynab binti Abdurahmon kabi oʻzining goʻzalligi va sharobga boʻlgan muhabbati bilan mashhur boʻlgan va Hishomga turmushga chiqqan. Ummu Hakim xalifadan besh nafar, jumladan, Sulaymon, Maslama, Yazid al-Afqom, Muoviya ismli oʻgʻil koʻrgan. Ummu Hakimning oʻgʻli Abdurahmon I 756-yilda Kordova amirligiga asos solgan.

Adabiyotlar

• Ahmed, Asad Q.. The Religious Elite of the Early Islamic Ḥijāz: Five Prosopographical Case Studies. Oxford: University of Oxford Linacre College Unit for Prosopographical Research, 2010. ISBN 978-1-900934-13-8. 
• Crone, Patricia. Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity. Cambridge: Cambridge University Press, 1980. ISBN 0-521-52940-9. 
• The History of al-Ṭabarī, Volume XXV: The End of Expansion: The Caliphate of Hishām, A.D. 724–738/A.H. 105–120, SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1989. ISBN 978-0-88706-569-9. 
• The History of al-Ṭabarī, Volume XXVI: The Waning of the Umayyad Caliphate: Prelude to Revolution, A.D. 738–744/A.H. 121–126, SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1989. ISBN 978-0-88706-810-2. 
• Intagliata, Emanuele E.. Palmyra after Zenobia AD 273-750: An Archaeological and Historical Reappraisal. Oxford: Oxbow Books, 2018. ISBN 978-1-78570-942-5. 
• Judd, Steven (July–September 2008). "Reinterpreting al-Walīd b. Yazīd". Journal of the American Oriental Society 128 (3): 439–458. 
• Robinson, Chase F.. Empire and Elites after the Muslim Conquest: The Transformation of Northern Mesopotamia. Cambridge University Press, 2004. ISBN 0-511-03072-X. 
• The History of al-Ṭabarī, Volume XXII: The Marwānid Restoration: The Caliphate of ʿAbd al-Malik, A.D. 693–701/A.H. 74–81, SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1989. ISBN 978-0-88706-975-8. 
• Madelung, Wilferd. The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 0-521-56181-7. 
• "Museum Notes". Museum Notes (New York: American Numismatic Society) 19: 178, note 53. 1974. https://books.google.com/books?id=jooaAAAAYAAJ&q=“first+married+Amina+bint+Yahya”. 
• Sharon, Moshe (June 1966). "An Arabic Inscription from the Time of the Caliph 'Abd al-Malik". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 29 (2): 367–372. doi:10.1017/S0041977X00058900. 
• Sharon, Moshe. Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae (CIAP): D-F. Volume Three. Leiden and Boston: Brill, 2004. ISBN 90-04-13197-3. 

Oldingisi Hajjoj ibn Yusuf

Madina hokimi 694–695

Keyingisi Abon ibn Usmon