Yaponiyada Islom

Yaponiyadagi Islom tarixi dinning boshqa yaqin mamlakatlarda uzoq vaqtdan beri mavjudligi bilan bogʻliq. Islom Yaponiyadagi eng kichik ozchilik dinlaridan biri boʻlib, 2020 yil holatiga koʻra jami aholining taxminan 0,15% ni tashkil qiladi. Bugungi kunda musulmonlar asosan muhojir jamoalardan, shuningdek, kichikroq boʻlsa-da, etnik yapon jamoasidan iborat.

Tarix

Erta tarix

1853-yilda, ehtimol, 1700-yillarda mamlakat ochilishidan oldin Islom va Yaponiya oʻrtasidagi aloqa haqida alohida qaydlar mavjud. Baʼzi musulmonlar oldingi asrlarda kelgan. Islom falsafasining baʼzi elementlari Xeyan davrigacha boʻlgan Xitoy va Janubi-Sharqiy Osiyo manbalari orqali maʼlum boʻlgan.

Oʻrta asr va ilk zamonaviy yozuvlar

Koshg‘ariy xaritasining tepasida Xitoydan sharqqa to‘g‘ri keladigan orol tasvirlangan.

Yaponiyada islom haqidagi eng qadimgi yozuvlar fors kartografi Ibn Xordodbeh tomonidan Maykl Jan de Goje asarlari orqali topilgan. Maykl Jan de GojeYaponiyani „ Vaqvoq yerlari“ deb tilga olgan: "Xitoyning sharqida Vaqvoq yerlari. Ular oltinga shunchalik boyki, aholi hatto itlari uchun zanjirlar, maymunlari uchun yoqalarni shu metalldan yasaydilar. Ular oltin bilan toʻqilgan tunikalar ishlab chiqaradilar. U yerdan ajoyib qora yogʻoch topilganligi sababli Vaqvoqdan oltin va qora daraxt chiqariladi". Mahmud Koshg‘ariyning XI asrdagi atlas xaritasining eng sharqiy qismi Ipak yo‘li va Yaponiyaning quruqlik yo‘llarini ko‘rsatadi.

Oʻsha davrda Xuey, Ming sulolasi generali Lan Yu va Yaponiya qilichbozlari oʻrtasida aloqa mavjud boʻlgan. Xitoy manbalariga koʻra, Lan Yu 10 000 Katanaga ega boʻlgan, Hongvu imperatori general Lan Yuning Kioto bilan aloqasidan norozi boʻlgan va 15000 dan ortiq odamni xiyonatda ayblab, qatl ettirgan.

XIII asrda Xitoyning Quanchjou shahridan boʻlgan forslar tomonidan yapon monaxi Keisei uchun yozilgan qoʻlyozma Yaponiyaga qaytarilgan.

Musulmonlar va ularning Yaponiya bilan aloqalari haqidagi dastlabki Yevropa hisoblari portugaliyalik dengizchilar tomonidan olib borilgan, Ular oʻz kemalaridagi arab yoʻlovchi yapon xalqiga Islomni targʻib qilgani haqida gapirishgan. Ushbu yoʻlovchi 1555-yilda Malakka orollariga suzib ketgan.

XVII asrda Edo davrida Tailanddan Eron savdogarlari Nagasakiga kelishdi.

Zamonaviy yozuvlar

XIX asr oxirlarida musulmonlar hamda Britaniya va Gollandiya kemalarida xizmat qilgan indoneziyalik dengizchilar oʻrtasida zamonaviy aloqalar oʻrnatilgan.

1870-yillarning oxirida Muhammadning tarjimai holi yapon tiliga tarjima qilingan. Bu Islomning tarqalishida va yapon xalqiga yetib borishida qisman yordam berdi.

Yana bir muhim aloqa 1890-yilda Usmonli imperiyasining sultoni va xalifasi Abdulhamid II Yaponiya shahzodasi Komatsu Akixitoning Konstantinopol poytaxtiga tashrifini qutlash maqsadida Yaponiyaga dengiz kemasini jo‘natganida amalga oshirildi. Ushbu fregat Ertugʻrul deb nomlangan va 1890-yil 16-sentyabrda Vakayama prefekturasi qirgʻoqlari boʻylab qaytib ketayotganda boʻronda vayron qilingan. Kushimoto turk yodgorligi va muzeyi cho‘kib ketgan diplomatlar va dengizchilar sharafiga bag‘ishlangan. 

1891-yilda oʻtgan yili Yaponiya qirgʻogʻida halokatga uchragan Usmonli ekipajiga Yaponiya imperator floti Konstantinopolga qaytishga yordam berdi. Ularga hamroh boʻlgan jurnalist Shotaro Noda Usmonlilar poytaxtida boʻlganida yaponiyaliklarning eng birinchi dinni qabul qilga vakiliiga aylandi.

20-asr boshlari

Abdurrashid Ibrohim (oʻrtada), Tokio Camii birinchi imomi boʻlgan Meidji Yaponiyasiga kelgan rossiyalik (tatar) muhojir.

Rossiyadagi oktabr inqilobidan soʻng Oʻrta Osiyo va Rossiyadan kelgan bir necha yuzlab tatar musulmon qochqinlariga Yaponiyadan boshpana berildi. Ular bir qancha asosiy shaharlarda joylashdilar va kichik jamoalar tashkil etishdi. Baʼzi yaponlar bu musulmonlar bilan aloqa qilish orqali Islomni qabul qilgan. Tarixchi Kaezer E. Farah 1909 yilda hujjatlashtirgan maʼlumotlarga koʻra Kotaro Yamaoka 1909 yilda Bombeyda Ibrohim bilan aloqaga chiqqanidan keyin Islom dinini qabul qilgan va Umar Yamaoka nomini olgan. Umar Yamaoka birinchi Hajga borgan yapon boʻlgan. Yamaoka va Ibrohim qora ajdaho jamiyati (Kokuryukai) kabi millatchi yapon guruhlari koʻmagida sayohat qilishgan. Yamaoka aslida rus-yapon urushidan beri Manchuriyadagi razvedka xizmatida edi. Uning sayohatga rasmiy sababi Tokioda masjid qurish uchun Usmonli sultoni va xalifaning roziligini olish edi. Bu ruxsat 1910-yilda berilgan. Tokio masjidi 1938-yil 12-mayda zaibatsuning moliyaviy yordami bilan yakunlandi. Uning birinchi imomlari Abdul-Rashid Ibrohim va Abdulhay Qurbon Ali (Muhammad-Abdulhay Qurbongaliev) (1889-1972) edi. Biroq Yaponiyaning birinchi masjidi Kobe masjidi 1935-yilda u yerdagi savdogarlar turk-tatar jamiyati ko‘magida qurilgan. Yana bir dinini qabul qilgan yapon Bunpachiro Arigadir. U Yamaoka bilan bir vaqtda savdo maqsadlarida Hindistonga borgan. U yerdagi mahalliy musulmonlar taʼsirida Islomni qabul qilgan, keyinchalik Ahmad Ariga nomini olgan. Yamada Toajiro 1892-yildan boshlab deyarli 20 yil davomida Konstantinopolda yashagan yagona yapon savdogari boʻlgan. Bu vaqt ichida u norasmiy ravishda konsul sifatida ishlagan. Islom dinini qabul qilgan va Abdulhalil ismini olgan. Soʻngra uyiga qaytishda Makkaga haj qilgan.

Yapon millatchilari va islom

„Yapon Gebbelsi“ deb taʼriflangan millatchi Pan-Osiyoyozuvchisi Shumei Okava Qur’onning birinchi yapon tiliga tarjimasini yakunladi.

1906-yilda musulmon xalqlariga qarshi keng miqyosdagi targʻibot kompaniyalari Yaponiyada dinlar kongressi oʻtkazilishi, yaponiyaliklar Islomni milliy din sifatida qabul qilishi haqida jiddiy oʻylab koʻrishlari va imperator musulmon boʻlish arafasida turgani haqida xabarlar tarqatildi.

Ajia Gikay kabi millatchilik tashkilotlari Yaponiya hukumatiga sintoizm, nasroniylik va buddizm qatori Yaponiyada Islomni din sifatida rasman tan olish, shuningdek, Janubi-Sharqiy Osiyodagi musulmonlar qarshilik harakatlarini moliyalashtirish va oʻqitish kabi ishlarni moliyalashtirishda muhim rol oʻynagan. Xizbulloh — Gollandiya va Hindistondagi Yaponiya tomonidan moliyalashtirilgan qarshilik guruhi. 1930-yilda tashkil etilgan ''Buyuk yapon musulmonlar ligasi'' (yaponcha ''Dai nihon kaikyou kyoukai) Yaponiyadagi birinchi rasmiy Islom tashkiloti boʻlgan. Tashkilot Ikkinchi jahon urushi davrida imperialistik doiralar tomonidan qoʻllab-quvvatlangan va „Islomshunoslik kitobi“ga sabab boʻlgan. Bu davrda Yaponiyada Islom diniga oid 100 dan ortiq kitob va jurnallar nashr etilgan. Ushbu tashkilotlarning asosiy maqsadi Yaponiya kuchlari va ziyolilarini Islom dunyosi haqida yaxshiroq bilim va tushuncha bilan intellektual qurollantirish boʻlgan. Biroq bu tadqiqotlar Yaponiyaning " Katta Osiyo'' maqsadlarini amalga oshirishga urinish sifatida rad etilgan. Yapon va musulmon akademiyasi G‘arb mustamlakachiligi ustidan g‘alaba qozonish bo‘yicha o‘zlarining umumiy maqsadlari yo‘lida XX asr boshidan buyon o‘zaro aloqalarni yo‘lga qo‘ygan edilar va so‘nggi musulmon davlati Usmonli imperiyasi vayron bo‘lishi, Ikkinchi Jahon urushida urush harakatlarining boshlanishi va urush ehtimoli borligi sababli Yaponiyani ham xuddi shunday taqdir kutmoqda edi. Shuning uchun ular akademik va musulmon yetakchilari va inqilobchilar bilan aloqa oʻrnatishda juda faol edilar, ularning koʻpchiligi Yaponiyaga taklif qilindi.

Shumei Okava — yapon-islom almashinuvi va tadqiqotlari boʻyicha Yaponiya hukumati va ilmiy doiralarida hozirgacha eng yuqori oʻrinni egallagan va eng koʻzga koʻringan arbob. U Qur’on tarjimasini qamoqxonada yakunlashga muvaffaq boʻldi. Biroq ayblanuvchi sinf sifatida jinoiy javobgarlikka tortildi. Keyinroq Psixiatrik tekshiruvlar natijalari tufayli ayblovlar olib tashlandi.

Ikkinchi jahon urushidan keyingi holat

Turklar yaqin vaqtgacha Yaponiyadagi eng katta musulmon jamiyati boʻlgan. Ikkinchi jahon urushi davrida Yaponiyaning Xitoy va Janubi-Sharqiy Osiyo hududlariga bostirib kirishi yaponlarning musulmonlar bilan aloqaga kirishiga sabab boʻldi. Ular orqali Islomni qabul qilganlar Yaponiyaga qaytib, 1953-yilda birinchi yapon musulmon tashkiloti „Yaponiya musulmonlari uyushmasi“ni tuzdilar. Bu tashkilot 1968-yil iyun oyida Yaponiya hukumati tomonidan rasman diniy tashkilot deb tan olindi. Uyushmaning ikkinchi prezidenti Umar Mita boʻlgan. UYaponiya imperiyasi tomonidan bosib olingan hududlarda islomni oʻrgangan. Umar Mita oʻsha paytda Xitoyning shimoli-sharqiy provinsiyasidagi Manshu temir yoʻl kompaniyasida ishlagan. Xitoy musulmonlari bilan aloqalari tufayli Pekinda musulmon bo‘lgan. Urushdan keyin Yaponiyaga qaytib kelgan. U urushdan keyingi davrda birinchi boʻlib Hajga borgan yaoniyalik msulmondir. Shuningdek, u birinchi marta musulmonlar nuqtai nazaridan Qur’onning yaponcha tarjimasini ham qildi. Aljaziira, shuningdek, Islom va Yaponiya haqida „Hajga yoʻl — Yaponiya“ nomli hujjatli filmni suratga oldi.

1980-yillarda mamlakatdagi iqtisodiy yuksalish Yaponiyaga koʻpchilik musulmon davlatlardan immigrantlar oqimiga sabab boʻldi. Bu muhojirlar va ularning avlodlari mamlakatdagi musulmonlarning asosiy qismini tashkil qiladi. Bugungi kunda Yaponiyaning ayrim universitetlarida musulmon talabalar uyushmalari mavjud.

Musulmon demografiyasi

1941-yilda Tokio masjidining bosh homiylaridan biri Yaponiyadagi musulmonlar soni 600 kishini tashkil etganini, atigi 3-4 nafari mahalliy yaponlar ekanligini taʼkidladi. Ayrim manbalarda 1982-yilda musulmonlar soni 30 000 (yarmi mahalliy aholi) bo‘lganligi qayd etilgan. Etnik yapon musulmonlarining aksariyati 1980-yillardagi iqtisodiy yuksalish davrida kelgan immigrant musulmonlarga turmushga chiqqan etnik yapon ayollari ekanligi taxmin qilinadi. Ammo dinni qabul qilgan oz sonli ziyolilar, jumladan, universitet professorlari ham bor. Islom Yaponiyada ozchilik dini boʻlib qolmoqda va ularning soni ortib borayotgani haqida hech qanday dalil yoʻq. 1990-yillarda ''The Modern Religion'' tomonidan taʼkidlanganidek, dinni qabul qilish turmush qurgan yosh etnik yapon ayollar orasida koʻproq namoyon boʻladi.

Hozirda Yaponiyadagi musulmon aholisining haqiqiy soni taxminiy masaladir. Aholi va ijtimoiy xavfsizlik milliy tadqiqot instituti xodimi Xiroshi Kojima va Vaseda universitetidan Keyko Sakurai kabi yapon olimlari taʼkidlashlaricha, Yaponiyada 70 000 ga yaqin musulmon aholi istiqomat qiladi, ularning 90% i xorijliklar va 10% ga yaqini yaponiyaliklardir. Immigratsion jamoalardan aholi soni boʻyicha indoneziyaliklar, hindular, pokistonliklar va bangladeshliklar joylashgan. ''Pew Research Center'' 2010-yilda Yaponiyada 185 000 musulmon borligini taxmin qilgan. 2019-yilda immigratsiyaga nisbatan do‘stona siyosat olib borilganligi sababli ularning soni 230 000 ga ko‘tarilgani taxmin qilingan edi, yaponiyaliklar 50 000 ga yaqin deb baholanmoqda va Yaponiyada 2001-yildagi maʼlumotlarga koʻra 24 ta masjid boʻlsa, hozirda 110 dan ortiq masjid mavjud. 2020-yildan boshlab Yaponiyadagi musulmonlarning deyarli yarmi indoneziyaliklar, filippinliklar va malayziyaliklar boʻlib kelmoqda. 2019-yildagi boshqa hisob-kitoblarga koʻra, ularning umumiy soni 200 000 ni tashkil etadi, bunda chet eldan kelganlar va mahalliy yaponiyaliklar uchun nisbat 90:10 ni tashkil qiladi.

Doimiy musulmon aholi ikkinchi va uchinchi avlodni tashkil qiladi.

Jamoatchilik fikri

Islom Yaponiyada statistik ozchilik boʻlib qolmoqda. Natijada u koʻpchilik yaponiyaliklar uchun „begona“ yoki „begona“ boʻlib qolmoqda. Uning islom terrorizmi bilan aloqasi koʻplab yaponiyaliklar uchun umuman salbiy yoki hech boʻlmaganda qoʻrquvga olib keldi. 2012-yilda Fukuoka shahrida o‘tkazilgan so‘rovnomada qatnashchilarning 63% ga yaqini Islomni „ekstremistik“ din, 49% esa bu din „qo‘rqinchli“ deb hisoblagan. Qatnashchilarning 22%i „Islom -tinchlik dini“ degan fikrga qo‘shilgan. Xuddi shu tadqiqot boʻyicha boshqa shaharlarda oʻtkazilgan soʻrovnomalar shuni koʻrsatdiki, yaponiyaliklar immigratsiyani qoʻllab-quvvatlash bilan birga islomiy immigratsiyaga nisbatan buning teskarisi (garchi bu ikkala savolga ham ishonchsiz deb javob berganlar eng keng tarqalgan boʻlsa ham).

Masjidlar

• 
  Kobe masjidi - Yaponiyadagi birinchi masjid. 1935 yilda Yan Josef Shvagr tomonidan hind-islom uslubida qurilgan.
• 
  Tokio masjidi - Yaponiyadagi eng katta masjid

Yaponiyada 30 dan 40 tagacha bir qavatli masjidlar va 100 yoki undan koʻp xonadonli xonalarda namoz oʻqish uchun ajratilgan, qulayroq sharoit yoʻq edi. Bu masjidlarning 90% 2-qavatini diniy faoliyat uchun, birinchi qavatini esa halol doʻkon sifatida ishlatiladi (oziq-ovqat importi asosan Indoneziya va Malayziyadan). Chunki moliyaviy muammolar tufayli aʼzolik xarajatlarini qoplash uchun juda kam. Bu masjidlarning aksariyati faqat 30-50 kishiga moʻljallangan. 2016-yilda yaponiyaliklar uchun mo‘ljallangan birinchi masjid (xorijiy tillarda xizmat qilishdan farqli o‘laroq) ochildi.

Taniqli musulmonlar

• Antonio Inoki
• Ryoichi Mita
• Koxan Kawauchi
• Dewi Sukarno
• Abdul Hakim Sani Braun