Vikipediya

Yevgeniy Prigojin

rossiyalik oligarx, yollanma askarlardan iborat shaxsiy armiya qoʻmondoni

Yevgeniy Viktorovich Prigojin (ruscha: Евге́ний Ви́кторович Приго́жин; 1961-yil 1-iyun — 2023-yil 23-avgustda vafot etgan deb eʼlon qilindi) — rossiyalik oligarx[1], yollanma askarlardan iborat shaxsiy armiya qoʻmondoni, Rossiya prezidenti Vladimir Putinning sobiq ishonchli yaqin kishisi (Vagner guruhi isyonigacha)[2]. Laqabi — „Putinning oshpazi“. Unga bu laqabni Kremlga xizmat koʻrsatadigan restoranlar va ovqatlanish shaxobchalarini boshqargani uchun qoʻyishgan[3]. Oʻtmishda SSSRda qamoqda boʻlgan Prigojin hozirda nufuzli kompaniyalar tarmogʻi — Rossiya hukumati tomonidan qoʻllab-quvvatlanuvchi „Vagner Group“[4] kompaniyasi hamda 2016 va 2018-yillardagi AQSh saylovlariga aralashganlikda ayblangan uchta kompaniyanining xoʻjayinidir[5]. Bellingcat, The Insider va Der Spiegel nashrlari tomonidan 2022-yilda o‘tkazilgan soʻrovga ko‘ra, Prigojinning faoliyati Rossiya Mudofaa vazirligi va uning razvedka bo‘limi GRU bilan chambarchas bog‘liqdir[6].

Yevgeniy Prigojin

Yevgeniy Prigojin (2010-yil)
Asl ismi Евгений Викторович Пригожин
Taxallus(lar)i „Putinning oshpazi“
Tavalludi 1-iyun 1961-yil
Leningrad, Rossiya SFSR, SSSR
Vafoti 23-avgust 2023-yil(2023-08-23)
(62 yoshda)
Fuqaroligi SSSR bayrogʻi SSSR
Rossiya bayrogʻi Rossiya
Qoʻmondonlik qilgan Vagner guruhi
Mukofotlari Andoza:Rossiya qahramoni Donetsk Xalq Respublikasi qahramoni Lugansk Xalq Respublikasi qahramoni

Respublika ordeni (Sudan) Ikki Nil ordeni
Bolalari 3 nafar
Aloqa Vagner guruhi
Internet tadqiqot agentligi
Concord management and consulting

Bir necha yilar davomida Vagner guruhi bilan aloqalari borligini inkor etgan. 2022-yil 26-sentyabrda esa guruhning asoschisi ekanligini tan olgan[7][8][9]. Uning taʼkidlashicha, guruh 2014-yil may oyida Donbasdagi urushda Rossiya kuchlarini qoʻllab-quvvatlash maqsadida tashkil qilgan. Prigojinning bu iqroriga Mari El qamoqxonasida hibsda saqlangan mahbuslarni guruh tarkibiga yollagani, agar-da ular Vagner tarkibida olti oy xizmat qilsalar, ularga ozodlik vaʼda qilgani koʻrsatilgan video sabab boʻlgan[10].

Prigojin uzoq vaqt davomida Rossiyaning AQShdagi saylovlarga aralashuvidagi rolini rad etib kelgan. 2022-yil noyabr oyida esa bu operatsiyalardagi ishtirokini tan olib, bu kabi harakatlarini davom etishini taʼkidlagan[11]. 2023-yil fevral oyida esa rus propagandasi bilan shugʻullangan Internet tadqiqot agentligining asoschisi ekanligini hamda uzoq vaqtdan beri uning bosh boshqaruvchisi bo‘lganini maʼlum qilgandi.

Kompaniyalari va sheriklari Qoʻshma Shtatlarda iqtisodiy sanksiyalar va jinoiy javobgarlikka tortilgan[5]. Buyuk Britaniya tomonidan kiritilgan sanksiyalar qatorida uning ham ismi bor[12].

FQB Prigojinni hibsga olishga yordami tegadigan maʼlumotlar uchun 250 ming dollargacha mukofot vaʼda qilgan[13][14]. 2020-yil oktabr oyida Yevropa Ittifoqi (YeI) Prigojinga Liviyadagi Vagner guruhi faoliyatini moliyalashtirgani sababi ortidan sanksiyalar kiritdi. 2022-yilning aprelida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidagi ishtiroki tufayli YeI tomonidan yangi sanksiyalar ostida qoladi[15].

2023-yil 23-iyunda Prigojin rus harbiy rahbariyatiga qarshi qoʻzgʻolon koʻtaradi va Moskvaga yurish oldidan oʻz kuchlarini Rossiyaga olib kirishini, Rostov-Donni egallamoqchiligini eʼlon qiladi[16]. Unga nisbatan jinoiy ish qo‘zg‘atildi, biroq o‘sha kuniyoq bekor qilindi. Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskovning soʻzlariga koʻra, Prigojin oʻzi boshlagan isyonni muzokaralar yoʻli bilan hal qilish uchun — A. Lukashenko bilan gaplashib olish maqsadida Belarusga borgan[17].

Tarjimai holi tahrir

Kelib chiqishi tahrir

1961-yil 1-iyunda Leningradda (hozirgi Sankt-Peterburg) tugʻilgan. 1977-yilda 62-sonli sport maktab-internatini (hozirgi 1-sonli olimpiya zaxiralari kolleji) tamomlagan. Changʻi sporti bilan shugʻullangan. Mashgʻulotlarni oʻgay otasi — changʻi sporti boʻyicha murabbiy Samuil Fridmanovich Jarkoy bilan olib borgan[18].

1979-yil 29-noyabrda Leningrad shahar Kuybishev sudi Y.V. Prigojinni RSFSR Jinoyat kodeksining 15-va 144-moddasi 2-qismi (oʻgʻirlik) bilan 2 yil muddatga ozodlikdan mahrum qildi. 1981-yilda esa Leningradning Jdanovskiy sudi tomonidan RSFSR Jinoyat kodeksining o‘g‘irlik, talonchilik, firibgarlik va voyaga yetmagan shaxsni jinoiy faoliyatga jalb qilish bilan bogʻliq moddalariga binoan aybdor deb topilib, 13 yilga ozodlikdan mahrum qildi[19]. 1988-yilda afv etilgan va 1990-yilda koloniyani tark etgan[20][21].

RBKning 2016-yilgi maʼlumotlariga koʻra Y. V. Prigojin Leningrad kimyo va farmatsevtika institutinining farmatsevtika fakultetini tamomlagan. Biroq Prigojinning oʻzi 2018-yilda „Gorod 812“ portaliga bergan intervyusida institutda oʻqishni tugatmaganligini aytgan[22].

Tadbirkorlik faoliyati tahrir

Prigojin 1990-yili Leningradda hot-dog savdosi tarmog'ini tashkil etadi[23]. 1993-yilda esa „Kontrast“ supermarketlar tarmogʻining boshqaruvchisiga aylanadi[24]. 1995-yilga kelib tarmoqdagi doʻkonlar soni 10taga yetdi[24]. 1995-yilda Prigojin Vasilevskiy orolida „Vinniy klub“ nomli bar-doʻkonini ochadi[24].

1996-yil dekabr oyida hamkorlari bilan birgalikda Rossiya Fanlar akademiyasining Zoologiya instituti binosida (Sankt-Peterburgda) „Staraya tamojnya“ nomli elita restoranini ochgan. Investitsiya qilingan 350 000 dollar besh oy ichida o‘zini oqlaydi va yil oxiriga kelib, dastlabki million dollarini ishlab topgan[25]. 1996-yilda „Concord catering“ nomli umumiy ovqatlanish kompaniyasini ochdi[25].

1998-yil bahorida Prigojin „New Island“ restoraga asos soldi. Restoran moliyaviy va siyosiy elitaning doimiy maskaniga aylandi. 1999-yilning yozida u yerda Sergey Stepashin va XVF boshqaruvchi direktori Mishel Kamdessus uchrashishdi[24].

2001-yilda „New Island“ restoranida Rossiya prezidenti Vladimir Putin Fransiya prezidenti Jak Shirak bilan birgalikda ovqatlandi[24].

2002-yil may oyida Vladimir Putin shu restoranda Jorj Bushni qabul qildi[24].

2003-yil kuzida Putin tugʻilgan kunini „New Island“ restoranida nishonladi[26].

 
Vladimir Putin va Yevgeniy Prigojin 2010-yilda

2002-yildan 2012-yilgacha Prigojin „Blin! Donalds“ fastfud tarmogʻiga eʼtibor qaratgan. 2003-yilda restoranlardan birining ochilishida Sankt-Peterburg gubernatori Vladimir Yakovlev va Chili prezidenti Rikardo Lagos ishtirok etdi[27]. 2011-yilda tarmoqning sakkizta restoranidan oxirgisi yopildi[28].

2000-yillardan boshlab u qurilish loyihalarida ishtirok eta boshlagan[29].

2010-yildan beri Prigojinning rafiqasiga tegishli kompaniya „Bratya Yeliseyevi“ savdo markazi binosini ijaraga olgan. 2016-yilning yozida kompaniya binoni 740 million rublga xususiylashtirish huquqini qoʻlga kiritdi[30]. Laxta tumanida Concord kompaniyasi 18-19-asrlar Sankt-Peterburg arxitekturasi uslubida 45 ta uch qavatli uydan iborat „Severniy Versal“ turar joy majmuasini qurdi. 2016-yilda „Fontanka.ru“ nashri majmua qoʻshimcha ravishda 7,5 gektar maydonni noqonuniy chegaralab olish bilan Laxtinskiy koʻliga oʻtuvchi yoʻlni toʻsib qoʻyganini yozdi[31][32][33].

2008-yilda Yevgeniy Prigojin kompaniyasi Sankt-Peterburgning 300 yilligi parki yonidan Primorskiy chorrahasida suv turizmi markazini qurish uchun joy oldi. 2011-yilda kompaniya shahar hokimiyatiga sudga berib, yer ajratishning kechiktirilishini noqonuniy deb topishni talab qilgan. 2012-yilda uchinchi instantsiya sudi investorning haq ekanligini tasdiqladi[29]. 2016-yil mart oyiga qadar kompaniya umumiy maydoni 41,9 ming m² boʻlgan oltita turar-joy binolaridan iborat „Laxta Plaza“ majmuasini qurdi[34][35]. 2011-yilda Concord taxminan 56 000 m² maydonga ega tibbiy reabilitatsiya markazi qurishga ruxsat oldi. 2015-yilda kompaniya tomonidan 490 xonadonga mo‘ljallangan 18 ta uch qavatli bino, 60 ta uch qavatli kotej, fitnes zonasi, SPA markazi va restoran foydalanishga topshirildi[36].

2015-yil iyul oyida „RBK“ 2014-yil oxiridan 2015-yil oʻrtalarigacha boʻlgan davrda Concord Mudofaa vazirligi kazarmalari va taʼlim muassasalarini tozalash uchun 10,3 milliard rubllik tenderlarda gʻolib chiqqanligini yozdi[37]. Prigojin bilan bogʻliq boʻlgan „Megaline“ kompaniyasi 3,3 milliard rubllik shartnoma tuzdi va 2015-yilning sentyabr oyidan beri Belgorod viloyatining Valuyki shahrida harbiy baza qurmoqda. Xuddi shu kompaniya Omsk viloyatining Svetliy qishlogʻida 161,6 million rublga yengil konstruksiyali harbiy lager uchun tenderda gʻolib chiqdi[38].

2015-yilning kuzida Concordga aloqador boʻlgan bir qator kompaniyalar Mudofaa vazirligi sho‘ba korxonasi tomonidan oʻtkazilgan tenderlarda g‘olib chiqdi. Shartnomaga koʻra, kompaniyalar Moskva, Bryansk va Tver viloyatlaridagi harbiy lagerlarning uy joy kommunal xizmatlarini 26 milliard rublga oʻz zimmalariga olishlari kerak. 2015-yilda Yevgeniy Prigojin bilan bogʻliq boʻlgan barcha kompaniyalar, RBK maʼlumotlariga koʻra, Mudofaa vazirligidan umumiy ovqatlanish, tozalash va qurilish xizmatlari uchun jami qiymati 68,6 milliard rubl boʻlgan shartnomalar imzolagan. 2018-yilda Vladimir Putin jurnalistlar (NBC telekanali muxbiri Megin Kelli va ORF muxbiri Armin Vulf)ga bergan intervyusida Prigojin bilan shaxsan tanishligini tasdiqladi. 2019-yil 30-oktyabrda Yevgeniy Prigojinning asosiy aktivi — „Concord“ oziq-ovqat kombinati Prigojin va 27 yoshli Tomsklik advokat Yekaterina Roslikova o‘rtasida teng ikkiga bo‘lingan[39].

Ommaviy axborot vositalari va tashviqot sohasidagi faoliyat tahrir

 
Savushkina koʻchasi, 55-uyda joylashgan agentlikning sobiq idoralaridan biri

Prigojinning faoliyati „Gazeti o Gazetax“ faoliyati bilan bogʻliq boʻlib, uning xodimlari 2012—2013-yillarda „media bozorini yolgʻon axborotdan tozalash va korrupsion ommaviy axborot vositalarini fosh qilishga hissa qoʻshish“ bilan shugʻullangan. Bu jarayon oʻz xodimlarini nashrlarga tanishtirishga urinishlar orqali boshlandi va keyinchalik reklama huquqi asosida ilgari joylashtirilgan soxta intervyularning nashr etilishi sababli ularga nisbatan sudga daʼvo qoʻzgʻatish orqali amalga oshirildi. Forbesga qarshi qaratilgan jarayonlardan biri NTVning „Favqulodda vaziyat“ dasturida yoritilgan[40].

Prigojin firmalarining xodimlari 2012-yilda boʻlajak harakatlar va norozilik yetakchilari haqida maʼlumot, shuningdek „Anatomiya protesta“ hujjatli filmi uchun materiallar toʻplash maqsadida bir qator norozilik namoyishchilarini va qorovullarni oziq-ovqat bilan taʼminlagan. Prigojin oʻzining „Glavset“ kompaniyasi bilan aloqador boʻlgan „Anatomiya protesta“ va „fabriki troley“ siyosiy muxolifat haqidagi tanqidiy hujjatli filmning tashabbuskorlaridan biri[40][41].

2013-yilning sentyabr oyida ommaviy axborot vositalari Sankt-Peterburgning Savushkina koʻchasi, 55-uyda joylashgan „Internet tadqiqot agentligi“ning mavjudligidan xabardor boʻldi. Agentlikning xodimlari xodimlari internet va ijtimoiy tarmoqlarda hukumatparast va muxolifatchilarga qarshi postlar, sharhlar joylashtirish bilan shugʻullangan[26][42]. 2014-yil may oyida „Anonimniy internatsional“ xakerlar guruhi tomonidan eʼlon qilingan maʼlumotlarga koʻra moliyalashtirish Yevgeniy Prigojin tuzilmalari tomonidan amalga oshirilgan[43].

Keyingi yillarda bir necha sobiq xodimlar agentlikdagi ish haqida ommaviy axborot vositalariga intervyu berishdi. Ular ishchilarning asosiy vazifalari turli veb-saytlar va forumlarda hukumatparastlarga qarshi postlar va sharhlar yozish va joylashtirish, muxolifat arboblarini obroʻsizlantirish ekanligini tasdiqladilar[44]. Sobiq xodimning soʻzlariga koʻra, agentlik 12 soatlik ish smenalari asosida kechayu kunduz ishlagan. Har bir xodimning daromadi oyiga 40 000 rublni tashkil etgan[45].

AQSh Adliya vazirligi agentlikni Amerika siyosiy hayotiga, jumladan, 2014-yildan boshlangan AQSh prezidentlik saylovlariga aralashishda aybladi. Ayblov xulosasida aytilishicha, agentlik xodimlari muntazam ravishda AQShga tashrif buyurib, ijtimoiy tarmoqlarda yolgʻon maʼlumotlar chop etgan, siyosiy reklamalar joylashtirgan va Donald Trump kampaniyasi aʼzolari bilan aloqada boʻlgan[24][46].

„RBK“ jurnalining 2017-yil iyun oyida o‘tkazgan surishtiruviga ko‘ra, Yevgeniy Prigojin mamlakat hokimiyatidagi muhim pozitsiyani egallagan yirik mediaxoldinglardan birini yaratish va moliyalashtirish ortida turgan bo‘lishi mumkin. 2014-yilning may–iyun oylarida „Federal axborot agentligi“ ishga tushdi. U oxir-oqibat „Mediafabrika“ deb nomlanuvchi 16 ta axborot saytidan iborat tarmoqqa aylandi. Concord kompaniyasining matbuot xizmati Prigojin va ushbu onlayn nashrlar oʻrtasidagi har qanday aloqani rad etdi. 2017-yil fevral oyiga kelib nashrlarning oylik auditoriyasi 36 million kishiga yetib, RIA Novosti va „Komsomolskaya pravda“[41] koʻrsatkichlaridan oshib ketdi. Oʻsha paytda „Medialogiya“ monitoring tizimi Federal axborot agentligini Rossiya ommaviy axborot vositalari orasida eng koʻp tilga olingan nashrlar orasida yettinchi oʻringa qoʻydi. Xodimlarning umumiy soni 225-250 kishini tashkil etadi[41]. 2019-yilning bahorida FAN ichida sharhlar boʻlimi paydo boʻldi[47].

2019-yil 4-oktyabrda „Otkritie media“, „Federalnoe agentstvo novostey“, „Narodnye Novosti“, „Ekonomika Segodnya“ va „Politika Segodnya“ nashrlarining bir qismini o‘z ichiga olgan „Patriot“ mediashirkati tashkil etilganini eʼlon qildi. Bu vaqtga kelib, nashrlarning oylik auditoriyasi: 15, 4,4, 3,8 va 0,3 million oʻquvchini tashkil etgan. Yuridik shaxslarning yagona davlat reestriga koʻra, 2018-yilda barcha toʻrtta nashrning umumiy daromadi taxminan 300 million rublni tashkil etdi[47]. Vasiylik kengashini Yevgeniy Prigojin boshqargan. Mediashirkat manzili „Concord management and consulting“ kompaniyasi tomonidan qurib bitkazilgan „Laxta Plaza“ biznes-klass turar-joy majmuasida joylashgan. Shirkatni tashkil etishdan maqsad „mamlakatni rivojlantirishga qaratilgan qulay axborot makonini yaratish, salbiy maʼlumotlarni targʻib qiluvchi va sodir boʻlayotgan oʻzgarishlarni sezmaydigan ommaviy axborot vositalariga qarshi kurashgan holda Rossiyada sodir boʻlayotgan voqealar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni mamlakat hududida maksimal darajada tarqatish“dir. Tuzilmani 2018-yilda tugatilgan kremlparast „Yosh Rossiya“ partiyasi rahbari, Milliy qadriyatlarni himoya qilish jamg‘armasi advokati, 35 yoshli Nikolay Stolyarchuk boshqargan. Mediashirkatdagi ishchilar soni 400 kishini tashkil etdi[48].

„The Bell“ maʼlumotlariga koʻra, 2020-yilda Prigojin „Ribar“ telegram kanalini moliyalashtirgan. Kanal 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida urush tarafdori sifatida tanildi[49].

2022-yil mart oyida Prigojinning baʼzi xodimlari „Readovka“ onlayn nashrida faoliyat yurita boshladi[50].

U „Rjev“, „Shugaley“, „Shugaley-2“, „Turist“, „Granit“ va „Luchshe v adu“ filmlarining chiqarilishiga homiylik qilgan. NTV kanalida bir nechta filmlarning premyerasi boʻlib oʻtdi[51][52]. Taxminlarga koʻra, Prigojinning puli „Solnepek“ filmini suratga olish uchun ham sarflangan[53]. Prigojinning filmlari davlat televideniyesida namoyish etilgan. Lekin bu filmlarda taniqli aktyorlar ishtirok etishmagan[54].

Vagner guruhi tahrir

Asosiy maqola: Vagner guruhi

„The Bell“ nashrining yozishicha, guruh Yevgeniy Prigojin tomonidan davlat shartnomalaridan olingan daromadlar hisobidan moliyalashtirilgan[55].

2014–2015 yillarda Vagner xususiy harbiy kompaniyasi Ukrainaning Donetsk va Lugansk viloyatlaridagi to‘qnashuvlarda qatnashgan. 2015-yil kuzidan beri Vagner Suriya kampaniyasida, xususan, Palmirani ozod qilishda ishtirok etdi[56]. 2017-yil iyun oyida Vagner AQShning sanksiyalar roʻyxatiga kiritildi[57].

Vagnerning Markaziy Afrika Respublikasidagi faoliyati boʻyicha kuzatuvni mamlakatda tergov paytida vafot etgan jurnalistlar Orxan Jemal, Aleksandr Rastorguev va Kirill Radchenko amalga oshirdi. Koʻpgina ommaviy axborot vositalari, jamoat arboblari va tashkilotlar (jumladan, Jemalning yaqin doʻsti Maksim Shevchenko) jurnalistlarning oʻlimini ushbu qotillikka oʻzining aloqadorligini rad etayotgan Yevgeniy Prigojinning faoliyati bilan boʻladi. 2019-yilda ʻʻDosyeʼʼ va MBX-Media Vagner guruhining Markaziy Afrika Respublikasidagi faoliyati haqida film tayyorlanayotganini xabar qildi[58][59][60].

  Tashqi videofayllar
    Евгений Пригожин вербует заключенных в ЧВК «Вагнер» YouTubeda

2022-yil iyul oyidan boshlab bir qator ommaviy axborot vositalarida Yevgeniy Prigojinga o‘xshash bo‘lgan odamning qamoqxonalarga tashrifi haqida xabarlar paydo bo‘ldi. Tadbirkor mahbuslarga afv, sudlanganlikni olib tashlash, Rossiya pasporti va naqd toʻlovlar (oyiga 100 ming, vafot etgan taqdirda 5 million) evaziga Vagner tarkibida jangovar harakatlarda qatnashishni taklif qildi. Ishga qabul qiluvchilarning tashrifidan soʻng, Tula va Yaroslavl viloyatlaridagi ikkita koloniyadagi mahbuslar Zonatelecom tomonidan taqdim etiladigan tashqi dunyo bilan aloqa qilish xizmatidan mahrum boʻlishdi[61][62]. 2022-yilning sentyabr oyida Mariy Eldagi 6-sonli qattiq rejimli koloniyada suratga olingan. Prigojinning shaxsan o‘zi mahkumlarni yollashini tasdiqlovchi video paydo boʻldi[63][64][65].

  Tashqi videofayllar
    Евгений Пригожин на переговорах с ливийским маршалом Хафтаром YouTubeda

2018-yilda ommaviy axborot vositalarida Yevgeniy Prigojin tuzilmalari Afrika mamlakatlarida oʻz taʼsirini kuchaytirayotgani haqida maʼlumotlar paydo boʻldi. Ular Afrika yetakchilariga xavfsizlikni taʼminlash, qurol-yarogʻ yetkazib berish, tabiiy resurslardan foydalanish va qazib olish huquqi evaziga siyosiy maslahatlar berish orqali yordam berishlari aytilgan[66]. OAV maʼlumotlariga koʻra, Prigojin tuzilmalari qitʼaning oʻnta davlatida faoliyat yuritgan: Jazoir, Liviya, Kongo Demokratik Respublikasi, Nigeriya, Efiopiya, Keniya, Madagaskar, Markaziy Afrika Respublikasi, Sudan va Angola. OAV xabarlariga ko‘ra, Prigojin tomonidan yollangan texnologlar 2018-yilda Madagaskar va Kongo Demokratik Respublikasida bo‘lib o‘tgan prezidentlik saylovlariga aralashgan[67].

2022-yil 26-sentyabrda Concord kompaniyasi matbuot xizmati Yevgeniy Prigojinning Vagner guruhi asoschisi ekanligini tasdiqlovchi maktubini eʼlon qildi. Guruhning tashkil etilgan sanasi sifatida 2014-yil 1-may koʻrsatilgan. Guruhning asosini Donbassga borishni istagan rossiyalik koʻngillilar tashkil etdi. Prigojinning soʻzlariga koʻra, oʻtgan yillarda u guruh aʼzolaridan birortasini ham fosh qilmaslik uchun Vagner bilan aloqa qilmaslikka harakat qilgan[68][69][70].

Yevgeniy Nujinning oʻldirilishi tahrir

2022-yil noyabr oyida Vagnerga aloqador Telegram kanali mahbus Yevgeniy Nujinning qatli aks etgan videoni eʼlon qildi. Videoda Nujin Kiyevdan o‘g‘irlab ketilganini va „hukm qilinishini“ aytadi. Keyin Nujinning boshiga bosqon bilan urilgan. Vagner guruhi egasi Yevgeniy Prigojin qotillik videotasmasini „aʼlo rejissyorlik ishi“ deb atadi va qotillik „adolatli“ ekanligini qoʻshimcha qildi[71][72][73][74]. Keyinchalik Prigojin Rossiya Federatsiyasi Bosh prokurori Igor Krasnovga Nujinning oʻldirilish sabablarini tekshirishni soʻrab murojaat qildi. Bayonotga koʻra Nujin Markaziy razvedka boshqarmasi tomonidan yollangan va Vagnerga kirishga sharoit yaratish uchun 27 yilga qamoqqa olingan[75]. Prigojin, shuningdek, ukrainalik harbiy asirlarga nisbatan yomon munosabatda boʻlishni taklif qilgan[76].

Vagner guruhi markazi tahrir

2022-yil oktyabr oyi oxirida unchalik mashxur boʻlmagan telegram kanallarda Sankt-Peterburgda Vagner guruhi markazi tashkil etilishi haqida maʼlumot paydo boʻldi[77]. Keyinchalik, 29—31-oktyabr kunlari Yevgeniy Prigojin oʻzining matbuot xizmati orqali markazning tashkil etilishi haqidagi maʼlumotni tasdiqladi. Uning ochilishi 2022-yil 4-noyabrga belgilanganligini eʼlon qildi[78][79]. Markaz Sankt-Peterburgning Nevskiy tumanidagi „Morskaya stolitsa“ biznes markazi binosida joylashgan[80].

Siyosiy faoliyati tahrir

Prigojinning soʻzlariga koʻra, 1991-yil avgustdagi davlat toʻntarishi paytida Yevgeniy Prigojin Favqulodda vaziyatlar qoʻmitasi(GKCHP)ning raqibi boʻlgan. U oʻsha kuni maydonga borib, SSSRning tiklanmasligi uchun trolleybuslarni agʻdarib yuborgan[81][82].

Ommaviy axborot vositalari Yevgeniy Prigojin va Sankt-Peterburg gubernatori Aleksandr Beglov o‘rtasida 2021-yilgi parlament saylovlarida Prigojinga raqobat qilishi mumkin boʻlgan nomzodlar saylovda qatnashish uchun ro‘yxatdan o‘ta olmagani sababli mojaro kelib chiqqani haqida yozgan[83].

2022-yil avgust oyida Prigojin Darya Dugina xotirasi uchun bagʻishlangan marosimda koʻrinish berdi[84].

2022-yil oktyabr oyida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidagi muvaffaqiyatsizliklar fonida Prigojin Checheniston rahbari Ramzan Qodirovning Markaziy harbiy okrug qoʻmondoni general-polkovnik Aleksandr Lapin ustidan tanqidini qoʻllab-quvvatladi[85].

2022-yil 7-noyabrda Yevgeniy Prigojin AQSh Kongressiga boʻlib oʻtadigan oraliq saylovlarga aralashayotgani va buni davom ettirishni rejalashtirayotganini eʼlon qildi. AQSh Davlat departamenti spikeri Prigojinning bunday bayonotlarini Putin maʼqullagan boʻlsa kerak, deb taxmin qildi. Prigojin AQSh tomonidan 2016-yilgi AQSh prezidentlik saylovlariga „Internet tadqiqot agentligi“ yordami bilan aralashgani uchun sanksiyaga uchragan. Ijtimoiy tarmoqlarda dezinformatsiya tarqatgan[86].

2022-yilning kuziga kelib Yevgeniy Prigojin davlat ishlarida tobora koʻproq koʻrinish bera boshladi va Rossiyada oʻz taʼsirini kuchaytirdi[87][88].

2022-yil noyabrida Yevgeniy Prigojin 2019-yilda Sankt-Peterburg meri Aleksandr Beglovning saylovoldi kampaniyasiga 2 milliard rublgacha sarmoya kiritganini maʼlum qildi. Beglovning siyosiy raqibi boʻlgan Prigojinning aytishicha mer har doim juda past darajadagi rahbar boʻlgan[89].

Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi bilan ziddiyat tahrir

Taxminan 2022-yil oxirida Prigojin Rossiya Mudofaa vazirligini tanqid qila boshladi, harbiy rahbarlarni haqorat qildi, oʻq-dorilar talab qildi va ularni Baxmut uchun janglardagi katta talofatlarda aybladi[90].

23-iyun kuni tushdan keyin Yevgeniy Prigojin Rossiya Mudofaa vazirligi rahbariyatiga nisbatan jiddiy ayblovlarni iddao qiluvchi uzun intervyu berdi. Intervyuda Prigojin Rossiya Mudofaa vazirligi Rossiya jamoatchiligi va Vladimir Putinga Ukraina qurolli kuchlarining yaqinlashib kelayotgan hujumi haqida ataylab yolgʻon axborot berganini aytdi. Prigojinning aytishicha, Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy muzokaralarga tayyor boʻlgan, biroq Rossiya rahbariyati „maksimalistik pozitsiyalari“ tufayli muzokaralardan bosh tortgan. Shuningdek, Vagner guruhi asoschisi oligarxlar va Rossiya harbiy rahbariyatini bosib olingan Ukraina hududlaridan mol-mulk olish, yuqori harbiy unvonlar va oʻzini koʻz-koʻz qilish uchun foydalanganlikda aybladi[91][92].

Isyon tahrir

Asosiy maqola: Vagner guruhi isyoni

2023-yil 23-iyun kuni kechqurun Yevgeniy Prigojin rus qoʻshinlari Vagner guruhi qarorgohiga zarba bergani haqida maʼlum qildi. 24-iyun kuni Meduza nashrida Vagner lageriga hujum uyushtirilgani haqida maqola chop etildi[93]. Oʻsha kuni kechqurun Prigojin Mudofaa vazirligi bilan qurolli toʻqnashuv boshlanganini eʼlon qildi. Prigojin matbuot xizmatining telegram kanalida chop etilgan xabarda Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vaziri Sergey Shoygudan qasos olishga chaqirilgan[94][95][96]. Bundan tashqari, Prigojin navbatdagi murojaatida o‘zining 25 000 kishilik armiyasi mamlakatda nima uchun tartibsizliklar ro‘y berayotganini aniqlab olishini taʼkidladi va barchani armiyaga qo‘shilishga chaqirdi[97].

Rossiya Milliy antiterror qo‘mitasi — FSB Prigojinning bayonotlari yuzasidan Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksining 279-moddasi (Isyonga chaqirish) bo‘yicha jinoiy ish qo‘zg‘atganini maʼlum qildi[98]. Vladimir Putin davlat telekanallari orqali qilgan murojaatida isyonni „xiyonat“, „vatanga xoinlik“, „orqadan pichoq urish“ deb atadi va isyonchilarning barchasi uchun jazo muqarrarligini aytdi[99]. Yevgeniy Prigojin Vladimir Putinning murojaatiga quyidagicha izoh berdi: „Prezident qattiq xato qildi. Hech kim na Prezident, na FSB va/yoki boshqa birovning iltimosiga binoan taslim boʻlmoqchi emas“[100].

24-iyunga oʻtar kechasi Vagner jangchilari Rostov-Donga kirib, shaharning asosiy obyektlarini, jumladan, Janubiy harbiy okrug shtab-kvartirasini egallab oldi[101][102].

Kunning ikkinchi yarmida Voronej viloyati hokimiyati M4 Don federal avtomagistrali boʻylab Voronej tomon transport vositalari harakati haqida xabar berdi[103]. Telegram kanallarda Voronej viloyatidagi Vagner armiyasi va Mudofaa vazirligi oʻrtasidagi janglar haqida maʼlumotlar eʼlon qilindi[104]. Biroz vaqt oʻtgach, Lipetsk viloyatida M4 avtomagistrali boʻylab Moskva tomon harakatlanayotgan Vagner guruhi kolonnasi koʻrindi[105].

Belarus prezidenti matbuot xizmatining xabar berishicha, 24-iyun kuni kechqurun Belarus Respublikasi Prezidenti Aleksandr Lukashenko Vladimir Putin bilan kelishgan holda Yevgeniy Prigojin bilan muzokaralar o‘tkazdi. Prigojin Lukashenkoning Vagner karvonining Rossiya boʻylab harakatlanishini toʻxtatish taklifini qabul qildi[106]. Biroz vaqt oʻtgach yollanma askarlar qarorgohlariga qaytib ketishgan[107]. Kelishuv natijasida Yevgeniy Prigojin Belorussiyaga jo‘nab ketdi, Rossiya hukumatining barcha daʼvolari, shu jumladan unga nisbatan ochilgan jinoiy ish olib tashlanadi[108].

Oilasi tahrir

Bobosi — Yevgeniy Ilich Prigojin (1911–1992) — sovet muhandisi, 1941—1945-yillardagi Ikkinchi jahon urushi qatnashchisi, kapitan. U ishtirok etgan Rjev jangi haqida „Rjev“ filmi suratga olingan.

Bobosining ukasi — Yefim Ilich Prigojin (1914–1999) uran ishlab chiqarish bilan shugʻullangan olim[109].

Otasi — Viktor Yevgeniyevich Prigojin (1935 — 19?) erta vafot etgan. Bobosi (onasi tarafdan) — Kir Semyonovich Xoxlov Ulugʻ Vatan urushi yillarida frontdan uzoqda joylashgan havo hujumidan mudofaa boʻlinmalarida xizmat qilgan. Onasi — Violetta Kirovna Prigojina. 1939-yilda tugʻilgan. Kasalxonada ishlagan. Tibbiyot fanlari nomzodi, yuqumli kasalliklar boʻyicha kitob muallifi. „Kraski jizni“ xayriya jamgʻarmasi asoschisi. Prigojin onasiga koʻrgazmalar tashkil etishga yordam beradi[22][110][111].

Oʻgay otasi — Samuil Fridmanovich Jarkoy. 1932-yilda tugʻilgan. Changʻi sporti boʻyicha murabbiy. Keyinchalik tadbirkorlik qilgan[111].

Xotini — Lyubov Valentinovna Prigojina. Oʻgʻli Pavel, qizlari Polina va Veronika[112][113]. Pavel ilgari onasi Lyubov Valentinovna Prigojinaga tegishli boʻlgan beshta kompaniyaga egalik qilgan: „Beta“ MChJ, „Turstatus“, „Laxta Park Premium“ MChJ, „Laxta Park“ MChJ va „Laxta Plaza“ MChJ[114].

Yevgeniy Prigojinning soʻzlariga koʻra, uning oʻgʻli Pavel Rossiya armiyasida harbiy xizmatni tugatgan va bir oy oʻtgach, 2022-yilning sentyabr oyida Vagner guruhi tarkibida Suriyaga ketgan[115].

Kitobi tahrir

2003-yilda Yevgeniy Prigojin farzandlari Pavel va Polina bilan birgalikda „Indraguzik“ ertaklar kitobini yozdi va uni 1000 nusxada nashr ettirdi[112]. Kitob sotilmagan. Faqat oliy martabali mehmonlar va mashhur shaxslarga sovg‘a sifatida taqdim etilgan[116].

Ayblov va sanksiyalar tahrir

Davlat shartnomalaridagi korrupsion holat bilan bogʻliq daʼvolar tahrir

2017-yil may oyida Federal Monopoliyaga qarshi Xizmat Prigojin bilan bogʻliq kompaniyalar Mudofaa vazirligining 1,8 milliard rubllik shartnomalari boʻyicha kartel tashkil qilganini va monopoliyaga qarshi qonunlarni buzganligini taʼkidladi[117][118] .

2017-yil 8-noyabrda FAS misli koʻrilmagan qadam tashladi va barcha 5 kompaniyani maʼmuriy javobgarlikdan ozod qildi[119].

„Yabloko“ partiyasi 2017-yil iyun oyida Moskva maktablarida 2019-yilgacha bo‘lgan davrda bolalarni ovqatlantirish bo‘yicha tenderlarda gʻolib boʻlgan olti kompaniyadan beshtasi Yevgeniy Prigojin bilan bog‘liqligini da‘vo qildi. Taxminan 50 milliard rubl miqdoridagi umumiy summaning 94 foizini ushbu kompaniyalar hissasiga toʻgʻri keladi[120].

2018-yil dekabr oyida Prigojin bilan bogʻliq kompaniyalar Sankt-Peterburgdagi 35,7 milliard rubl qiymatidagi sud binosini qurish uchun subpudratchilar sifatida tendersiz tanlangani maʼlum boʻldi[121].

„Nastoyashye vremya“ telekanali bergan maʼlumotlarga koʻra 2011-yildan Prigojinga tegishli boʻlgan kompaniyalar Mudofaa vazirligi, Sogʻliqni saqlash vazirligi muassasalarini, shuningdek, maktablar va bolalar bogʻchalarini oziq-ovqat bilan taʼminlash boʻyicha umumiy qiymati 209 milliard rubllik kamida 5393 ta davlat shartnomalarini imzolagan. Avvalroq „The Bell“ 2014-yildan 2019-yilgacha boʻlgan davrda Rossiya armiyasi uchun oziq-ovqat yetkazib berish, xodimlarni xavfsizligini saqlash va qurilish boʻyicha olingan davlat shartnomalari miqdorini 149,8 milliard rublga baholagan. Ammo Prigojin bu maʼlumotni inkor etgan[55][122].

2022-yil 29-dekabrda Korrupsiya va uyushgan jinoyatchilikni oʻrganish markazi Yevgeniy Prigojinni uyushgan jinoyatchilik va korrupsiya yoʻnalishida „yil odami“ deb atadi[123].

Yandexga qarshi daʼvo tahrir

2016-yil iyun oyida Sankt-Peterburgning Kuybishevskiy tuman sudi Yevgeniy Prigojinning Yandexga qarshi daʼvosini koʻrib chiqish jarayonini boshladi[124]. Arizachi qidiruv tizimidan 22 ta nashrga havolalarni, shu jumladan Korrupsiyaga qarshi kurash fondi, „Fontanki.ru“ va „Novaya gazeta“ Internet tadqiqot agentligi materiallarini olib tashlashni talab qildi. Sud jarayonining ommaviy axborot vositalarida yoritilishi Streisand effektiga olib keldi[41][125]. Keyinchalik Prigojin daʼvosini qaytarib oldi[126].

2022-yil iyul oyida Yandex Yevgeniy Prigojin bilan bogʻliq qidiruv natijalarini, jumladan, uning yoshligidagi jinoiy faoliyati bilan aloqasi boʻyicha tergovlar haqidagi qidiruvni cheklab qoʻydi. Havolalar ham qidiruv tizimidan olib tashlandi. Lekin qidiruv tizimining bosh sahifasida „Nevskim novostyam“ RIA Federal axborot agentligining Prigojin bilan intervyusi koʻrsatilgan[127][128].

Bellingcat bilan sud jarayoni tahrir

2022-yil fevral oyida Prigojin Moskvaning Gagarinskiy tuman sudiga, shuningdek, Buyuk Britaniyaning Bellingcat guruhiga qarshi daʼvo arizasi bilan murojaat qilib, Vagner guruhi bilan aloqalari haqidagi maʼlumotlarni oʻchirishni talab qildi. May oyida London sudi Prigojinning daʼvosini rad etdi. Chunki u bilan birga ishlagan advokatlar obroʻsiga putur yetkazishi mumkinligi sababli sudda uning himoyasini davom ettirishdan bosh tortdi. 3-iyun kuni Moskvaning Gagarinskiy sudi daʼvoni qanoatlantirdi. Avgust oyida Bloomberg agentligi Prigojinning London Oliy sudiga „hayajonli maktub“ yuborgani ularda Buyuk Britaniyadagi sudlarning mustaqilligiga shubha tug‘dirganini xabar qildi[129][130].

Maktablarga sifatsiz mahsulotlar yetkazib berish bilan bogʻliq ayblov tahrir

2018-yil dekabr oyida Moskva janubi-sharqiy maʼmuriy okrugi bolalar bogʻchalarida shigelloz kasalligi aniqlandi. Shartnomalarga koʻra, janubi-sharqiy maʼmuriy okrugining maktabgacha taʼlim muassasalariga ovqatlar Yevgeniy Prigojinga tegishli boʻlgan Concord oziq-ovqat zavodi tomonidan yetkazib berilgan[131].

Kasallikning aniqlanishi, infeksiyaning manbai va tergov jarayoni haqidagi maʼlumotlar Rospotrebnadzor tomonidan taqdim etilganidan soʻng 29—31-dekabr kunlari ommaviy axborot vositalarida eʼlon qilindi[132][133][134]. Kasallikka sabab sifatida „Chapliginmoloko“ kompaniyasi tomonidan yetkazib berilgan past sifatli sut mahsulotlari koʻrsatilgan[134].

Prigojinning so‘zlariga ko‘ra, 17-fevral kuni FBK advokati Lyubov Sobol bilan uchrashuv bo‘lib o‘tgan. Prigojin tuzilmalari xodimlarining 2019-yil iyul oyida eʼlon qilingan yozishmalariga koʻra, Prigojinning Aleksey Navalniy bilan uchrashuvi haqidagi maʼlumotlar ishonchli emas va Yevgeniy Prigojinning oʻzi bu xabarni tayyorlashda bevosita ishtirok etgan[135].

31-oktyabr kuni Moskvaning Meshchanskiy sudi Concordga 2019-yil qishda Moskva maktablari va bog‘chalarida dizenteriya bilan kasallangan bolalarning ota-onalariga tovon puli to‘lash topshirigʻini berdi[39].

Xuddi shu oyda Prigojin Korrupsiyaga qarshi kurash jamgʻarmasiga qarshi sudda gʻalaba qozondi. Unga koʻra FBK, Aleksey Navalniy va fond advokati Lyubov Sobol jami 88 million rubl toʻlaydigan boʻldi. Boy berilgan daʼvo tufayli Navalniy 2020-yil iyul oyida FBK yopilishi va yangi yuridik shaxs — Huquqni himoya qilish jamgʻarmasi tashkil etilishini eʼlon qildi[136].

Xorijiy davlatlarning sanksiyalari tahrir

2016-yil 20-dekabrda Yevgeniy Prigojin Rossiyaning Ukrainaga bosqini tufayli AQSh tomonidan kiritilgan sanksiyalar roʻyxatidan joy oldi[137]. Prigojin ushbu qarorni sharhlar ekan uning ishi Yevropa va AQSh bilan boʻliq emasligi sababli sanksiyalarga befarq ekanini aytdi[138]. 2017-yil iyun oyida sanksiyalarning kengaytirilgan roʻyxatiga Prigojinga tegishli bir nechta kompaniyalar kiritildi[139]. 2018-yil 16-fevralda AQSh prokurori Robert Myuller Yevgeniy Prigojin va yana 12 nafar Rossiya fuqarolarini AQSh prezidentlik saylovlariga aralashganlikda aybladi[24][140].

2018-yil dekabr oyida AQSh moliya vazirligi Yevgeniy Prigojin va „Concord management and consulting“ bilan aloqalari uchun RIA FAN (Federal axborot agentligi)ga qarshi sanksiyalar kiritdi[141][142].

2020-yil iyul oyida AQSh moliya vazirligi Prigojin bilan aloqadorlikda ayblab uch nafar rossiyalik shaxs, Rossiya, Sudan, Xitoy va Gonkongning beshta kompaniyasiga qarshi sanksiyalar joriy qildi. Sanksiyalar AQShdagi saylovlar va Ukraina ishlariga aralashganlik va noqonuniy kiberfaoliyat uchun joriy qilingan[143][144].

2020-yilning sentyabr oyida AQSh moliya vazirligi Rossiya, Finlandiya va Markaziy Afrika Respublikasidan yettita tashkilot hamda tadbirkor Yevgeniy Prigojin bilan aloqador bo‘lgan va uning nomidan MARda ish olib borayotgan Rossiya Federatsiyasining sakkiz nafar fuqarosiga qarshi sanksiya joriy qildi[145].

2020-yil oktyabr oyida Yevropa Ittifoqi Prigojinning Liviyada faoliyat yurituvchi Vagner guruhi bilan yaqin aloqalari uchun shaxsiy sanksiyalar kiritdi[146]. 2022-yil iyun oyida Yevropa umumiy yurisdiksiya sudi Prigojinning unga qarshi sanksiyalar qo‘llash to‘g‘risidagi qarori ustidan shikoyatini rad etdi[147].

2018-yil fevral oyida Kolumbiya (AQSh) okrug sudi Prigojinni hibsga olish to‘g‘risida buyruq chiqardi[148]. 2020-yilning yozida FQB Prigojinni qidiruvga bergan[149]. 2021-yilning fevralida uning hibsga olinishiga yordam beradigan maʼlumot uchun 250 000 AQSh dollari qiymatidagi pul mukofoti vaʼda qilgan[148][150][151][152].

2022-yil fevral oyida Avstraliya Prigojinga qarshi shaxsiy sanksiyalar kiritdi[153].

2022-yil mart oyida Qoʻshma Shtatlar Prigojin, uning rafiqasi, ikki farzandi, onasi[154] va uchta kompaniyasiga[155] qarshi sanksiyalar kiritdi. Shunga oʻxshash sanksiyalar 2022-yil 24-fevralda Yangi Zelandiya tomonidan kiritilgan edi[156].

2022-yil 21-aprelda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi fonida Prigojin Yevropa Ittifoqidagi barcha davlatlarining kengaytirilgan sanksiyalari ro‘yxatiga kiritildi[157][158].

2022-yil 3-martda Yevropa Ittifoqi Prigojinning oʻgʻli Pavelga qarshi shaxsiy sanksiyalar kiritdi[114].

Samolyot halokati tahrir

Asosiy maqola: Tverdagi samolyot halokati (2023)

Rossiya Favqulodda vaziyatlar vazirligi maʼlumotlariga koʻra, Prigojin 2023-yil 23-avgust kuni samolyot halokatida vafot etgan. Samolyot Moskvadan Sankt-Peterburgga uchayotgan edi. Samolyot bortidagi 10 kishining barchasi halok boʻlgan[159].

Xabar qilinishicha, Vagner bilan bogʻliq telegram kanali samolyot Tver viloyatida Rossiya havo mudofaasi kuchlari tomonidan urib tushirilganini daʼvo qilgan[160].

Mukofotlari tahrir

Yana qarang tahrir

Manbalar tahrir

  1. ↑ „The oil field carnage that Moscow doesn't want to talk about“. CNN (2018-yil 18-fevral). 2018-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  2. ↑ „Navalny asks FSB to investigate Putin's cook“. Crime Russia. 2019-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-fevral.
  3. ↑ „Thousands of Russian private contractors fighting in Syria“. AP News. 2021-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-dekabr.
  4. ↑ „Право на забвение Евгения Пригожина: Что хочет скрыть о себе ресторатор, обслуживавший президентов России — Meduza“ (ru-RU). Meduza. 2021-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 25-oktyabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 William Echols. „New Sanctions Against 'Putin's Chef' Prompt Latest Russian Election Meddling Denial“. Polygraph.info (2019-yil 4-oktyabr). 2019-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 5-oktyabr.
  6. ↑ Bellingcat Investigation Team. „Putin Chef's Kisses of Death: Russia's Shadow Army's State-Run Structure Exposed“. Bellingcat (2020-yil 14-avgust). 2020-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 23-avgust.
  7. ↑ „Sanctioned Putin Ally Says He Created Russian Mercenary Group“. Bloomberg (2022-yil 26-sentyabr). 2022-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-sentyabr.
  8. ↑ „Russian oligarch Yevgeny Prigozhin admits he created the mercenary Wagner Group“. Politico (2022-yil 26-sentyabr). 2022-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-sentyabr.
  9. ↑ „Putin's 'chef' Prigozhin admits creating Wagner mercenary outfit in 2014“. CNN (2022-yil 26-sentyabr). 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-sentyabr.
  10. ↑ „Russia's Wagner boss: It's prisoners fighting in Ukraine, or your children“. BBC News (2022-yil 16-sentyabr). 2022-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-sentyabr.
  11. ↑ „Russia's Prigozhin admits interfering in U.S. Elections“. Reuters (2022-yil 7-noyabr). 2022-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-noyabr.
  12. ↑ Fitzpatrick. „MPs grill minister over decision to let warlord sue reporter“. openDemocracy (2023-yil 7-fevral). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-fevral.
  13. ↑ „Yevgeniy Vicktorovich Prigozhin – Federal Bureau of Investigation“. Federal Bureau of Investigation (2021-yil 9-iyul). 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-yanvar.
  14. ↑ „Archived copy“. 2022-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-yanvar.
  15. ↑ „Switzerland Imposed Sanctions on Wagner Group“ (en). European Pravda. 2023-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  16. ↑ Trofimov, Yaroslav. „Russia Issues Arrest Warrant for Wagner Chief on Charges of Mutiny“ (en-US). Wall Street Journal (2023-yil 23-iyun). 2023-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  17. ↑ Chernova. „Case against Prigozhin will be dropped and he will be sent to Belarus, Kremlin spokesperson says“. CNN (2023-yil 24-iyun). Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  18. ↑ „Кто такой Пригожин: что рассказали сокамерники и одноклассники одиозного бизнесмена :: Общество :: Дни.ру“. 2023-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-mart.
  19. ↑ „За что в 1981 году в СССР судили Евгения Пригожина, которого теперь весь мир знает как «повара Путина». Публикуем текст судебного документа“ (ru). Meduza. 2021-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 15-iyun.
  20. ↑ Walker, Shaun. „Yevgeny Prigozhin: the hotdog seller who rose to the top of Putin’s war machine“. The Guardian (2023-yil 24-yanvar). 2023-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-iyun.
  21. ↑ Bennetts, Marc. „Wagner chief Yevgeny Prigozhin appeals to Russians with ‘election poster’“ (2023-yil 12-iyun). 2023-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-iyun.
  22. ↑ 22,0 22,1 „Евгений Пригожин: «Я пошёл к Беглову, он к Медведеву, тот к Путину»“ (ru). Город 812 (2018-yil 20-fevral). 2022-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.
  23. ↑ Евгений Вышенков. „«С каждого ларька платил по 100 долларов бандитам»“. Online812 (2011-yil 28-fevral). 2012-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 24,7 „Расследование: как личный кулинар Путина накормит армию за 92 млрд рублей“ (2013-yil 18-mart). Qaraldi: 2023-yil 25-iyun.
  25. ↑ 25,0 25,1 Вера Кочеткова. „Богатые люди Петербурга: Евгений Пригожин“. Деловой Петербург (2009-yil 18-mart). 2018-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-mart.
  26. ↑ 26,0 26,1 „На этом месте находился материал, который сейчас удален по требованию Мосгорсуда“.
  27. ↑ Анастасия Гордеева. „«Блин!Дональт's» стало тесно в своей нише“. Коммерсант (2008-yil 9-avgust). 2018-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  28. ↑ „Русские «Макдоналдсы»: кто опередил Михалкова“. W-O-S (2015-yil 14-aprel). 2023-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-may.
  29. ↑ 29,0 29,1 Мария Тирская. „Евгений Пригожин отсудил право на застройку“. Деловой Петербург (2012-yil 25-aprel). 2016-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  30. ↑ Анна Левинская. „Жена кремлёвского ресторатора купит «Елисеевский магазин» в Петербурге“. РБК (2016-yil 21-avgust). 2017-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-aprel.
  31. ↑ Денис Коротков. „Владимир Яковлев - о локомотиве экономики, комфортной среде обитания и стадионе“. Комсомольская правда (2017-yil 2-fevral). 2017-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  32. ↑ Денис Коротков. „Как улица Петербурга стала частной“. Фонтанка (2016-yil 25-oktyabr). 2021-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  33. ↑ „Северный Версаль“. Деловой Петербург (2008-yil 1-sentyabr). 2017-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  34. ↑ „Как Пригожину доверили спортивный центр в Лахте построить“. Фонтанка (2016-yil 9-mart). 2017-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  35. ↑ „Апарт-отели: комфорт и сервис“. Аргументы и факты (2016-yil 19-dekabr). 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  36. ↑ „«Лахта Парк» попал в острую судебную передрягу“. Newestate.ru (2016-yil 17-avgust). 2017-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  37. ↑ Анфиса Воронина, Полина Русяева, Роман Баданин. „Человек со шваброй“. РБК (2015-yil 6-aprel). 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  38. ↑ Елена Мязина. „Кормилец и строитель“. РБК (2015-yil 11-sentyabr). 2017-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  39. ↑ 39,0 39,1 „«Конкорд» пополам. С кем и для чего бизнесмен Пригожин разделил свой основной актив“. Настоящее время (2019-yil 11-noyabr). 2019-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr.
  40. ↑ 40,0 40,1 „Старо, как КГБ“. Новая газета (2016-yil 19-iyul). 2016-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 Андрей Захаров, Полина Русяева. „Расследование РБК: как из «фабрики троллей» выросла «фабрика медиа»“. РБК (2017-yil 24-mart). 2017-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  42. ↑ „Повар со своими тараканами“.
  43. ↑ Анастасия Якорева. „«Черная изнанка общества». Что стало известно благодаря «Шалтаю-Болтаю»“. Republic (2017-yil 1-aprel). 2017-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  44. ↑ „«Кремлеботами работают неудачники». Грустные будни «фабрики троллей»“ (ru). Радио Свобода. 2018-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-may.
  45. ↑ „Они любят Путина 12 часов подряд“ (ru). Радио Свобода. 2019-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-may.
  46. ↑ Apuzzo, Matt. „13 Russians Indicted as Mueller Reveals Effort to Aid Trump Campaign“. The New York Times (2018-yil 16-fevral). 2018-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-may.
  47. ↑ 47,0 47,1 „«Это не Пригожин»: как «Патриот» будет бороться с «антироссийскими СМИ»“. Русская служба BBC (2019-yil 4-dekabr). 2020-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-avgust.
  48. ↑ „«Повар Путина» вошёл в совет новой медиагруппы“. Радио Свобода (2019-yil 4-oktyabr). 2019-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 4-oktyabr.
  49. ↑ „Кто ведет военный телеграм-канал «Рыбарь»: расследование The Bell“. The Bell (2022-yil 16-noyabr). 2022-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-noyabr.
  50. ↑ „Петербургской журналистке угрожают из-за статьи о работе прокремлёвских «борцов с фейками» о войне“. Вот так (2022-yil 25-mart).
  51. ↑ „Как выяснила «Медуза», бизнесмен Евгений Пригожин проспонсировал съемки фильма «Турист» — о российских военных в Африке. В нем снялись настоящие наемники из ЧВК Вагнера“. Meduza (2021-yil 19-may). 2021-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  52. ↑ „НТВ показало фильм «Турист» о российских бойцах в ЦАР. Мы его посмотрели“. Русская служба Би-би-си (2021-yil 20-may). 2021-yil 20-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-may.
  53. ↑ „«Это такая шиза концентрированная. Луганская резня бензопилой». На НТВ выйдет фильм про войну в Донбассе, за который заплатил Евгений Пригожин. Правда, съемки шли не в Донбассе, а в Евпатории“. 2021-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-avgust.
  54. ↑ „How Russian Action Movies Are Selling War“. The New-York Times Magazine (2022-yil 12-oktyabr). 2023-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 28-mart.
  55. ↑ 55,0 55,1 „Частная армия для президента: история самого деликатного поручения Евгения Пригожина“. The Bell (2019-yil 29-yanvar). 2019-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-avgust.
  56. ↑ Денис Коротков. „Вагнер в Кремле“ (2016-yil 12-dekabr). 2017-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-iyun.
  57. ↑ „США ввели санкции против ЧВК «Вагнер»“ (ru). РИА Новости (2017-yil 20-iyun). 2017-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-iyul.
  58. ↑ „«Досье»: сотрудники Пригожина задумали снять фильм об убийстве группы Джемаля в ЦАР“. www.znak.com. 2019-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-iyul.
  59. ↑ Илья Барабанов, Светлана Рейтер, Андрей Сошников, Андрей Захаров, Сергей Горяшко. „Золото Пригожина. Чем занимались россияне в ЦАР, когда погибли журналисты“ (2019-yil 31-yanvar). 2019-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-iyul.
  60. ↑ „Пригожин ответил на обвинение в причастности к гибели журналистов в ЦАР“ (ru). Lenta.ru. 2019-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-iyul.
  61. ↑ „«В первую очередь интересуют убийцы и разбойники — вам у нас понравится». Похоже, Евгений Пригожин лично вербует наемников в колониях“. Медиазона (2022-yil 6-avgust). 2022-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-avgust.
  62. ↑ „"Он вошел во вкус этого бизнеса на крови". Ольга Романова – о вербовке Пригожиным заключенных для войны в Украине“ (ru). Настоящее Время. 2022-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-sentyabr.
  63. ↑ „Соратники Навального опубликовали видео вербовки заключенных Пригожиным в ИК‑6 Йошкар‑Олы“ (ru). Медиазона. 2022-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-sentyabr.
  64. ↑ „«Пригожин сразу говорит, что 80% не вернутся с фронта». Как заключенных вербуют в ЧВК Вагнера для войны в Украине“ (ru). The Insider. 2022-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-sentyabr.
  65. ↑ „«Из них такое поперло, что никто не ожидал». Как заключенные реагируют на призывы вступить в ЧВК «Вагнера»“ (ru). BBC News Русская служба (2022-yil 17-sentyabr). 2022-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-sentyabr.
  66. ↑ „Bloomberg рассказал о распространении влияния Евгения Пригожина в Африке“ (ru). forbes.ru. 2020-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  67. ↑ „Шеф и повар. Часть первая“ (ru). Проект. (2019-yil 13-mart). 2020-yil 2-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  68. ↑ „Евгений Пригожин рассказал, как создал «ЧВК Вагнера»“. КоммерсантЪ (2022-yil 26-sentyabr). 2022-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-sentyabr.
  69. ↑ „Пригожин признал, что в 2014 году создал ЧВК Вагнера“. RTVI (2022-yil 26-sentyabr). 2023-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-sentyabr.
  70. ↑ „Пригожин рассказал, как появилась ЧВК «Вагнер» и что он для этого сделал“. Фонтанка.ру (2022-yil 26-sentyabr). 2023-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-sentyabr.
  71. ↑ „Видео убийства вагнеровца-перебежчика: что известно“ (ru). BBC News Русская служба (2022-yil 13-noyabr). 2022-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  72. ↑ „ЧВК «Вагнер» опубликовала видео казни кувалдой своего боевика из числа заключенных. Он побывал в плену ВСУ и критиковал Путина в украинских СМИ (18+)“. Новая газета Европа (2232-yil 6-noyabr). 2022-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  73. ↑ „Бывшего российского заключенного, воевавшего в ЧВК и сдавшегося ВСУ, убили как «предателя» —похоже, после возвращения из плена. А потом опубликовали видео внесудебной казни Пригожин назвал его «прекрасной режиссерской работой»“ (ru). Meduza. 2022-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  74. ↑ „"ЧВК Вагнера" казнила завербованного, перешедшего на сторону Украины“ (ru). Сибирь.Реалии. 2022-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  75. ↑ „Пригожин попросил генпрокурора проверить версию о «причастности американских спецслужб» к убийству бывшего заключенного Евгения Нужина“. 2022-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-noyabr.
  76. ↑ „«Пытайте, издевайтесь, хоть горло перерезайте». Как Евгений Пригожин вербует заключенных“. istories.media. 2022-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-noyabr.
  77. ↑ „В Петербурге появился «ЧВК Вагнер-центр» - Газета.Ru | Novosti“ (ru). Gazeta. Ru. 2022-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-noyabr.
  78. ↑ „В Санкт-Петербурге открылся «ЧВК Вагнер Центр»“. Новая газета. Европа (2193-yil 10-dekabr). 2022-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-noyabr.
  79. ↑ „Пригожин рассказал о целях «ЧВК Вагнер Центра» в Петербурге“ (ru). РБК. 2023-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-noyabr.
  80. ↑ „Пригожин объявил, что выкупленный его структурами бизнес‑центр в Петербурге назовут «ЧВК Вагнер Центром»“ (ru). Медиазона. 2023-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-noyabr.
  81. ↑ „Пригожин рассказал, за что уважает генерала Суровикина: «Рожден, чтобы служить Родине»“. nakanune.ru. Qaraldi: 30-iyun 2023-yil.
  82. ↑ „«Он был рожден, чтобы служить Родине» - Пригожин высказался о новом командующем войсками СВО Суровикине“. topwar.ru. Qaraldi: 30-iyun 2023-yil.
  83. ↑ „Уже посмотрели клип Шнурова про снег и мусор в Петербурге? Похоже, эта песня, как и критика Смольного в СМИ, — часть кампании против Беглова. Кто и зачем ее ведет?“. Meduza (2022-yil 17-yanvar). 2022-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-yanvar.
  84. ↑ „«Повар Путина» появился на прощании с Дарьей Дугиной со значком, похожим на медаль Героя России“. Агентство (2022-yil 23-avgust). 2023-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-avgust.
  85. ↑ „Сдача Красного Лимана становится политической проблемой“. Независимая газета (2022-yil 2-oktyabr). 2022-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-oktyabr.
  86. ↑ „Putin ally boasts he ‘interfered’ in U.S. midterm elections“. Washington Post. 2023-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.
  87. ↑ „Жириновский на максималках Евгений Пригожин решил создать собственное «патриотическое консервативное движение», утверждают источники «Медузы». В будущем оно может превратиться в партию“. Meduza (2022-yil 15-noyabr). 2022-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-noyabr.
  88. ↑ „Как растет влияние Евгения Пригожина в России“. Настоящее время (телеканал) (2022-yil 1-noyabr). 2022-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-noyabr.
  89. ↑ „Пригожин заявил, что вложил в предвыборную кампанию Беглова до 2 млрд рублей“ (ru). Коммерсантъ (2022-yil 22-noyabr). 2022-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-noyabr.
  90. ↑ „ЧВК "Вагнер" задержал подполковника российской армии и заставил извиниться. Что происходит?“. BBC News Русская служба. 2023-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-iyun.
  91. ↑ „«Война нужна была олигархам»: Пригожин рассказал в интервью о причинах СВО (ВИДЕО)“. Совершенно секретно (2023-yil 23-iyun). 2023-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 27-iyun.
  92. ↑ „RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, JUNE 23, 2023“ (eng). Institute study of war (2023-yil 23-iyun). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  93. ↑ „Пригожин начал свой «мятеж» после того, как российская армия якобы нанесла удар по лагерю его наемников «Медуза» внимательно посмотрела видео с «последствиями удара» и уверена: это наверняка фейк“. Meduza (24 июня, 2023).
  94. ↑ „Пригожин назвал Шойгу «тварью» и пообещал «восстановить справедливость» в России (а также призвал всех желающих присоединяться).“. Meduza (23 июня, 2023).
  95. ↑ „Пригожин: «Это не военный переворот, а марш справедливости»“. Meduza (23 июня, 2023). 2023-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.
  96. ↑ „Пригожин объявил, что фактически собирается осуществить военный переворот в России, — назвав его «маршем справедливости»“. Meduza (23 июня, 2023). 2023-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.
  97. ↑ „«Нас 25 тысяч, и мы идем разбираться, почему в стране творится беспредел». Пригожин заявил, что собирается «восстановить справедливость» в России“. 2023-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.
  98. ↑ „ФСБ возбудила уголовное дело о призывах к вооруженному мятежу после заявлений Пригожина о его «марше справедливости» в России“. Meduza (23 июня, 2023). 2023-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.
  99. ↑ „Путин назвал мятеж Пригожина «предательством» и «изменой»“ (ru). Meduza (2023-yil 24-iyun). Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  100. ↑ „«Президент глубоко ошибся. Никто не собирается по его требованию прийти с повинной». Пригожин ответил на выступление Путина“ (ru). Meduza (2023-yil 24-iyun). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  101. ↑ „Основатель «Вагнера» вступил в открытое противостояние с Кремлем: международная реакция“. Русская служба «Голоса Америки» (2023-yil 24-iyun). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  102. ↑ „Пригожин заявил, что «мы входим в Ростов». Этому нет доказательств“. Meduza (2023-yil 24-iyun). Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  103. ↑ „К Воронежу движется колонна военной техники“ (ru). Meduza (2023-yil 24-iyun). Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  104. ↑ „Мятеж Пригожина. «ЧВК Вагнера» против Минобороны“ (ru). Медиазона (2023-yil 24-iyun). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  105. ↑ „Власти Липецкой области призвали местных жителей не покидать дома без необходимости и воздержаться от поездок“ (ru). Медиазона (2023-yil 24-iyun). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  106. ↑ „Пресс-служба Лукашенко заявила, что он провел переговоры с Пригожиным — и тот согласился остановить движение наемников“. Meduza (24 июня, 2023). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  107. ↑ „«Мы разворачиваем свои колонны и уходим в обратном направлении в полевые лагеря согласно плану». Пригожин объявил о прекращении марша на Москву“. Meduza (24 июня, 2023). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.
  108. ↑ „Песков заявил, что уголовное дело о военном мятеже закроют, а Пригожин «уйдёт» в Беларусь“. Meduza (2023-yil 24-iyun). 2023-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 25-iyun.
  109. ↑ „Бизнесмен Пригожин подтвердил родство с учёным Ефимом Пригожиным, который занимался урановыми разработками на Украине“. 2022-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  110. ↑ „ЕС аннулировал санкции против матери Евгения Пригожина — Новости — Мир — Коммерсантъ“. 2023-yil 25-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 22-iyun.
  111. ↑ 111,0 111,1 „Внук политрука | Putinizm“. 2023-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 22-iyun.
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 112,3 „Деловой Петербург: Справочник «Кто есть кто»: Пригожин Евгений Викторович“. Деловой Петербург. 2022-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 31-dekabr.
  113. ↑ Татьяна Прогацкая. „«ДП» изучил, кто и сколько зарабатывает на строительстве «энергетических» пирамид“. Деловой Петербург. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun. [sayt ishlamaydi]
  114. ↑ 114,0 114,1 „Official Journal of the European Union“. 2022-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
  115. ↑ „Пригожин сообщил, что его сын состоит в ЧВК «Вагнер»“. Газета.ру (2022-yil 23-sentyabr). 2022-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-oktyabr.
  116. ↑ „Ресторатор Пригожин знает все об индрагузиках“. www.dp.ru. 2020-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-iyun.
  117. ↑ Мария Истомина, Наталья Кондрашова. „ФАС признала связанные с Пригожиным компании картелем“. РБК (2017-yil 22-may). 2017-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-aprel.
  118. ↑ „ФАС России пресекла картельный сговор на торгах Минобороны“. Федеральная антимонопольная служба (2017-yil 22-may). 2017-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  119. ↑ „Определение об отказе в возбуждении дела об административном правонарушении от 8 ноября 2017 — Правовые акты ФАС“. solutions.fas.gov.ru. 2017-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-noyabr.
  120. ↑ „50 миллиардов рублей на поставки школьных обедов поделили шесть компаний. Пять из них связывают с Евгением Пригожиным“. Meduza (2017-yil 15-iyun). 2017-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  121. ↑ Анна Пушкарская. „Вершители судебного“. Газета «Коммерсантъ» (2018-yil 26-dekabr), s. 1. 2019-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-yanvar.
  122. ↑ „Компании «повара Путина» выиграли госконтракты на 209 млрд рублей“. Радио Свобода (2019-yil 26-fevral). 2020-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-avgust.
  123. ↑ „OCCRP признал Евгения Пригожина "коррупционером года" – DW – 30. Dekabr 2022“ (ru). dw.com. 2023-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-yanvar.
  124. ↑ „Нелюбимые темы Евгения Пригожина“ (2016-yil 1-iyun). 2016-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  125. ↑ „Евгений Пригожин встречает Барбру Стрейзанд“. Ведомости (2016-yil 5-iyun). 2016-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  126. ↑ „Миллиардер Пригожин отказался от исков к «Яндексу“. Meduza (2016-yil 17-avgust). 2016-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  127. ↑ „«Яндекс» убрал из выдачи ссылки на расследования о «поваре Путина» Пригожине“. DW (2022-yil 11-iyul).
  128. ↑ „«Повар Путина» попытался зачистить «кухню»“ (ru). ГОЛОС АМЕРИКИ. 2023-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  129. ↑ „Пригожин подал иск на Bellingcat* и владельца «Пикабу»“. РИА Новости (2022-yil 16-fevral). 2022-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-avgust.
  130. ↑ „Российские бизнесмены любят судиться в Лондоне. Однако местные юристы больше не хотят с ними работать Пригожин пытался засудить Bellingcat за «клевету», но адвокаты отказались от его дела из-за репутационных рисков“. Meduza (2022-yil 2-avgust). 2023-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-avgust.
  131. ↑ „Префектура ЮВАО выстроила диалог с родителями, обеспокоенными эпидемией в детских садах | Novosti obщestva“. mskgazeta.ru. 2019-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-fevral.
  132. ↑ „От декабрьской вспышки кишечной инфекции в Москве пострадали 127 человек“ (ru). ТАСС. 2019-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-fevral.
  133. ↑ „Роспотребнадзор: Случаи дизентерии в детских садах Москвы были вызваны употреблением инфицированной пищи“ (ru). Эхо Москвы. 2019-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-fevral.
  134. ↑ 134,0 134,1 „Роспотребнадзор назвал причину заражения дизентерией в московских детсадах“ (ru). РИА Новости (30-dekabr). 2019-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-fevral.
  135. ↑ „Центр «Досье»: новость про встречу Навального и Пригожина была фейком, в его подготовке участвовал сам Пригожин“. meduza.io. 2019-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 6-avgust.
  136. ↑ „Навальный объявил о закрытии ФБК. Вместо фонда создадут новую организацию“. bbc.com. 2023-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-iyul 2023-yil.
  137. ↑ „Пригожин и Ковальчук попали под американские санкции“. Meduza (2016-yil 20-dekabr). 2017-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  138. ↑ „Ресторатор Пригожин прокомментировал введение против него санкций США“ (ru). РИА Новости (2016-yil 21-dekabr). 2016-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  139. ↑ „США ввели санкции против российского холдинга Concord-Catering“ (ru). РИА Новости (2017-yil 20-iyun). 2017-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
  140. ↑ „Минюст США предъявил обвинение 13 россиянам по делу о «вмешательстве в выборы»“. Russia Today (2018-yil 16-fevral). 2018-yil 16-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-fevral.
  141. ↑ „США ввели санкции против агентства ФАН, Мишкина и Чепиги“. РБК. 2018-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 3-yanvar.
  142. ↑ „Treasury Targets Russian Operatives over Election Interference, World Anti-Doping Agency Hacking, and Other Malign Activities | U. S. Department of the Treasury“. home.treasury.gov. 2018-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 3-yanvar.
  143. ↑ „США ввели санкции против связанных с Пригожиным людей и компаний“ (ru). РБК. 2020-yil 15-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-iyul.
  144. ↑ „Cyber-related Designations; Foreign Interference in U.S. Election Designations; Ukraine-/Russia-related Designations“. www.treasury.gov. 2020-yil 15-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-iyul.
  145. ↑ „Минфин США ввел санкции против связанных с Пригожиным компаний, действовавших в ЦАР“. www.znak.com. 2021-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 23-sentyabr.
  146. ↑ „Council Implementing Regulation (EU) 2020/1481 of 14 October 2020 implementing Article 21 (2) of Regulation (EU) 2016/44 concerning restrictive measures in view of the situation in Libya“ (en). Official Journal of the European Union (15-aprel). — „Yevgeniy Viktorovich Prigozhin is a Russian businessman with close links, including financially, to the private military company Wagner Group. In this way, Prigozhin is engaged in and pro­viding support for Wagner Group’s activities in Libya, which threaten the country’s peace, stability and security. In particular, Wagner Group is involved in multiple and repeated breaches of the arms embargo in Libya established in UNSCR 1970 (2011) and transposed in article 1 of Decision (CFSP) 2015/1333, including deliv­ery of arms as well as deployment of mercen­aries into Libya in support of the Libya National Army. Wagner Group has partici­pated in multiple military operations against the UN-endorsed Government of National Accord and has contributed to damaging the stability of Libya and undermining a peaceful process.’“. 2021-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-oktyabr.
  147. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). „Суд в Люксембурге отклонил апелляцию Пригожина на санкции ЕС | DW | 1. Iyun 2022“ (ru-RU). DW.COM. 2022-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-iyun.
  148. ↑ 148,0 148,1 TV Rain Inc. „ФБР объявило награду в 250 тысяч долларов за информацию о бизнесмене Пригожине“. tvrain.ru (2021-yil 26-fevral). 2021-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-fevral.
  149. ↑ „Federal Bureau of Investigation“ (en-us). www.fbi.gov. 2021-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-fevral.
  150. ↑ „ФБР объявило в розыск Евгения Пригожина и назначило награду до $250 000 за информацию, которая приведет к его аресту“. currenttime.tv (2021-yil 26-fevral). 2021-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-mart.
  151. ↑ „ФБР пообещало 250 тысяч долларов за информацию о Евгении Пригожине“. Медиазона (2021-yil 26-fevral). 2021-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-mart.
  152. ↑ „YEVGENIY VIKTOROVICH PRIGOZHIN“ (en-us). Federal Bureau of Investigation. 2021-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-fevral.
  153. ↑ „The Dirty 33: meet the Russian cronies sanctioned by Australia“ (en). Australian Financial Review (2022-yil 25-fevral). 2022-yil 29-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-avgust.
  154. ↑ „Bloomberg узнал о плане ЕС усилить давление на семьи олигархов из России“ (ru). РБК. 2023-yil 21-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 17-mart.
  155. ↑ „FACT SHEET: The United States Continues to Target Russian Oligarchs Enabling Putin’s War of Choice“ (en-US). The White House (2022-yil 3-mart). — „Yevgeniy Prigozhin (His three companies, his wife, Polina, his daughter Lyubov, and his son Pavel),“. 2022-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-mart.
  156. ↑ New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade. „Implementation of travel bans on individuals associated with the Russian invasion of Ukraine“ (en-NZ). New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade. 2022-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-dekabr.
  157. ↑ „ЕС внес в санкционный список бизнесменов Пригожина и Курченко“ (ru). РБК. 2023-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-yanvar.
  158. ↑ „COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2022/658“. 2023-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-yanvar.
  159. ↑ Seddon, Max. „Yevgeny Prigozhin was passenger on crashed plane, Russian officials say“. Financial Times (2023-yil 23-avgust). Qaraldi: 2023-yil 23-avgust.
  160. ↑ „Wagner boss Prigozhin killed in plane crash in Russia“ (en-GB). BBC News (2023-yil 23-avgust). Qaraldi: 2023-yil 23-avgust.
  161. ↑ Илья Фурсеев. „Песков ответил на информацию о присвоении «Героя России» Пригожину“. РБК (25 июня 2022). 2022-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 августа 2022.
  162. ↑ Лилия Яппарова, Андрей Перцев, Алексей Славин. „Грубо говоря, мы начали войну. Как отправка ЧВК Вагнера на фронт помогла Пригожину наладить отношения с Путиным — и что такое «собянинский полк»“. Meduza (2022-yil 13-iyul). 2022-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-avgust.
  163. ↑ Анна Павлова, Елизавета Нестерова. „«В первую очередь интересуют убийцы и разбойники — вам у нас понравится». Похоже, Евгений Пригожин лично вербует наемников в колониях“. Медиазона (2022-yil 6-avgust). 2022-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-avgust.
  164. ↑ „Глава ЧВК «Вагнер» рассказал, за что получил звания Героя России, ДНР и ЛНР“. 62.info (2023-yil 21-iyun). 2023-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 21-iyun.
  165. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 22 мая 2014 года № 357 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“. 2017-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.
  166. ↑ 166,0 166,1 „Пригожин предложил стать посредником для урегулирования ситуации в Судане“ (ru). Интерфакс (2023-yil 20-aprel). 2023-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.

Havolalar tahrir

 
 Vikiomborda Yevgeniy Prigojin
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yevgeniy_Prigojin&oldid=4193517" dan olindi