Amaliy astronomiya

Amaliy astronomiya — astro-metriyannt astronomik kuzatishlar vositasida vaqt, geografik koordinatalar va turli yoʻnalishdagi azimutlarni aniqlovchi, ularning oʻzgarishini oʻrganuvchi boʻlimi. Amaliy astronomiya geodeziya va hari-tografiya ehtiyojlari uchun geografik koordinatalarni aniqlash (astronomik geodeziya), navigatsiya (dengiz astronomiyasi), samolyotning havodagi koordinatalari va harakat yoʻnalishini aniqlash (aviatsiya astronomiyasi) bilan shugʻullanadi. Kosmik kemalarning sayyoralararo fazodagi vaziyatlarini aniqlash (qarang Kosmik navigatsiya), shuningdek Oy sirtidan turib selenografik koordinatalarni aniqlash usullari ishlab chiqildi. 70-yillarda Amaliy astronomiya dan vaqt xizmati va kenglik xizmati ajralib chiqdi. Yerning sunʼiy yoʻldoshlarini kuzatish orqali geografik koordinatalarni aniqlash usullari muvaffaqiyatli ishlab chiqildi (qarang Kosmik geodeziya). Amaliy astronomiya da qoʻllaniladigan usullar sferik astronomiyaning nazariy koʻrsatmalariga asoslangan. Amaliy astronomiya da universal asbob, Kuchma passaj asbobi, zenit teleskop, vertikal doira, prizmali astrolyabiya, dengiz va aviatsiya sekstanta, Yerning sunʼiy yoʻldoshlarini kuzatish uchun fotografik kamera va boshqa asboblar ishlatiladi. Vaqtni oʻlchash uchun kvars yoki mayatnikli soatlar, dengiz xronomet-rlari, vaqt signallarini qabul qiluvchi apparatlardan ham foydalaniladi. Aa. asboblarningtuzilishini asbob xatoliklarini tekshirish nazariyasini oʻz ichiga oladi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil