Foydalanuvchi:Jasurbek Saliyev/Jejudo

Jejudo
Geografiya
Maydoni	1 845,55 km2
Dengiz sathidan balandligi	1947 m.
Ma'muriyat
Davlat	Janubiy Koreya
Demografiya
Aholisi	531 905
Qo'shimcha ma'lumot

Jejudo ( kor. 제주도, 濟州島，濟州道 ) — Janubiy Koreyaning eng katta oroli va eng kichik viloyati. Viloyatning rasmiy nomi - Jeju maxsus avtonomiyaga ega viloyat. Uning maʼmuriy markazi – Jeju shahri. Orol Koreya bo'g'ozida Cholla-Namdo viloyatining janubi-g'arbiy qismida joylashgan bo'lib, Jeju 1946 yilgacha uning bir qismi bo'lgan. Bu yevropaliklarga Quelpart oroli sifatida tanilgan.

Nomalanishi

Koreys tilida “do” xitoycha belgilarning fonetik transkripsiyasidan iborat bo‘lib, “orol” (島) va “viloyat” (道). Shunday qilib, Jejudo nomi ham orol, ham ma'muriy birlikni anglatishi mumkin. Quyidagi jadvalda Jejudo viloyatining ma'muriy markazi nomlari ham mavjud.

O'zbekcha	Rasmiy nomi	Hangul
Jeju (orol)	Jejudo	제주도
Jeju (viloyat)	Jeju txikpyol chachxido	제주특별자치도
Jeju (shahar)	Jeju-shi	제주시

Quyida orolning tarixiy nomlari keltirilgan:

Toi (도이, 島夷)
Tonyondju (동영주, 東瀛州)
Chuho (주호, 州胡)
Txammora (탐모라, 耽牟羅)
Somna (섭라, 涉羅)
Txanna (탁라, 竣羅)
Txamna (탐라, 耽羅)

Geografiya

Jeju oroli - ilgari Evropada Quelpart nomi bilan tanilgan — vulqon kelib chiqishi oroli. U so'nggi 1,2 million yil ichida bir necha vulqon otilishi natijasida paydo bo'lgan. U asosan bazaltdan (qotgan lava) iborat. Bu erda 780 ming yil oldin paydo bo'lgan Hallasan vulqoni joylashgan. Bu Janubiy Koreyadagi eng baland tog'i (1947 m). Vulqonning og'zi Hallasan tepasiga ko'tariladi. Uning yon bagʻirlarida va qirgʻoqlarida yana bir necha kraterlar joylashgan. Bugungi kunga qadar u aktiv emas deb hisoblanadi, chunki oxirgi otilish 25 ming yil oldin sodir bo'lgan.

Pleystotsen muzliklari paytida Jahon okeanining sathi pasayib, Jejudoni Koreya yarim oroli va Yaponiya bilan bog'laydigan quruqlik yo'laklari paydo bo'ldi. Ulardan hayvonlar va o'simliklar almashinuvini amalga oshirdilar. 2007 yildan beri orolning noyob tabiati "Jeju vulqon oroli va uning lava quvurlari" Jahon merosi ob'ekti sifatida YUNESKO himoyasida.

Iqlim

Iqlimi subtropik musson bo'lib, Koreyaning qolgan qismiga qaraganda issiqroq. Jejudo Tinch okeanining suvlari bilan isitiladi, ammo qishda sibir sovuqlarining eng kuchli ko'chkilari sovuqqa olib kelishi mumkin.

O'simliklar

Jejudo — Koreyadagi nam subtropik landshaftlar mezonlariga toʻliq javob beradigan yagona viloyatdir.

Doimiy yashil o'rmon kamarini qishloq xo'jaligi yerlari va aholi punktlari egallaydi.O'rmonlar talab qilinmagan (kambag'al) tuproqlarda ancha kichikroq maydonni egallaydi. Ularning aksariyati ikkinchi darajali, faqat bir necha yuz yillik torreya yong'oqidan tashqari. Hallasanning oʻrta va yuqori qismlarida bargli, aralash va ignabargli oʻrmonlardan tashkil topgan katta yashil massiv bor. Ular "Hallasan" milliy bog'i tomonidan himoyallanadi.

Hayvonot dunyosi

Jejudo viloyatida sutemizuvchilarning 28 turi yashaydi.Bu yerda sibir bugʻusi, boʻrsiq, sichqonsimon kemiruvchilar, koʻrshapalaklar yashaydi. Qadimgi davrlarda ayiqlar oroldan g'oyib bo'lgan. XX asrda inson faoliyati yovvoyi cho'chqalar, dog'li bug'u va leopard mushuklarining o'limiga olib keldi. Yovvoyi cho'chqa va kiyik keyinchalik yovvoyi tabiatga qaytdi. Orolda olib kelingan: tulki, oddiy olmaxon va nutriya. Jejudoda Koreyada keng tarqalgan suv bug'usi va koreys quyoni yo'q.

Orolda qushlarning har xil turlari mavjud: lochin, oq suyanchiqli qizilishton, oddiy qirg'ovul, kichkina kuku. Inson yonida yashaydilar: chumchuqlar, qarg'alar va qaldirg'ochlar.

Katta ekzotik kapalaklar xarakterlidir: grafium, bianor, ksut. Orolda topilgan: tsikadalar, ninachilar, chumoli, termitlar, tuproq qo'ng'izlari va skolopendra.

Tarix

Jejudo 662 yilda Silla davlati tomonidan zabt etilgunga qadar Txamna (耽羅) deb nomlangan mustaqil mamlakat edi. 938 yilda Silla qulagandan so'ng, Txamna keng avtonomiyani saqlab qolgan holda Koryo protektorati ostiga o'tdi. 1105 yilda Txamna avtonomiyasi cheklandi va orol Koryo viloyatiga aylandi. Qirol Iyjong orol nomini Jejuga o'zgartirdi.

1270 yilda Jeju mo'g'ullarga qarshi Sambyolcho qo'zg'olonining beshigi bo'ldi. Oddiy xalqning qo'llab-quvvatlashi tufayli isyonchilar mamlakatning janubiy dengiz chegaralari bo'ylab barcha kemalarni nazorat qilishga muvaffaq bo'lishdi. 1273 yil boshida 160 kemada 10 mingga yaqin kishidan iborat birlashgan koreys-mo'g'ul qo'shinlari orolga hujum qilishdi. 1300 dan ortiq odam asirga olingan. 1273 yilda Sambyolcho bostirilgandan so'ng, Koryo nihoyat mo'g'ullar tomonidan bosib olindi, ammo ular o'zlari asosan Koreya yarim oroliga joylashmadilar, istisno Jejudo oroli edi. U chorvachilik bilan shug'ullanishga yaroqli edi va Yaponiyaga harbiy yurishlarni rejalashtirish uchun asos bo'lib xizmat qildi. 1294 yilda muzokaralardan so'ng orol yana Koryo davlatining bir qismiga aylandi, garchi mo'g'ullar 1374 yilgacha orolda qolishgan va 1367 yilda orol butunlay Koryo tarkibiga kirdi.

1910 yilda Koreya Yaponiya tomonidan anneksiya qilinganidan keyin Jeju o'z nomini Saishuga o'zgartirdi, bu yaponcha "Jeju" so'zi bo'lib, hanja tilida yozilgan.Mamlakat ozod qilingandan keyin Jeju Koreya tarkibiga kirdi. 1946 yilgacha orol Cholla vioyati tarkibiga kirgan, keyin esa viloyat maqomini olgan.

1960-yillarning boshlarigacha orol iqtisodiyoti baliqchilik, mollyuskalar va suv oʻtlarini yigʻish bilan shugʻullangan boʻlsa, oltmishinchi yillarning oxirlarida orol yirik turistik markazga aylana boshladi.

Ma'muriy bo'linish

Jejudo ikki shaharga bo'lingan ("shi"). 2005 yilda Jejudo aholisi referendumda ushbu hududlarni viloyat hukumati tomonidan boshqariladigan hududga birlashtirish uchun ovoz berishdi. Shuningdek, 2006 yilgacha ikkita tuman mavjud edi — Namcheju va Pukcheju. 2006 yilda ular Sogvipho shahri bilan birlashtirildi.

№	Nomlanishi	Hangul	Hancha	Ma'muriy maqom

1	Jeju	제주시	濟州市	Shahar
2	Sogvipho	서귀포시	西歸浦市	Shahar

Iqtisodiyot

Orolning 2006 yilgi byudjeti 1,11 milliard dollarni (1,11 trillion von) tashkil etadi, bu 2005 yilga nisbatan 10 foizga ko‘p (budjet 1,005 trillion von edi). 2006 yilda yalpi mahsulot 8,48 milliard dollar yoki 8,48 trillion vonni yoki aholi jon boshiga taxminan 15 ming dollarni tashkil etadi.

Turizm

Turizm Jeju iqtisodiyotida katta rol o'ynaydi. Iqlimi, landshafti, plyajlari orolni Koreya ichki turizmining asosiy yo'nalishiga aylantirdi va Osiyoning boshqa qismlaridan: Yaponiya, Xitoy va boshqalardan ko'plab dam oluvchilarni jalb qiladi. Ko'pchilik koreyslar asal oyi paytida Jejuga boradilar, shuning uchun orolda ko'plab bog'lar va ayniqsa asal oyi uchun mo'ljallangan attraksionlar mavjud, masalan, Love Land.

Jamiyat va madaniyat

Orolning nisbatan izolyatsiya qilinganligi sababli, Jeju madaniyati materik Koreyadan farq qiladi. Eng mashhur madaniy artefakt - lavaga o'yilgan mashhur xaribon ("tosh bobo").

Jeju aholisi hayotining yana bir jihati - bu matriarxal oila tuzilishi bo'lib, u asosan Udo va Mara qirg'oqlarida tarqalgan va orolning qolgan qismida kamroq tarqalgan. Bunday tuzilmaning eng yorqin namunasi - bu o'z oilalarining boshliqlari bo'lgan haenyeo (해녀; 高女; "dengiz ayoli"). Qisqichbaqasimonlar, dengiz kirpilari va boshqa turli xil dengiz mahsulotlarini yig'ish uchun akvalang uskunalarisiz katta chuqurlikka sho'ng'ish orqali tirikchilik qiladilar.