Oʻmirbek laqqi

Oʻmirbek laqqi (qoraqalpoqcha: Ómirbek laqqı) – folklor yumoristik personaj, Qoraqalpoq va janubiy Qozoq hazil va satirik hikoyalar qahramoni. Kambagʻallarning himoyachisi.

Adabiy tasviri

Oʻmirbek oddiy, oʻrta yoshli, kambagʻal, uylangan. Oilasi bilan avval Xiva xonligi tarkibidagi, hozirgi Qoraqalpogʻiston Respublikasidagi Chimboy tumanida qora uyda yashadi. Oʻmirbekning chorva mollari orasida uning sodiq eshagi, shuningdek, qahatchilik paytida yeyiladigan yoki sotiladigan tovuq va qoʻchqorlari bo'lgan. Oʻmirbekning oʻzida ham ajoyib hazil tuygʻusi bor. Topqirlik oilasini va oʻzini ochlikdan va oʻtkir tili uchun hokimiyat tomonidan taʼqibdan qutqardi. Oʻmirbek saxovatli, mehribon, birovning boshiga musibat tushganda chetda turmaydi. Doʻstlik va mehmondoʻstlik uchun oxirgi boʻlak nonini baham koʻrishga tayyor. U bir necha marta oʻrtogʻi Doʻsnazarga yordam bergan, uni hech qachon xafa qilmagan. Oʻmirbek oʻtkir soʻzlari va baʼzan amallari bilan boy, imom, savdogar yoki hatto xon boʻladimi, hokimiyat egalari va boylarning ochkoʻzligi va shafqatsizligiga qarshi kurashadi.

Oʻmirbekning sevimli iboralari

"Aql va ayyorlik kambagʻalning qurolidir."

„Oʻzingning yamogʻing boshqa birovning libosidan qimmatroq“

„Xiva qozi-raislarining maqtoviga sazovor boʻlgandan koʻra, ona qishlogʻimning iti hursa yaxshi boʻlardi“.

Tarixi

Ayrim maʼlumotlarga koʻra, Oʻmirbek Laqqi XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asr boshlarida Chimboyda yashagan haqiqiy tarixiy shaxs sanaladi. Oqsoqollar u haqida goʻyo uni eng aqlli insondek taʼriflashadi. Uning avlodlari Qoraqalpog‘istonda istiqomat qiladi, buni maʼlum hujjatli maʼlumotlar ham tasdiqlaydi. Ammo gap Oʻmirbek haqida ketyaptimi, degan shubhalar bor, chunki qahramon nomi tilga olingan kulgili hikoyalar XVIII asrdayoq „Qirq qiz“, „Sharyor“ va boshqa dostonlarda aytilib oʻtilgan. Shuning uchun, ehtimol, masalan, Xoʻja Nasriddinda boʻlgani kabi, boshqa vaqt oraligʻida va boshqa shaxs (yoki butunlay uydirma) bilan sodir boʻlgan voqealarda, qahramonning xarakteri va harakatlariga asoslangan xarakterga tegishli vaqtinchalik-semantik siljish yuz berishi mumkin.

Tipologiya

Boshqa xalqlar orasida oʻxshash belgilari:

• Xoja Nasriddin (Afandi, Ependi, Afendi) – Ozarbayjon,Turkiya va Markaziy Osiyoda;
• Aldar koʻsa – Qozoqlarda;
• Mushfiqiy Abdurrahmon – tojiklar orasida;
• Tentak Ivan – ruslarda;
• Mayyor Pyotr – Janubiy slavyanlarda;
• Joha – Arablarda;
• Pil-Fugs— Armanlarda;
• Herschele Ostropoler – Ashkenazi yahudiylari orasida;
• Nesterka – Belaruslarda;
• Pekale va Tyndale – ruminlar va moldavlarda;
• Till Eulenspiegel – Fleminglar va Germanlarda.

Adabiyotda

„Qoraqalpoq xalq ertaklari latifalari“ toʻplami, jumladan, „Oʻmirbek hayoti“ qissasi Joʻlmurza Oymurzayev tomoidan 1962-yilda nashr etilgan. Boris Privalovning „Anekdoti Omirbeka“ toʻplami 1970-yili Rus tilida nashr etildi. Shuningdek, sovet davrida Oʻmirbekning latifalari „Ogonyok“, „Timsoh“, „Mushtum“ jurnallarida chop etilgan.

Xotirasi

Chimboy markazida haykaltarosh Daribay Tojimuratov tomonidan Oʻmirbek va uning eshagi haykali oʻrnatilgan. Nukus drama teatrida „Oʻmirbek laqqi“ komediyasi sahnalashtirildi. Qoraqalpogʻistonning Chimboy tumanida yoshlar oʻrtasida „Oʻmirbek laqqi ligasi“ hazil-mutoyiba tanlovi boʻlib oʻtadi.