Qozogʻistonda islom
Qozogʻistonda islom Qozogʻiston Respublikasining dindor aholisi orasida eng keng tarqalgan din hisoblanadi. Musulmonlar 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra aholining 70 foizini tashkil qiladi[1].
- Yoʻnalish — sunniylik .
- Mazhab — Hanafiy mazhabi .
- Vakolatli organ Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi (QMDB) hisoblanadi.
Tarixi tahrir
Islom dinining hozirgi Qozogʻiston hududiga tarqalishi janubiy viloyatlardan boshlab bir necha asrlar davomida sodir boʻlgan.
Islom dinining tarqalishiga birinchi turtki 751-yildagi Talas jangi boʻldi. Unda Turgʻash xoqonligi turklari va Abbosiylar xalifaligi qoʻshinlari birlashib Tang Xitoy qoʻshinlarini magʻlub etdilar. Jangdagi gʻalaba Xitoy Tan imperiyasining gʻarbga kengayishini toʻxtatdi va X asr oxiriga kelib islom dinining Yetti va Sirdaryoning oʻtroq aholisi orasida yoyilishiga va oʻrnashib qolishiga imkon berdi.
Hozirda Qozog‘istonda 3700 ga yaqin masjid bor.
Hozirgi holat tahrir
Bir qator islom davlatlarining koʻmagi bilan Qozogʻistonda butun islom taʼlimotlari muassasalari tarmogʻi yaratildi. 1991-yildan Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi huzuridagi Imom-xatiblarni tayyorlash oliy islom instituti, 2001-yildan misrlik oʻqituvchilar dars beradigan „Nur-Muborak“ Misr islom madaniyati universiteti (2012-yildan nomi oʻzgartirilgan: „Nur“ Qozoq-Misr islom universiteti) [2] faoliyat yuritmoqda. Birgina 2004-2011-yillarda sanab oʻtganimiz oxirgi universitet islomshunoslik bo‘yicha 262 nafar mutaxassisni tayyorlagan. Ularning salmoqli qismi Qozog‘iston masjidlarida imom va noyib-imom bo‘lib ishlay boshlagan[2]. 2002-yilda Qozog‘iston Respublikasi Imom-xatiblari malakasini oshirish islom instituti ham ochildi[2]. Biroq, islom dinining mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi ahamiyatini oshirib yubormaslik kerak — masalan, faqat 2012-yilda „Asil Arna“ birinchi islomiy telekanal paydo bo‘ldi [2]. Davlat hokimiyati organlari islom taʼlimini nazorat qilishga intilib kelmoqda — 2011-yildan boshlab mamlakatda „islomshunoslik“ mutaxassisligi boʻyicha davlat standarti paydo boʻldi va 2011-yilda ushbu mutaxassislik boʻyicha tahsil olayotganlar uchun 150 ta grant ajratilgan[3].
Qoʻshimcha maʼlumot tahrir
Qozogʻistonda islom diniga eʼtiqod qiluvchi millatlar, xalqlar, asosan, quyidagilar: qozoqlar, oʻzbeklar, uygʻurlar, dunganlar, tojiklar, qirgʻizlar, turkmanlar, tatarlar, boshqirdlar, Shimoliy Kavkazning bir qator xalqlari, ozarbayjonlar (ikkinchilari asosan shialikni qabul qiladilar)…
Va shuningdek… tahrir
- Islom liberalizmi
- Qozogʻistonda koʻpxotinlilik
- Qozogʻistondagi eng katta masjidlar roʻyxati
Manbalar tahrir
- ↑ „Аналитический отчёт «Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан года»“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-iyul.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Rudov G. A. Islam v Tsentralnoy Azii: masshtabi i perspektivi vliyaniya // Nauchno-analiticheskiy jurnal Obozrevatel — Observer. — 2014. — № 6 (293). — S. 60
- ↑ Rudov G. A. Islam v Tsentralnoy Azii: masshtabi i perspektivi vliyaniya // Nauchno-analiticheskiy jurnal Obozrevatel — Observer. — 2014. — № 6 (293). — S. 61
Adabiyotlar tahrir
- Султангалиева А. К.. Ислам в Казахстане: история, этничность и общество. Алматы: КИСИ при Президенте РК, 1998.
- Sultangalieva A. K. Evolyutsiya islama v Kazaxstane // Tsentralnaya Aziya i Kavkaz. — 1999. — № 5.
- Султангалиева А. К.. „Возвращение ислама“ в Казахстан. Алматы: Фонд «Алтынбек Сарсенбаулы», 2012.
Havolalar tahrir
- Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi
- Qozoq jamiyati tarixi va madaniyatida islom (XVIII-XX asr boshlari) [1]
- Qozogʻistondagi islom haqida
- [history1997.forum24.ru/?1-2-20-00000001-000-0-0-1205854254 Forum — Qozogʻistonda Islom tarixi]
- Qozogʻistonda islom. ilmiy qarash
- Gusterin P. Islom davlatlari reytingi // Markaziy Osiyo.