Vikipediya

Adashgan nerv

(Sayyor nervdan yoʻnaltirildi)

Adashgan nerv(N.vagus), oʻninchi juft bosh miya nervi yoki oddiygina CN X sifatida ham tanilgan bo'lib, yurak,oʻpka va ovqat hazm qilish traktining parasimpatik nazorati bilan bogʻlangan bosh miya nervidir. U ikkita nervni — chap va oʻng adashgan nervlarini oʻz ichiga oladi, lekin ular odatda bitta quyi tizim deb ataladi.Adashgan nerv inson tanasidagi avtonom nerv tizimining eng uzun nervi boʻlib, hissiy va motor tolalarini oʻz ichiga oladi. Sensor tolalar nodoz ganglionining neyronlaridan, vosita tolalari esa vagusning dorsal motor yadrosi va nucleus ambiguus neyronlaridan kelib chiqadi[1]. Adashgan nerv tarixda pnevmogastrik asab deb ham atalgan.

Tuzilishi

tahrir

Olivia va pastki miya oyoqchalari oʻrtasidagi uzunchoq miyadan chiqib ketgandan soʻng, vagus nervi boʻyinbogʻ teshigi orqali choʻziladi, soʻngra ichki uyqu arteriyasi va ichki boʻyin tomir oʻrtasida boʻyin, koʻkrak va qorin boʻshligʻigacha boʻlgan uyqu qobigʻiga oʻtadi. ichki organlarning innervasyonuna hissa qoʻshadi, yoʻgʻon ichakka qadar etib boradi. Adashgan nervi turli organlarga maʼlum miqdorda chiqish berishdan tashqari, afferent nervlarning 80% dan 90% gacha boʻlgan qismini tashkil qiladi, asosan markaziy asab tizimiga tana aʼzolarining holati toʻgʻrisida hissiy maʼlumotlarni uzatadi[2]. O‘ng va chap vagus nervlari bosh suyagi to‘nkasidan bo‘yinbog‘ teshigi orqali tushib, ichki va tashqi uyqu arteriyalari orasidagi uyqu pardasiga kirib boradi, so‘ngra posterolateraldan umumiy uyqu arteriyasiga o‘tadi. Adashgan nervining visseral afferent tolalarining hujayra tanalari ikki tomonlama vagus nervining pastki ganglionida (tugun ganglionlari) joylashgan.

Toʻgʻri adashgan nerv oʻng oʻmrovosti arteriya atrofida ilgaklar va traxeya va qiziloʻngach oʻrtasida boʻyniga yuqoriga koʻtarilgan oʻng qaytalanuvchi laringeal asab beradi. Keyin oʻng adashgan nerv oʻng oʻmrovosti arteriyaning old qismini kesib oʻtadi, yuqori vena kava orqasidan oʻtadi, oʻng asosiy bronxdan orqaga tushadi va yurak, oʻpka va qiziloʻngach pleksuslariga hissa qoʻshadi. Qiziloʻngachning pastki qismida orqa vagal magistralni hosil qiladi va qiziloʻngach boʻshligʻi orqali diafragma tarkibiga kiradi.

Chap adashgan nervi chap umumiy uyqu arteriyasi va chap oʻmrovosti arteriya oʻrtasida koʻkrak qafasiga kiradi va aorta yoyi ustiga tushadi. U ligamentum arteriosumning chap tomonidagi aorta yoyi atrofida ilgaklanib, traxeya va qiziloʻngach oʻrtasida yuqoriga koʻtariladigan chap takrorlanuvchi laringeal asabni keltirib chiqaradi. Chap adashgan nerv yanada koʻkrak yurak shoxlarini chiqaradi, oʻpka oʻpkasiga parchalanadi, qiziloʻngach oʻsimtasiga davom etadi va diafragmaning qiziloʻngach boʻshligʻida oldingi vagal magistral sifatida qorin boʻshligʻiga kirib boradi.

Tarmoqlari

tahrir
  • Hiqildoq nervi
  • Yuqori halqum nervi
  • Adashgan nervining yuqori boʻyin-yurak shoxlari
  • Pastki boʻyin-yurak shoxchasi
  • Qaytalanuvchi halqun nervi
  • Koʻkrak-yurak shoxlari
  • Oʻpka chigaligaga tarmoqlar
  • Qiziloʻngach chigaliga tarmoqlar
  • Oldingi adashgan magistral
  • Orqa adashgan magistral
  • Alveolalardagi Hering-Breuer refleksi [3]

Adashgan nerv uyqu pardasi ichida umumiy uyqu arteriyasi va ichki boʻyinturuq venaga parallel yoʻnalishda oʻtadi.

Yadro

tahrir

Adashgan nervi miyaning toʻrtta yadrosidan chiqadigan yoki unga yaqinlashadigan aksonlarni oʻz ichiga oladi:

  1. Adashgan nervining dorsal yadrosi — bu ichki organlarga, ayniqsa ichaklarga parasempatik chiqishni yuboradi.
  2. Yadro noaniq — bu yurakni innervatsiya qiluvchi vagus nervi va preganglionik parasempatik neyronlarning shoxli efferent motor tolalarini hosil qiladi.
  3. Yakka yadro — visseral organlardan afferent taʼm maʼlumotlarini va birlamchi afferentlarni qabul qiladi.
  4. Orqa miya trigeminal yadrosi — tashqi quloqning chuqur / qoʻpol teginishi, ogʻrigʻi va harorati, posterior kranial chuqurchaning durasi va halqum shilliq qavati haqida maʼlumot beradi.

Rivojlanish

tahrir

Til-halqun nervning motor boʻlimi embrion medulla oblongatasining bazal plastinkasidan kelib chiqadi, hissiy boʻlinish esa kranial asab tolasidan kelib chiqadi [4].

Funksiya

tahrir

Adashgan nervi barcha organlarni (buyrak usti bezlari bundan mustasno) boʻynidan pastga, koʻndalang ichakning ikkinchi segmentigacha boʻlgan motorli parasempatik tolalar bilan taʼminlaydi. Adashgan nerv shuningdek, bir nechta skelet mushaklarini boshqarishda qatnashadi, jumladan:

  • Krikotiroid mushak
  • Levator veli palatini mushaklari
  • Salpingofaringeus mushaklari
  • Palatoglossus mushaklari
  • Palatofaringeus mushaklari
  • Yuqori, oʻrta va pastki faringeal konstriktorlar
  • Halqum mushaklari (nutq).

Bu shuni bildiradiki, adashgan nervi yurak urishi, oshqozon-ichak peristaltikasi, terlash va ogʻiz boʻshligʻidagi mushaklarning bir nechta harakati, shu jumladan nutq (qaytalanuvchi hiqildoq nervi orqali) kabi turli xil vazifalar uchun javobgardir. Shuningdek, u tashqi quloqning ichki (kanal) qismini (arnold yoki Alderman nervi deb ham ataladigan aurikulyar shox orqali) va miya pardasining bir qismini innervatsiya qiladigan baʼzi afferent tolalarga ega[5].

Gag refleksi uchun halqum va tomoqning orqa qismini innervatsiya qiluvchi efferent adashgan nerv tolalari javobgar hisoblanadi. Bundan tashqari, gastroenterit tufayli ichakdagi 5-HT <sub id="mwnQ">3</sub> retseptorlari vositachiligida afferent adashgan stimulyatsiyasi qusishning sababi hisoblanadi[6].Bachadon boʻyni bachadonida vagus nervining stimulyatsiyasi (baʼzi tibbiy muolajalarda boʻlgani kabi) vazovagal reaktsiyaga olib kelishi mumkin.

Adashgan nervi oziq-ovqat isteʼmol qilishdan keyin toʻyinganlikda ham rol oʻynaydi[7]. Vagal nerv retseptorlarini nokaut qilish giperfagiyaga olib kelishi koʻrsatilgan (oziq-ovqat isteʼmolini sezilarli darajada oshiradi)[8].

Yurak taʼsiri

tahrir
 
Adashgan nervining H&amp;E boʻyalgan tolalari (pastki oʻngda) sinoatriyal tugun toʻqimasini innervatsiya qiladi (oʻrta chapda)

Yurakning parasempatik innervatsiyasi qisman adashgan nervi tomonidan nazorat qilinadi va koʻkrak qafasi ganglionlari tomonidan taqsimlanadi. Vagal va oʻmurtqa ganglionik nervlar yurak tezligining pasayishiga vositachilik qiladi. Oʻng adashgan nerv sinoatriyal tugunni innervatsiya qiladi. Sogʻlom odamlarda bu manbalardan kelib chiqadigan parasempatik ohang simpatik ohangga yaxshi mos keladi. Parasempatik taʼsirning giperstimulyatsiyasi bradiyaritmiyaga yordam beradi. Giperstimulyatsiya qilinganida, chap vagal shox yurakni atrioventrikulyar tugundagi oʻtkazuvchanlik blokiga moyil boʻladi.

Bu joyda nevrolog Otto Lovi birinchi marta nervlar maqsadli toʻqimalardagi retseptorlarga taʼsir qiluvchi neyrotransmitterlar deb ataladigan moddalarni ajratishini koʻrsatdi. Lovi oʻz tajribasida qurbaqa yuragining vagus nervini elektr bilan qoʻzgʻatdi va bu yurakni sekinlashtirdi. Keyin yurakdan suyuqlikni olib, vadashgan nervi boʻlmagan ikkinchi qurbaqa yuragiga oʻtkazdi. Ikkinchi yurak elektr stimulyatsiyasisiz sekinlashdi. Lovi adashgan nervi tomonidan chiqarilgan moddani vagusstoff deb taʼriflagan, keyinchalik bu asetilkolin ekanligi aniqlangan. Atropin va skopolamin kabi muskarinik retseptorlarni (antikolinerjiklar) inhibe qiluvchi dorilar vagolitik deb ataladi, chunki ular adashgan nervining yurak, oshqozon-ichak trakti va boshqa organlarga taʼsirini inhibe qiladi. Antikolinerjik dorilar yurak tezligini oshiradi va bradikardiyani davolash uchun ishlatiladi.

Urogenital va gormonal taʼsir

tahrir

Emotsional stress paytida adashgan nervning haddan tashqari faollashuvi, bu stress bilan bogʻliq kuchli simpatik asab tizimining parasempatik ortiqcha kompensatsiyasi, shuningdek, yurak chiqishining keskin pasayishi tufayli vazovagal senkopga olib kelishi mumkin, bu esa miya hipoperfuziyasini keltirib chiqaradi. Vazovagal senkop yosh bolalar va ayollarga boshqa guruhlarga qaraganda koʻproq taʼsir qiladi. Bundan tashqari, haddan tashqari qoʻrquv lahzalarida siydik pufagi nazoratini vaqtincha yoʻqotishga .

Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, orqa miya toʻliq shikastlangan ayollar adashgan nervi orqali orgazmni boshdan kechirishlari mumkin, bu esa bachadon va boʻyinbogʻdan miyaga oʻtishi mumkin [9].

Insulin garmoni signalizatsiyasi yoysimon yadrodagi adenozin trifosfat (ATP) ga sezgir kaliy (KATP) kanallarini faollashtiradi, AgRP chiqarilishini pasaytiradi va vagus nervi orqali glyukoneogen fermentlarni kamaytirish orqali jigarda glyukoza ishlab chiqarishning pasayishiga olib keladi: Glyukoneojenik fermentlar: Fosfoaza — piroboksokin, fosfataza[10][11].

Klinik ahamiyati

tahrir

Ragʻbatlantirish

tahrir

Koʻkrak qafasiga joylashtirilgan neyrostimulyator yordamida Adashgan nerv stimulyatsiyasi (VNS) terapiyasi 1997 yildan beri epilepsiya bilan ogʻrigan bemorlarda tutqanoqlarni nazorat qilish uchun qoʻllangan va klinik depressiyaning dori-darmonlarga chidamli holatlarini davolash uchun tasdiqlangan[12]. Adashgan nervning afferent filialini ragʻbatlantiradigan invaziv boʻlmagan VNS qurilmasi ham ishlab chiqilmoqda va tez orada[2].

2011-yil boshida Texas-Dallas universiteti tadqiqotchilari tomonidan chop etilgan yutuq tadqiqotidan so‘ng Belgiyaning Antverpen shahrida tonal tinnitusni davolash uchun VNS yordamida klinik sinovlar boshlandi [13] .Adashgan nervini stimulyatsiya qilish impulslari[14][15].

VNS ga vagal manevrlardan biri orqali amalga oshirish mumkin: nafasni 20-60 ushlab turish, yuzni sovuq suvga botirish, yoʻtalish, gʻoʻngʻirlash yoki qoʻshiq aytish yoki ichak harakati uchun chidab turgandek oshqozon mushaklarini taranglashadi[16]. Supraventrikulyar taxikardiya[16], atriyal fibrilatsiya va boshqa kasalliklarga chalingan bemorlar vagal manevrlarni bajarishga oʻrgatishlari mumkin.

Adashgan nervlarini blok qilish(VBLOC) terapiyasi VNSga oʻxshaydi, lekin faqat kun davomida qoʻllanadi. Avstraliya, Meksika va Norvegiyadagi uchta tibbiyot markazlari ishtirok etgan olti oylik ochiq sinovda adashgan nervlarining bloklanishi 31 nafarga yordam berdi. Semiz odamlar oʻrtacha 15 ga yaqinni yoʻqotadilar ularning ortiqcha vaznining foizi. -Missing required parameter 1=''month''!, 2008-yil(2008-Missing required parameter 1=month!-00) holatiga koʻra , bir yil davomida 300 ishtirokchi ikki marta koʻr, bosqich<span typeof="mw:Entity" id="mwAQw"> </span>Ikkinchi sud jarayoni boshlandi[17].

Vagotomiya

tahrir

Vagotomiya (adashgan nervni kesish) — bu oshqozon yarasi kasalligi uchun oʻtkazilgan endi eskirgan terapiya. Vagotomiya hozirda oshqozonni aylanib oʻtish operatsiyasiga kamroq invaziv muqobil vazn yoʻqotish usuli sifatida tadqiq qilinib kelinmoqda[18]. Jarayon ochlik tuygʻusini jilovlaydi va baʼzida bemorlarning oshqozoniga bantlar qoʻyish bilan birgalikda amalga oshiriladi, natijada diet va jismoniy mashqlar bilan olti oyda oʻrtacha 43% ortiqcha vazn yoʻqoladi[19].

Vagotomiyaning jiddiy yon taʼsiridan biri B 12 vitaminining keyingi hayotda, ehtimol, taxminan 10 yildan keyin yetishmasligi — bu zararli anemiyaga oʻxshaydi. Adashgan nerv odatda oshqozon parietal hujayralarini kislota va ichki omilni ajratish uchun ragʻbatlantiradi. B 12 vitaminini oziq-ovqatdan olish uchun ichki omil zarur. Vagotomiya bu sekretsiyani kamaytiradi va oxir-oqibatda etishmovchilikka olib keladi, agar davolanmasa, asab shikastlanishi, charchoq, demans, paranoyya va oxir-oqibat oʻlimga olib keladi.

Orxus universiteti va universitetning kasalxonasi tadqiqotchilari vagotomiya Parkinson kasalligi rivojlanishining oldini olishini (xatarni ikki baravar kamaytirishini) isbotladilar, bu Parkinson kasalligi oshqozon-ichak traktida boshlanib, vagus nervi orqali miyaga tarqalishini koʻrsatdi. Yoki tartibga solinmagan atrof-muhit stimullari, masalan, ichakdan vagus nervi tomonidan qabul qilingan, qora moddaning dopamin mukofot tizimiga salbiy taʼsir koʻrsatishi va shu bilan Parkinson kasalligini keltirib chiqarishi mumkinligi haqidagi nazariyaga qoʻshimcha dalillar keltirish[20].

Chagas kasalligi

tahrir

Chagas kasalligidagi neyropatiya qisman adashgan nervning asosiy parasempatik shoxlari orqali tarqaladi[21]. 

Sensorli neyropatiya

tahrir

Vagal afferent nervlarning yuqori sezuvchanligi refrakter yoki idiopatik yoʻtalni keltirib chiqarishi kuzatilgan.

Arnoldning asab qulogʻi-yoʻtal refleksi kamdan-kam boʻlsa ham, vagal sensorli neyropatiyaning namoyonidir va bu gabapentin bilan davolash mumkin boʻlgan oʻtga chidamli surunkali yoʻtalning sababidir. Yoʻtal tashqi eshitish yoʻlini mexanik stimulyatsiya qilish natijasida yuzaga keladi va tomoqning tirnash xususiyati (laringeal paresteziya) va sovuq havo va ovqatlanish (allotussiya deb ataladigan) kabi notussiv qoʻzgʻatuvchilarning taʼsiridan kelib chiqadigan yoʻtal kabi boshqa neyropatik xususiyatlar bilan birga keladi. Bu xususiyatlar yoʻtalning neyropatik kelib chiqishini koʻrsatadi[22].

Tarix

tahrir

Etimologiya

tahrir

Lotincha " vagus " so‘zi so‘zma-so‘z „sargardon“ degan maʼnoni bildiradi (vagrant, vagabond, noaniq va divagatsiya so‘zlari bir ildizdan olingan). Baʼzan oʻng va chap shoxlar birgalikda koʻplikda aytiladi va shuning uchun vagi deb ataladi (/ˈveɪdʒaɪ/ VAY-jy)..Adashgan nerv tarixda pnevmogastrik asab deb ham atalgan, chunki u oʻpka va oshqozonni innervatsiya qiladi.

Qoʻshimcha rasmlar

tahrir
  •  
    Inson miyasining pastki ko'rinishi,bosh miya nervlari bilan.
  •  
    Oltinchi bo'yin umurtqasi darajasida bo'yin qismi
  •  
    O'pka arteriyasining aloqalarini ko'rsatadigan ko'krak qafasining ko'ndalang qismi
  •  
    Aorta yoyi va uning shoxlari
  •  
    Dura mater va uning jarayonlari bosh suyagining o'ng yarmining bir qismini va miyani olib tashlash natijasida yuzaga keladi.
  •  
    Traxeobronxial limfa bezlari
  •  
    Medulla oblongata
  •  
    Orqa va o'rta miya; posterolateral ko'rinish
  •  
    Orqa va o'rta miyaning yuqori qismi; orqa tomon tasviri
  •  
    O'ng simpatik zanjir va uning ko'krak, qorin va tos chigallari bilan bog'lanishi
  •  
    Qorin bo'shlig'i ichki a'zolarining simpatik chigallari bo'lgan gangliyalardan tarqaladi.
  •  
    Qizilo'ngachning bachadon bo'yni va orqa mediastindagi joylashuvi va aloqasi, orqa tomondan ko'rinadi.
  •  
    Qalqonsimon bez va uning munosabatlari
  •  
    To'liq muddatli homilaning timus bezi
  •  
    Adashgan nervining chuqur parchalanishi
  •  
    Adashgan nervi - diseksiyon

Yana qarang

tahrir
  • Porfiriya — kam uchraydigan kasallik soqchilik va adashgan nervga zarar yetkazishi mumkin.
  • Vagovagal refleks
  • Yalligʻlanish refleksi
  • Vagus ganglioni
  • Vagus nervlarini stimulyatsiya qilish
  • Vagusstoff
  • Polivagal nazariya
  • Gastroparez

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Walker, H. Kenneth. Cranial Nerve XI: The Spinal Accessory Nerve. Butterworths, 1990. ISBN 9780409900774. Qaraldi: 2019-yil 30-may. 
  2. ↑ "Functional and chemical anatomy of the afferent vagal system". Autonomic Neuroscience 85 (1–3): 1–17. December 2000. doi:10.1016/S1566-0702(00)00215-0. PMID 11189015. 
  3. ↑ "Learning to breathe: habituation of Hering-Breuer inflation reflex emerges with postnatal brainstem maturation". Respiratory Physiology & Neurobiology 195: 44–9. May 2014. doi:10.1016/j.resp.2014.02.009. PMID 24566392. PMC 4111629. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4111629. 
  4. ↑ „General Visceral Afferent Fibers - an overview | ScienceDirect Topics“.
  5. ↑ Eljamel, Sam. Problem Based Neurosurgery, 2011 — 66-bet. DOI:10.1142/7830. ISBN 978-981-4317-07-8. 
  6. ↑ Mandal. „Vomiting Mechanism“. News Medical (2013-yil 25-sentyabr). 2015-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-iyun.
  7. ↑ "The vagus nerve, food intake and obesity". Regulatory Peptides 149 (1–3): 15–25. August 2008. doi:10.1016/j.regpep.2007.08.024. PMID 18482776. PMC 2597723. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2597723. 
  8. ↑ "Deletion of leptin signaling in vagal afferent neurons results in hyperphagia and obesity". Molecular Metabolism 3 (6): 595–607. September 2014. doi:10.1016/j.molmet.2014.06.003. PMID 25161883. PMC 4142400. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4142400. 
  9. ↑ "Brain activation during vaginocervical self-stimulation and orgasm in women with complete spinal cord injury: fMRI evidence of mediation by the vagus nerves". Brain Research 1024 (1–2): 77–88. October 2004. doi:10.1016/j.brainres.2004.07.029. PMID 15451368. 
  10. ↑ "Hypothalamic K(ATP) channels control hepatic glucose production". Nature 434 (7036): 1026–31. April 2005. doi:10.1038/nature03439. PMID 15846348. https://archive.org/details/sim_nature-uk_2005-04-21_434_7036/page/n106. 
  11. ↑ "Where does insulin resistance start? The brain". Diabetes Care 32 Suppl 2 (2): S174-7. November 2009. doi:10.2337/dc09-S305. PMID 19875547. PMC 2811464. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2811464. 
  12. ↑ "VNS therapy in treatment-resistant depression: clinical evidence and putative neurobiological mechanisms". Neuropsychopharmacology 31 (7): 1345–1355. July 2006. doi:10.1038/sj.npp.1301082. PMID 16641939. 
  13. ↑ „Feedback on Nexium Side Effects and Usage, page 54“. www.askdocweb.com. — „Clinical trials are currently underway in Antwerp, Belgium using VNS for the treatment of tonal tinnitus. This came from a breakthrough published in 2011 by researchers at the University of Texas, Dallas. They found that tinnitus could be successfully suppressed in rats when tones were paired with brief pulses of stimulation of the vagus nerve.“. 2017-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-dekabr.
  14. ↑ UT Dallas News. „Nerve Stimulation Highly Effective in Battling Tinnitus, Nature Study Reports“. Press-reliz.
  15. ↑ "Vagus nerve stimulation paired with tones for the treatment of tinnitus: A prospective randomized double-blind controlled pilot study in humans". Scientific Reports 7 (1): 11960. September 2017. doi:10.1038/s41598-017-12178-w. PMID 28931943. PMC 5607328. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5607328. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Vibhuti N. „Supraventricular Tachycardia“. eMedicineHealth.com (2005-yil 22-avgust). 2008-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-noyabr.
  17. ↑ Mayo Clinic. „Device blocking stomach nerve signals shows promise in obesity“. Press-reliz.  „Dr. Camilleri says a follow-up double-blinded study, which will involve up to 300 patients at multiple medical centers including a limited number from Mayo Clinic, will be important for gauging the device's true effectiveness.“
  18. ↑ Ulcer surgery may help treat obesity — Diet and nutrition. NBC News
  19. ↑ „Could nerve-snip spur weight loss?“. CNN.com. Turner Broadcasting System. 2007-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ "Vagotomy and Parkinson disease: A Swedish register-based matched-cohort study". Neurology 88 (21): 1996–2002. May 2017. doi:10.1212/WNL.0000000000003961. PMID 28446653. PMC 5440238. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5440238. 
  21. ↑ "Neurological manifestations of Chagas' disease". Neurological Research 32 (3): 238–44. April 2010. doi:10.1179/016164110X12644252260637. PMID 20406601. 
  22. ↑ Ryan, Nicole M.; Gibson, Peter G.; Birring, Surinder S. (October 2014). "Arnold's nerve cough reflex: evidence for chronic cough as a sensory vagal neuropathy". Journal of Thoracic Disease 6 (Suppl 7): S748–S752. doi:10.3978/j.issn.2072-1439.2014.04.22. ISSN 2072-1439. PMID 25383210. PMC 4222929. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4222929. 

Havolalar

tahrir
  • MedEd at Loyola grossanatomy/h_n/cn/cn1/cn10.htm
  • „10-1“. Cranial Nerves. Yale School of Medicine. 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan.
  • cranialnerves at The Anatomy Lesson by Wesley Norman (Georgetown University) (X)


  Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga ishorat yoʻq.
Siz ularni topib va ushbu maqolaga qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz mumkin. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Adashgan_nerv&oldid=5327201" dan olindi