Valdas Adamkus ( litovcha: Valdas Adamkus ; tug'ilganidan to 1955 yilgacha Voldemaras Adamkavičius, litovcha: Voldemaras Adamkavičius. 1926 yil 3 noyabr, Kaunas ) - Litva Respublikasi Prezidenti 1998-yil 26 fevraldan 2003-yil 25 fevralgacha va shuningdek 2004-yil 12-iyuldan 2009-yil 12-iyulgacha prezident boʻlgan davr hisoblanadi.

Biografiyasi

tahrir

Xizmatchilar oilasida tug'ilgan. Otasi Ignas Adamkevichyus (1896-1987) Rossiya Imperator Armiyasining ko'ngillisi xizmatchisi, Litva harbiy aviatsiya maktabining birinchi rahbarlaridan biri, Litva Respublikasi armiyasi bosh shtabining boshlig'i, Ikkinchi Jahon urushi paytida esa boshliq. Kaunasdagi temir yo'l stantsiyasida politsiya ham boʻlgan. Onasi esa Aloqa vazirligida xizmat qilgan.

Boshlang'ich maktabdni Jonas Jablonskis va "Aushros" nomidagi gimnaziyani tamomlagan. Urush paytida u Sovet Ittifoqiga qarshi qarshilik ko'rsatish harakatlarida qatnashgan. Jumladan, Litva Ozodlik kurashchilari ittifoqiga qo'shildi, sinfdoshlari bilan "Yoshlar, ehtiyot bo'ling! » ( „Jaunime, budėk!“ „Jaunime, budėk!“ ), Litvani ozod qilish bosh qoʻmitasining “Ozodlik kurashchisi” ( „Laisvės kovotojas“ ) va “Mustaqil Litva” ( „Nepriklausoma Lietuva“ ) nashrlarini tarqatadi. 1944-yildan boshlab u urush jinoyatlari uchun o'limga hukm qilingan "Minsk qassob" laqabli Antanas Impulevichyusning kafili deb ham hisoblangan. 1944-yil iyul oyida u ota-onasi bilan Germaniyaga qochib ketdi. Xuddi shu yili u Litvaga qaytib keldi va avgust oyidan beri Telsiayda tuzilgan "Vatan mudofaa kuchlari" (Tevynes Apsaugos Rinktine - TAR) 2-polkida xizmat qildi. Ushbu bo'linma Samogitiyani himoya qilish uchun nemislardan qurol oldi. U batalyon shtabiga tarjimon etib tayinlangan. 1944-yil oktyabr oyida Syada shahri yaqinidagi jangdan so'ng u legion qoldiqlari bilan Kretinga chekindi va keyin yuk poezdida Germaniyaga jo'nadi.

U Germaniyada Litva gimnaziyasini tamomlagan. Myunxen universitetining tabiiy fanlar fakultetida ta`lim olgan.

Sport musobaqalarining faol ishtirokchisi hamda tashkilotchisi ham hisoblanadi. Germaniyada oʻtkazilgan qullikdagi xalqlar olimpiadasida (1948) yengil atletika boʻyicha musobaqalarda ikkita oltin va ikkita kumush medalni qoʻlga kiritdi.

1949-yilda Amerika Qo'shma Shtatlariga jo`nab ketadi, Chikagodagi Armiya razvedka markazida xizmat qildi va 1955-yilda Amerika fuqaroligini oldi. U Chikagodagi avtomobil ehtiyot qismlari zavodida muhandislik firmasida chizmachi sifatida ham ishlagan. 1960-yilda Illinoys texnologiya institutini muhandis-qurilish so`hasi bo‘yicha mutaxassislikni tamomlaydi.

Ona tili ya`ni litva tilidan tashqari ingliz, nemis, polyak va rus tillarini ham yaxshi o`zlashtirgan.

1951-yilda u Alma Nutautaite bilan turmush quradi.

Amerika Qo'shma Shtatlarida Federal Xizmat

tahrir

1970-yillarning boshlarida u tashkil etilayotgan AQSh Federal atrof-muhitni muhofaza qilish agentligiga (Atrof-muhitni muhofaza qilish agentligiga ) taklif qilinadi. Hamda u bu yerdagi Agentlikning tadqiqot markazini boshqargan.

U agentlikning beshinchi mintaqasi (ya`ni Oʻrta Gʻarb) boʻyicha maʼmur oʻrinbosari deb tayinlanadi. 1981-yildan beri beshinchi mintaqa uchun ma'mur hisoblanadi. U bu lavozimda 16 yil ishlagan va 29 yillik xizmatdan so‘ng 1997-yilda nafaqaga chiqqan.

Respublikachilar partiyasining a'zosi ham hisoblanga.

Emigrant sifatidagi faoliyati

tahrir

Litva emigratsiyasining ijtimoiy-siyosiy faoliyatida faol qatnashgan. U 1951-yilda AQSH litvaliklarining " Lituanica " akademik sport klubiga asos solgan. 1958-1965 yillarda "Santara-Shviesa" liberal yo'nalishi ijtimoiy tashkiloti-raisining o'rinbosari boʻlgan. 1967-yilda esa uning raisi etib ham saylandi.

1961-1964 yillarda u Amerika litvaliklari jamiyati kengashining a'zosi boʻlgan, shuningdek amerikalik litvaliklarning boshqa uyushmalari rahbariyatining a'zosi boʻlgan hisoblanadi.

1972-yildan buyon u har yili Litva SSRga tashrif buyuradi. U Boltiqbo'yi respublikalarida atrof-muhit monitoringini rivojlantirishga hissa qo'shgan shaxsdir, respublikalarning tabiatini muhofaza qilish muassasalariga ilmiy adabiyotlar, asboblar va dasturiy ta'minotni olishda yordam bergan.[manba kerak]

Birinchi Litva Jahon o'yinlari tashkiliy qo'mitasi raisi (1983).

U Atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida AQShning Boltiqbo'yi mamlakatlariga yordam berish hamda xizmat ko'rsatish koordinatori sifatida ishlagan holda, u Litva ilmiy muassasalari vakillari uchun AQShda amaliyot o'tashini tashkil etdi, shuningdek Vilnyus universiteti kutubxonasiga eng yangi ilmiy adabiyotlarni olishda yordam bergan shaxs hamdir.

YUNESKOning yaxshi niyat elchisi

tahrir

U 2003-yilda YuNESKOning ijtimoiy tadqiqotlar bo'yicha yaxshi niyat elchisi unvoni bilan taqdirlangan.

Bu sohada u YUNESKO Internet tarmogʻini tarqatish hamda kutubxonalarni modernizatsiya qilish, taʼlim tizimiga axborot texnologiyalarini joriy etish bilan shugʻullanadi.

Yutuqlar

tahrir
  • 1988-yilda Valdas Adamkus xalqaro maydondagi ulkan yutuqlari uchun atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi xalqaro mukofot bilan taqdirlandi. Bundan tashqari, u AQSh atrof-muhitni muhofaza qilish agentligining Oltin medali va Prezidentning "Buyuk xizmatlari uchun" mukofoti bilan taqdirlangan.
  • Nufuzli Yevropa ovozi saylovlarida Valdas Adamkus Yevropada yilning eng yaxshi unvoniga sazovor bo'ldi (2007). 2008-yilda Olimpiya harakatida ko‘p yillik faol ishtiroki va uning g‘oyalarini targ‘ib qilgani uchun Litva Respublikasi Prezidenti Valdas Adamkusga Litva Olimpiya akademiyasining akademigi unvoni berildi.
  • Davlatimiz rahbari turli mamlakatlarning 29 ta oliy davlat mukofotlari, Afina shahrining oltin zanjiri, Litva Skautlar ittifoqining "Temir bo‘ri” ordeni, Litva miltiqchilar uyushmasining "Yulduz” ordeni bilan taqdirlangan.
  • Xalqaro olimpiya qoʻmitasi tomonidan “Sport va Olimpiya harakatini rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun” nomli mukofot bilan taqdirlangan.

U ko`plab mamlakatlarning 29 ta oliy davlat mukofotlari, shuningdek boshqa unvon va mukofotlar bilan taqdirlangan. Shu jumladan:

Doktor honoris causa

tahrir

O'n oltita Litva va xorijiy universitetlarning faxriy doktori hisoblanadi , shu jumladan:

Manbalar

tahrir
  1. Указ Президента Республики Узбекистан от 27 sentyabr 2002 года № УП-3137 «О награждении Президента Литовской Республики Валдаса Адамкуса орденом «Буюк хизматлари учун»
  2. Указ № 53 Обн. ДВ. бр.20 от 17 март 2009 г.
  3. Виктор Ющенко наградил Валдаса Адамкуса Орденом СвободыAndoza:Недоступная ссылка
  4. В. Адамкусу вручена высшая награда Грузии
  5. „Саакашвили наградил президента Литвы военным орденом“. 2010-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-iyul.
  6. M.P. 2009 nr 36 poz. 548
  7. Титул honoris causa для президента Литвы Валдаса Адамкуса