Haydash simulyatori

Haydash simulyatorlari – koʻngilxushliklar uchun, shuningdek, taʼlim muassasalarida va xususiy biznes tashkilotlarida oʻqitiladigan haydovchilik kurslarini oʻqitishda qoʻllanadi. Shuningdek, ular inson omili va tibbiy tadqiqotlar sohasidagi tadqiqot maqsadlarida, haydovchilarning xatti-harakati, eʼtiborini nazorat qilish va avtomobil sanoatida yangi transport vositalarini yoki haydovchilarga yordam berishning yangi ilgʻor tizimlarini loyihalash va baholash uchun ishlatiladi.

Mashgʻulot

Haydovchilarni tayyorlash uchun haydovchilik simulyatorlaridan tobora koʻproq foydalanilmoqda. Avtomobillar, yuk mashinalari, avtobuslar va boshqalar uchun turli versiyalari mavjud.

Foydalanilishi

Tajribasiz haydovchilarni oʻqitish va sinovdan oʻtkazish
Professional haydovchilarni tayyorlash va sinovdan oʻtkazish
Murakkab haydash sharoitlarida boshqarishni oʻqitish
Buzilishlarning haydovchi harakatiga taʼsirini tekshirish
Haydovchi xatti-harakatlarini tahlil qilish
Yoshi katta haydovchilarning haydashga boʻlgan layoqatini baholash
Avtomobillardagi kelajak texnologiyalarini haydovchilar yoki yoʻlovchilarda sinovdan oʻtkazish (inson-mashina interfeysi)
Koʻngilxushlik va oʻyinlar

Turlari

Tez tibbiy yordam simulyatori – tez tibbiy yordam haydovchilarini transport vositalarini boshqarishning asosiy va ilgʻor koʻnikmalariga oʻrgatish va baholash, shuningdek, favqulodda vaziyatlarda qanday harakat qilish va boshqa favqulodda holatlar boʻyicha yordamchilar bilan oʻzaro munosabatda boʻlish uchun ishlatiladi.

Avtomobil simulyatori – tajribasiz haydovchilarni haydovchilik boʻyicha yoʻl sinovidan oʻtkazish, shuningdek, xavfni idrok etish va halokat xavfini kamaytirish uchun zarur boʻlgan barcha koʻnikmalarni oʻrgatish va sinab koʻrish uchun foydalaniladi.

Modulli-dizayn simulyatori – almashtiriladigan transport kabinalari, traktorlar, tirkamali yuk mashinalari, samosvallar va boshqa qurilish vositalari, aeroportlarda foydalaniladigan transport vositalari, favqulodda vaziyatlar va politsiya taʼqib qilish mashinalari, avtobuslar, metro poyezdlari, yoʻlovchi transport vositalari va kranlar kabi ogʻir uskunalar sifatida foydalanish uchun sozlanishi mumkin.

Koʻp stansiyali haydash simulyatori – ushbu turdagi simulyator bitta oʻqituvchiga bir vaqtning oʻzida koʻproq haydovchilarni tayyorlash imkonini beradi, bu esa vaqtni tejaydi va xarajatlarni kamaytiradi. Bu tizimlar bir nechta haydash simulyatorlarini boshqarish uchun ulangan instruktor stansiyalari bilan jihozlangan.

Yuk mashinalari simulyatori – yangi va tajribali yuk mashinalari haydovchilarini asosiy boshqaruv manyovrlari, masalan, siljish va orqaga harakatlanishdan tortib, yoqilgʻi tejamkorligi, agʻdarilishlarning oldini olish kabi ilgʻor malakalargacha boʻlgan koʻnikmalarni oʻrgatish va baholash uchun ishlatiladi.

Avtobus simulyatori – avtobus haydovchilarini yoʻnalish bilan tanishtirish, xavfsiz boshqarish texnikasi, yoqilgʻi tejamkorligi texnikasi boʻyicha oʻqitish uchun ishlatiladi. U turli xil avtobus modellarida va har xil uzatmalarda haydovchilarni oʻqitish uchun ishlatilishi mumkin.

Jismoniy simulyator – katta masshtabli simulyatorlardan Stewart platformalari va xy jadvallaridan foydalanadi. Ular haydovchini 6 oʻq boʻyicha harakatlantiradi, tezlanish, toʻxtash va markazga intilma kuchlarni simulyatsiya qiladi. Bu xuddi jismoniy parvoz simulyatorlariga oʻxshaydi.

Oʻyin-kulgi

1980-yillarda gidravlik harakat simulyatorida arkada kabinalaridan foydalanish arkada poyga o‘yinlari uchun urfga aylandi^[1]^[2]. Trend Sega kompaniyasining „taikan“ oʻyinlari bilan bogʻliq boʻlib, „taikan“ yapon tilida „tana hissi“ degan maʼnoni anglatadi^[2]. „Taikan“ yoʻnalishi Yu Suzukining Sega (keyinchalik Sega AM2 nomi bilan tanilgan) jamoasi Hang-On (1985-yil) oʻyinini ishlab chiqqanida boshlangan. Bu poyga video oʻyini boʻlib, unda oʻyinchi oʻyin ichidagi harakatlarni boshqarish uchun mototsikl nusxasiga oʻtiradi va uni harakatlantiradi^[3]. Suzukining Segadagi jamoasi Out Run (1986) kabi keyingi poyga oʻyinlari uchun gidravlik harakat simulyatori kabinalari bilan uni davom ettirdi. Oʻshandan beri Sega 2010-yillargacha arkada poyga oʻyinlari uchun harakat simulyatori kabinalarini ishlab chiqarishni davom ettirdi^[1].

1991-yilda Namco Mitsubishi bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan Mitsubishi Driving Simulator arkada oʻyinini chiqardi. Bu haqiqiy haydashni modellashtirish uchun 3D koʻpburchakli texnologiyasi va arkada kabinasidan foydalangan oʻquv haydash simulyatori. Jumladan, avtomobilni neytral yoki toʻxtash joyida boʻlishini taʼminlash, dvigatelni ishga tushirish, mashinani uzatmaga qoʻyish, qoʻl tormozini qoʻyib yuborish va haydash kabilarni oʻz ichiga olgan. Oʻyinchi koʻrsatmalarga amal qilgan holda uchta yoʻnalishdan birini tanlashi mumkin; boshqa transport vositalari yoki piyodalar bilan toʻqnashuvdan qochish, svetoforni kutish, tormozlar aniq simulyatsiya qilinadi, avtomobil qoʻl tormozi qoʻllanilgunga qadar tormozdan oyogʻini olgandan keyin oldinga suriladi. Leisure Line jurnali 1991-yilda JAMMA koʻrgazmasida debyut qilganida uni „shou xiti“ deb hisobladi. Simulyator yapon haydovchilik maktablari tomonidan foydalanish uchun moʻljallangan boʻlib, narxi har biri uchun 150 000 Avstraliya dollari yoki 117 000 AQSH dollariga (2023-yilda 273 000 dollarga teng boʻlgan) teng^[4]. Protsessor quvvatini rivojlantirish natijasida, uyda foydalanish uchun simulyatsiya qilingan poyga oʻyinlari deb nomlanuvchi realistik simulyatorlar paydo boʻlishiga olib keldi. Bu Papyrus Design Group kompaniyasining kompyuterlar uchun „IndyCar Racing“ (1993), „Grand Prix Legends“ (1998) va uy konsollari uchun Gran Turismo (1997) oʻyinlaridan boshlanadi. Baʼzida poyga oʻyini yoki haydash simulyatori boshqaruv paneli oʻrniga oʻyinni oʻynash uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan mahkamlanadigan rulni ham oʻz ichiga oladi. Odatda plastik boʻlgan rul, oʻyinga reallik qoʻshish uchun pedallarni ham oʻz ichiga olishi mumkin. Ushbu turdagi rullar odatda faqat arkada va kompyuter o‘yinlari uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, koʻplab tijoriy kompaniyalardan farqli ravishda, yopiq va ochiq manbali bepul simulyatorlar ustida ishlayotgan havaskor dasturchilar hamjamiyati mavjud. Bu janr muxlislari orasida mashhur boʻlgan asosiy xususiyatlardan baʼzilari onlayn poygalar, reallik, avtomobillar va yoʻllarning xilma-xilligi hisoblanadi.

Tadqiqot

Tadqiqot obyektlarida avtomobil haydash simulyatorlari turli maqsadlarda qoʻllanadi. Koʻpgina avtomobil ishlab chiqaruvchilari haydash simulyatorlarini ishlatadilar. Misol uchun: BMW, Ford, Renault. Koʻpgina universitetlarda tadqiqot uchun simulyatorlar ham mavjud. Haydash simulyatorlari tadqiqotchilarga haydovchilarni tayyorlash muammolarini va haydovchilarni noqonuniy va odob-axloq qoidalariga zid boʻlgan holatlarda haydovchilarning xatti-harakatlarini oʻrganish imkonini beradi. Misol uchun, haydovchining chalgʻishi boʻyicha tadqiqotlarni yoʻllarda olib borish xavfli va odob-axloq qoidalariga zid (boshqa haydovchilardan rozilikni ololmaslik tufayli). Sun’iy yo‘ldosh navigatsiya tizimlari, uyali telefonlar, DVD pleyerlar va elektron pochta tizimlari kabi turli xil avtomobil ichidagi axborot tizimlari (IVIS) dan foydalanishning koʻpayishi bilan bunday qurilmalarning xavfsizligi va foydaliligini baholashda simulyatorlar muhim qoida boʻlib qolmoqda.

Qoʻllanilishi

Keng imkoniyatlarga ega boʻlgan tadqiqot simulyatorlarining bir qator turlari mavjud. Eng ilgoʻrlaridan biri National Advanced Driving simulatori boʻlib, olti oʻq boʻylab harakatlanish va 360 darajali vizual displeylarga ega boʻlgan toʻliq oʻlchamli avtomobil kuzoviga ega. Qatorning boshqa tomonida oddiy ish stoli simulyatorlari joylashgan boʻlib, koʻpincha vizual displey uchun kompyuter monitori, video oʻyinlardagi rul chambaragi va pedalni kiritish qurilmalari yordamida boshqariladi. Ushbu kam xarajatli simulyatorlar ilmiy va klinik jihatga yoʻnaltirilgan ilmiy masalalarni baholashda oson qoʻllanadi^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]. Muammo siyosiy va iqtisodiy omillar bilan murakkablashadi, chunki past aniqlikdagi simulyatorlarga ega boʻlgan tashkilotlar oʻz tizimlari ish uchun „yetarli darajada yaxshi“ deb daʼvo qiladilar, yuqori aniqlikdagi simulyatorga ega tashkilotlar esa ularning (juda qimmat) tizimlari zarurligini taʼkidlaydilar. Harakat aniqligini oʻrganish shuni koʻrsatadiki, ilmiy haydash simulyatorida maʼlum darajada harakat zarur boʻlsa-da, u real dunyodagi kuchlarga toʻliq mos keladigan qamrovga ega boʻlishi shart emas^[11]. Soʻnggi yillarda oʻtkazilgan tadqiqotlarda, haydovchining atrof-muhitdagi xatti-harakatiga dinamik ravishda taʼsir koʻrsatadigan real vaqt rejimida ishlaydigan foto-realistik video kontentdan foydalanish koʻrib chiqilgan^[12].

Aniqliligi

Tadqiqotlarning koʻrib chiqilishi shuni koʻrsatdiki, haydovchining haydash simulyatoridagi xatti-harakatlari taxminiy (nisbiy aniqlik) lekin yoʻldagi haydovchilik xatti-harakatlarini aynan takrorlamaydi (mutlaq haqiqiylik)^[13]. Boshqa bir tadqiqotda haydovchilarning simulyatorda va yoʻlda sodir etilgan xatolar turi va soni boʻyicha deyarli oʻxshashlik topildi^[14]. Yana bir tadqiqot shuni koʻrsatdiki, past aniqlikdagi haydash simulyatorida ishlashning yomonlashgani haqida xabar bergan haydovchilar simulyator mashgʻulotidan keyin besh yil ichida haydovchining kamida qisman aybi boʻlgan baxtsiz hodisada ishtirok etish ehtimoli sezilarli darajada koʻproq^[15]. Baʼzi tadqiqot guruhlari sinov yoʻllarida simulyator tadqiqotlarini yaratish uchun avtomatlashtirilgan transport vositalaridan foydalanadilar, bu esa simulyator tadqiqoti va haqiqiy dunyo oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri taqqoslash imkonini beradi^[16]. Kompyuterlar tez rivojlanishi va avtomobilsozlik sanoatida simulyatsiya keng tarqalgani sababli, ishlab chiqaruvchilar tomonidan tasdiqlangan tijorat transport vositalarining matematik modellari simulyatorlarda qoʻllanadi.

Yana qarang

Virtual reallik

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 „Sega's Wonderful Simulation Games Over The Years“. Arcade Heroes (2013-yil 6-iyun). Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.
↑ ^2,0 ^2,1 Horowitz, Ken. The Sega Arcade Revolution: A History in 62 Games. McFarland & Company, 6 July 2018 — 96–9-bet. ISBN 978-1-4766-3196-7.
↑ „The Disappearance of Yu Suzuki: Part 1“. 1Up.com (2010), s. 2. 2016-yil 2-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.
↑ „Japanese JAMMA Show“. Leisure Line. Australia: Leisure & Allied Industries. November 1991. 5-bet.
↑ Li, Z., & Milgram, P. (2005). An Investigation of the Potential to Influence Braking Behaviour Through Manipulation of Optical Looming Cues in a Simulated Driving Task. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 49(17), 1540–1544.
↑ Matthews, R. W., Ferguson, S. A., Zhou, X., Sargent, C., Darwent, D., Kennaway, D. J., & Roach, G. D. (2012). Time-of-Day Mediates the Influences of Extended Wake and Sleep. Chronobiology International, 29(5): 572–579
↑ Baulk, S. D., Biggs, S. N., Reid, K. J., van den Heuvel, C. J., & Dawson, D. (2008). Chasing the silver bullet: Measuring driver fatigue using simple and complex tasks. Accident Analysis & Prevention, 40(1), 396–402.
↑ Telner, J. A., Wiesenthal, D. L., & Bialystok, E. (2009). Video Gamer Advantages in a Cellular Telephone and Driving Task. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 53(23), 1748–1752.
↑ Telner, J. A. (2008). The effects of linguistic fluency on performance in a simulated cellular telephone and driving situation. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 1748–1752.
↑ Rapoport, M. J., Weaver, B., Kiss, A., Zucchero Sarracini, C., Moller, H., Herrmann, N., Lanctôt, K., et al. (2011). The Effects of Donepezil on Computer-Simulated Driving Ability Among Healthy Older Adults: A Pilot Study. Journal of clinical psychopharmacology, 31(5), 587.
↑ Greenberg J., Artz B., Cathey L. The Effect of Lateral Motion Cues During Simulated Driving. Driving Simulator Conference North America 2003 Proceedings, Dearborn, Michigan, October 8–10, 2003, CD-ROM (ISSN 1546-5071)
↑ ; Breckon, T.P.; Tirovic, M. „Video Re-sampling and Content Re-targeting for Realistic Driving Incident Simulation“, Proc. 8th European Conference on Visual Media Production, November 2011 — sp-2-bet. Qaraldi: 2013-yil 8-aprel. ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Mullen, Nadia. Charlton, Judith, Devlin, Anna, and; Bédard, Michel (2011). Chapter 13: Simulator Validity: Behaviors Observed on the Simulator and on the Road. Handbook of Driving Simulation for Engineering, Medicine, and Psychology D. L. Fisher, Rizzo, M., Caird, Jeff K., and Lee, John D. (eds.). Boca Raton, FL, CRC Press/Taylor & Francis
↑ Shechtman, Orit, Classen, Sherrilene, Awadzi, Kezia, Mann, William (2009). „Comparison of Driving Errors Between On-the-Road and Simulated Driving Assessment: A Validation Study.“ Traffic Injury Prevention 10(4): 379-385
↑ Hoffman, L., & McDowd, J. M. (2010). Simulator driving performance predicts accident reports five years later. Psychology and Aging, 25(3), 741-745
↑ "Program develops new test track capability (Wayback Machine saytida March 22, 2007, sanasida arxivlangan)". ITS Sensor. Winter 2004. Retrieved on February 14, 2007

[arcadeheroes-1] 1,0 ^1,1 „Sega's Wonderful Simulation Games Over The Years“. Arcade Heroes (2013-yil 6-iyun). Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.

[Horowitz-2] 2,0 ^2,1 Horowitz, Ken. The Sega Arcade Revolution: A History in 62 Games. McFarland & Company, 6 July 2018 — 96–9-bet. ISBN 978-1-4766-3196-7.

[3] „The Disappearance of Yu Suzuki: Part 1“. 1Up.com (2010), s. 2. 2016-yil 2-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.

[4] „Japanese JAMMA Show“. Leisure Line. Australia: Leisure & Allied Industries. November 1991. 5-bet.

[5] Li, Z., & Milgram, P. (2005). An Investigation of the Potential to Influence Braking Behaviour Through Manipulation of Optical Looming Cues in a Simulated Driving Task. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 49(17), 1540–1544.

[6] Matthews, R. W., Ferguson, S. A., Zhou, X., Sargent, C., Darwent, D., Kennaway, D. J., & Roach, G. D. (2012). Time-of-Day Mediates the Influences of Extended Wake and Sleep. Chronobiology International, 29(5): 572–579

[7] Baulk, S. D., Biggs, S. N., Reid, K. J., van den Heuvel, C. J., & Dawson, D. (2008). Chasing the silver bullet: Measuring driver fatigue using simple and complex tasks. Accident Analysis & Prevention, 40(1), 396–402.

[8] Telner, J. A., Wiesenthal, D. L., & Bialystok, E. (2009). Video Gamer Advantages in a Cellular Telephone and Driving Task. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 53(23), 1748–1752.

[9] Telner, J. A. (2008). The effects of linguistic fluency on performance in a simulated cellular telephone and driving situation. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 1748–1752.

[10] Rapoport, M. J., Weaver, B., Kiss, A., Zucchero Sarracini, C., Moller, H., Herrmann, N., Lanctôt, K., et al. (2011). The Effects of Donepezil on Computer-Simulated Driving Ability Among Healthy Older Adults: A Pilot Study. Journal of clinical psychopharmacology, 31(5), 587.

[11] Greenberg J., Artz B., Cathey L. The Effect of Lateral Motion Cues During Simulated Driving. Driving Simulator Conference North America 2003 Proceedings, Dearborn, Michigan, October 8–10, 2003, CD-ROM (ISSN 1546-5071)

[heras11driving-12] ; Breckon, T.P.; Tirovic, M. „Video Re-sampling and Content Re-targeting for Realistic Driving Incident Simulation“, Proc. 8th European Conference on Visual Media Production, November 2011 — sp-2-bet. Qaraldi: 2013-yil 8-aprel. ^{[sayt ishlamaydi]}

[13] Mullen, Nadia. Charlton, Judith, Devlin, Anna, and; Bédard, Michel (2011). Chapter 13: Simulator Validity: Behaviors Observed on the Simulator and on the Road. Handbook of Driving Simulation for Engineering, Medicine, and Psychology D. L. Fisher, Rizzo, M., Caird, Jeff K., and Lee, John D. (eds.). Boca Raton, FL, CRC Press/Taylor & Francis

[14] Shechtman, Orit, Classen, Sherrilene, Awadzi, Kezia, Mann, William (2009). „Comparison of Driving Errors Between On-the-Road and Simulated Driving Assessment: A Validation Study.“ Traffic Injury Prevention 10(4): 379-385

[15] Hoffman, L., & McDowd, J. M. (2010). Simulator driving performance predicts accident reports five years later. Psychology and Aging, 25(3), 741-745

[16] "Program develops new test track capability (Wayback Machine saytida March 22, 2007, sanasida arxivlangan)". ITS Sensor. Winter 2004. Retrieved on February 14, 2007

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]