Qoʻqon 1912

	FK Qoʻqon 1912
Toʻliq nomi	Qoʻqon 1912 futbol klubi
Laqabi	Qoʻqonliklar
Asos solingan	1912
Stadion	Qoʻqon stadioni
Stadion hajmi	10,500
Prezidenti	Grigoriy Viktorovich Ayrapetov
Direktori	Mo'minov Shuhrat
Murabbiyi	Davron Fayziyev
Sardori	Murod Holmuhammedov
Vebsayt	http://kokand1912.uz/
Musobaqasi	Oliy liga
2021	8
Asosiy libosi	Ikkinchi libosi

Qoʻqon 1912 futbol klubi (oʻzbekcha: Qoʻqon 1912 futbol klubi / Қўқон 1912 футбол клуби) — Fargʻona viloyati Qoʻqon shahri futbol klubi. U Oʻzbekiston va Oʻrta Osiyodagi eng birinchi tashkil etilgan futbol jamoasi hisoblanadi^[1]^[2].

Ushbu maqolani tinglang (10 daqiqa)

Bu audiofayl ushbu maqolaning 27-iyul, 2022-yil sanasidagi versiyasi asosida yaratilgan boʻlib, shu sanadan keyin amalga oshirilgan tahrirlarni aks ettirmaydi.

TarixiTahrirlash

Kelib chiqishiTahrirlash

Oʻzbekiston hududiga futbol birinchi marta 20-asr boshlarida kirib kelgan edi. Rossiya imperiyasi askarlari boʻsh vaqtlarida futbol oʻynay boshladilar, ular Oʻrta Osiyoning turli shaharlarida joylashgan edi.

Rossiya imperiyasining harbiy istehkomlari, shaharlari va qishloqlari aholisi yangi sport turiga qiziqish bildirishdi. Askarlar oʻrtasidagi oʻyinlarga koʻplab tomoshabinlar qiziqdi. Mahalliy yoshlar orasida futbol oʻziga xos tarzda ommalasha boshladi. Oʻsha paytdagi haqiqiy jamoalar faqat askarlar uchun edi. Mahalliy aholi asta-sekin askarlarga taqlid qila boshladi va uy sharoitida futbol toʻpini yasashga muvaffaq boʻlishdi. Ular uchun birinchi toʻpni mahalliy poyabzal ishlab chiqaruvchisi yaratgan edi. Material uchun teridan foydalanilgan va toʻpning ichi turli matolar bilan toʻldirilgan. Koʻp oʻtmay, bir nechta mahalliy aholi vakillari kerakli pulni yigʻib, rus askarlariga haqiqiy toʻpni sotib olishgan. Ular haqiqiy toʻpga ega boʻlishgach, futbolning mashhurligi yanada oshdi.

1912-yilda Qoʻqonda mahalliy aholidan iborat birinchi futbol jamoasi tuzildi. Bu Oʻrta Osiyo tarixidagi birinchi futbol jamoasi edi. Avvaliga, bu jamoa bir-biriga qarshi oʻyin oʻynadi, keyin esa rus askarlari jamoalari bilan oʻynashni boshladi. Bora-bora Qoʻqon jamoasi rus askarlarini, baʼzan esa yirik hisoblar bilan jamoaviy gʻalaba qozona boshladi. Muvaffaqiyatdan soʻng, raqib „Qoʻqon-Fargʻona harbiy garnizoni“ jamoasiga aylanadi. Skobelev (hozirgi Fargʻona)dagi oʻyin minimal farq bilan garnizon harbiylari jamoasi foydasiga qadar davom etadi. Magʻlubiyatdan soʻng qoʻqonliklar javob oʻyinini oʻtkazishni taklif qildi, bir oydan keyin esa jamoalar oʻrtasidagi oʻyin takrorlandi. Javob oʻyini Qoʻqonda boʻlib oʻtdi va qoʻqonliklarning minimal hisobdagi gʻalabasi bilan yakunlandi. Bu oʻyinga koʻplab tomoshabinlar qiziqish bildirdi.

Koʻp oʻtmay, Qoʻqon jamoasi futboldagi qator muvaffaqiyatlardan soʻng nafaqat Qoʻqon, balki butun Fargʻona vodiysi ziyolilari va savdogarlar eʼtiborini qarata boshladi. Ularning saʼy-harakati bilan 1912-yilda Oʻrta Osiyo va Oʻzbekiston tarixida birinchi boʻlib „Muskomanda“ yaʼni musulmon jamoasi deb nomlangan futbol jamoasi tuzildi. Keyinchalik Fargʻona vodiysining boshqa shahar va qishloqlarida mahalliy jamoalar tuzildi. „Muskomanda“ bu jamoalar bilan oʻyinlar oʻtkazib, Fargʻona vodiysining shahar va qishloqlarida oʻziga xos turnir uyushtirdi.

Mahalliy ishqibozlar uchun oʻyin maydoni muammosiz tashkil etilgan va asosiy muammo — toʻp va mos poyabzal edi. Toʻp bilan bogʻliq muammoni „Muskomanda“ aʼzolari — aka-uka Roʻzimat va Ismoil Niyozovlar hal qilishdi. Ular uy sharoitida toʻplarini ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyishdi. Katta viloyat jamoalari oʻrtasida toʻpga boʻlgan talab yuqori boʻlganligi sababli, aka-ukalar ishlab chiqarishni kengaytirishga va shu bilan birga oʻz ustaxonalarini kengaytirishga qaror qilishadi. Aka-uka oʻz ischilari bilan birgalikda nafaqat toʻplar, balki futbol uchun qoʻlbola poyabzal ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻydi. Qoʻqonda ishlab chiqarilgan toʻplar butun Oʻrta Osiyoda mashhur boʻladi. Aka-ukalarga Markaziy Rossiyadan buyurtma keladi va ular u yerga buyurtma qilingan toʻrt yuz dona toʻp yuboradilar.

Keyingi rivojlanishTahrirlash

1910-yillarda „Muskomanda“ning eng mashhur oʻyinchilari — aka-uka Roʻzimat va Ismoil Niyozovlar, Hasanjon Muhiddinov, aka-uka Oxunjon, Akbarjon, Moʻminjon Baymatovlar edi. 1920—1930-yillarda „Muskomanda“ning asosiy oʻyinchilari Qoʻqon neft ishlab chiqarish zavodining ishchilari boʻlgan.

Sovet Ittifoqi tashkil eilib, mamlakatda ateistik mafkura qaror topgach, klub Muskomanda nomidan mahrum boʻlib, Qoʻqon deb atala boshlandi. 1926-yilda futbol boʻyicha Oʻzbekiston SSR chempionati oʻtkazila boshlandi va 1936-yilgacha turnir Oʻzbekiston SSR shaharlari chempionati deb nomlandi. Bu turnirda qoʻqonliklar katta muvaffaqiyatlarga erisha olmaydi va Chempionlar asosan Toshkent va Fargʻona shahri jamoalari boʻlgan. 1937-yildan boshlab Oʻzbekiston SSR shaharlari chempionati Oʻzbekiston SSR chempionatiga aylantirildi va oʻsha mavsumda Qoʻqon vitse-chempioniga aylandi. Aynan oʻsha yillarda Oʻzbekiston SSR futbol jamoasi tuzilib, uning asosini Toshkent jamoalari oʻyinchilari bilan bir qatorda qoʻqonlik futbolchilar tashkil etishgan.

Sovet davriTahrirlash

1950-yillarda Qoʻqon klubi kichik tanazzulga yuz tutdi. Klub „Mehnat“ nomini oldi va asosan Oʻzbekiston SSR chempionatida qatnashar edi. 1958-yilda Qoʻqonda besh ming tomoshabinga moʻljallangan Komsomol stadioni qurilishi yakunlandi. Oʻsha yillarda shaharda yana bir nechta futbol jamoalari tuzildi, ularning har biri turli kompaniyalardan iborat. Bu klublar „Mehnat“ jamoasining oʻziga xos kichik klublariga aylanadi va bu jamoalarning eng iqtidorli oʻyinchilari shaharning asosiy jamoasi — „Mehnat“dan taklif olishadi.

1968-yilda „Mehnat“ Sovet Ittifoqi chempionati ikkinchi ligasining „B“ guruhida debyut qildi va mavsum yakuniga koʻra Oʻrta Osiyo mintaqasida 22 jamoa orasida 19-oʻrinni egalladi. 1969-yilda „Mehnat“ mavsum yakuniga koʻra, Ikkinchi liganing „B“ guruhidagi Markaziy Osiyo mintaqasida 24 ta jamoa orasida 14-oʻrinni egalladi. 1970—1987-yillarda „Mehnat“ viloyat birinchiligida, keyinroq Oʻzbekiston SSR chempionatida qatnashgan. 1987-yilda „Mehnat“ oʻz tarixida birinchi va oxirgi marta Oʻzbekiston chempioni boʻldi. „Qoʻqon“ klubi bir vaqtning oʻzida Oʻzbekiston SSR kubogida ham ishtirok etadi, ammo gʻolib boʻlmaydi.

1988-yilda klub nomi „Avtomobilist“ deb oʻzgartirildi va shu yili Sovet Ittifoqi ikkinchi ligasi boshlanadi. Mavsum yakuniga koʻra, „Avtomobilist“ yettinchi zonadagi 19 jamoa orasida 13-oʻrinni egalladi. 1989-yilda „Avtomobilist“ mavsum oxirida 21 jamoa orasida 5-oʻrinni egalladi. 1990 va 1991-yilgi mavsumlarda „Avtomobilist“ Sovet Ittifoqi Ikkinchi ligasida ham ishtirok etadi va mavsum yakunlari boʻyicha mos ravishda 7 va 14-oʻrinlarni egallaydi.

OʻzbekistonTahrirlash

Sovet Ittifoqi parchalanib, Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, 1991-yildan boshlab mamlakat milliy chempionati — Oʻzbekiston chempionati oʻtkazib kelinmoqda. Oʻsha yili klub oʻz nomini „Temiryoʻlchi“ deb oʻzgartirdi. „Temiryoʻlchi“ jamoasi Oʻzbekiston Oliy ligasiga qoʻshildi va shu tariqa Oʻzbekiston Oliy ligasining ilk qur’a tashlash marosimi ishtirokchilaridan biriga aylandi. Debyut mavsum yakunlariga koʻra, oʻn yetti jamoa orasida oltinchi oʻrinni egalladi. Oʻsha yili „Temiryoʻlchi“ ham Oʻzbekiston kubogining birinchi qur’asi finaliga qadar yetib borgan, Namanganning „Navbahor“ jamoasiga 6:5 hisobida imkoniyatni boy bergan. Oʻsha yili Qoʻqon klubi oʻz tarixida birinchi va oxirgi marta Oʻzbekiston kubogi finaliga chiqqan edi. Bu klubning Oʻzbekiston mustaqilligi davrida erishgan eng yaxshi yutugʻi hisoblanadi.

„Temiryoʻlchi“ 1995-yilgacha Oʻzbekiston Oliy ligasida ishtirok etgan. 1995-yilgi mavsumda soʻnggi 15-oʻrinni egallab, Oʻzbekiston birinchi ligasiga tushib ketdi. Birinchi liga ikki mavsumga kechiktirildi va 1997-yilgi mavsumda ushbu liga gʻolibiga aylanib, Oliy ligaga qaytdi. 2000-yilgacha Qoʻqon klubi Oliy ligada ishtirok etgan. 2000-yilgi mavsumda oʻz tarixida ikkinchi marta soʻnggi 20-oʻrinni egallab, Birinchi ligaga tushib ketdi.

2001-yilda yana Oliy ligaga qaytdi. 2002-yilda klub nomini „Qoʻqon“ deb oʻzgartirdi. 2002 va 2003-yilgi mavsumlarda Oliy ligada qatnashgan, 2004-yilda esa Oliy ligada ishtirok etishiga ruxsat berilmagan. 2005 va 2006-yillarda Birinchi ligada, 2007-yilda esa hatto Ikkinchi ligada ham qatnashgan. Keyingi ikki mavsum yana Birinchi liga ishtirokchisi boʻldi. 2009-yilda klub nomini „Bunyodkor-Qoʻqon“ deb oʻzgartirdi. 2010-yilda klub oʻz faoliyatini vaqtincha toʻxtatdi.

2012-yilda klub „Qoʻqon-1912“ nomi bilan qayta tiklandi va 2014-yilgacha Birinchi ligada ishtirok etdi. 2014-yilda Birinchi ligada ikkinchi oʻrinni qoʻlga kiritib, yana Oliy ligada qatnashish imkoniyatiga ega boʻldi. Hozirgacha ushbu Liga ishtirokchisi.

Jamoa nomlari tarixiTahrirlash

Yillar	Nom
1912-1925	Muskomanda
1925-1950	Qoʻqon
1950-1987	Mehnat
1988-1991	Avtomobilist
1992-2001	Temiryoʻlchi
2002-2008	Qoʻqon
2009-2011	Bunyodkor-Qoʻqon
2012 -	Qoʻqon 1912

Mahalliy tarixTahrirlash

Mavsum	Liga									Oʻzbekiston Kubogi	Eng yaxshi toʻpurarlar		Murabbiy
Mavsum	Div.	Pos.	Pl.	W	D	L	GS	GA	P	Oʻzbekiston Kubogi	Ism	Liga	Murabbiy
1992	1st	6th	32	18	7	7	47	28	43	Ikkinchi Oʻrin	Rustam Abdullaev	18
1993	1st	6th	30	13	5	12	36	34	31	1/16 final	Oydinbek Aliyev	12
1994	1st	5th	30	16	4	10	50	42	36	1/8 final	Muhtor Qurbonov	15
1995	1st	15th	30	6	3	21	26	67	21	Chorak final
1996	2nd	4th	52	32	7	13	112	62	103	Birinhi bosqich
1997	2nd	1st	42	27	9	6	101	39	90	Chorak final
1998	1st	7th	30	13	4	13	53	63	43	1/8 final
1999	1st	10th	30	11	3	16	53	79	36	Not held
2000	1st	20th	38	8	5	25	53	104	29	1/16 final
2001	2nd	1st	32	27	5	0	78	24	86	1/8 final
2002	1st	14th	30	10	2	18	31	60	32	Chorak final
2003	1st	10th	30	11	0	19	47	67	33	1/8 final
2004	Yillik badal toʻlovi toʻlanmaganligi sababli klub Ligada ishtirok etishdan toʻxtatildi.
2005	2nd	3rd	30	18	5	7	49	31	59	-
2006	2nd	18th	38	9	3	26	58	89	24	Birinhi bosqich
2007	3rd	1st								-
2008	2nd	4th	34	19	8	7	56	30	65	-
2009	2nd	1st	26	18	4	4	55	22	58	Ikkinchi Bosqich
2010/2011	Klub faoliyati toʻxtatilgan edi
2012	2nd	9th	30	12	8	10	45	43	44	-
2013	2nd	3rd	30	18	5	7	49	31	59	1/8 final
2014	2nd	2nd	30	23	2	5	75	28	71	1/8 final	Otabek Haydarov	25
2015^[3]	1st	12th	30	9	4	17	31	52	31	1/8 final	Nosirbek Otaqoʻziyev	9	Rustam Abdullaev Vadim Shodimatov (vaqtincha)
2016	1st	12th	30	8	5	17	31	55	29	Chorak final	Nosirbek Otaqoʻziyev	7	Noʻmon Hasanov
2017	1st	9th	30	11	8	11	42	47	41	Chorak final	Suhrob Berdiev	11	Noʻmon Hasanov
2018	1st	9th	20	7	7	6	21	14	28	Yarim final	Murod Xolmuhamedov	11	Noʻmon Hasanov
2019	1st	11th	26	6	8	12	31	45	26	Ikkinchi Bosqich	Murod Xolmuhamedov	8	Noʻmon HasanovAziz Toʻxtaboev
2020	1st	5th	26	13	3	10	35	28	42	Yarim final	Murod Xolmuhamedov	12	Bakhtiyor Ashurmatov
2021	1st	8th	26	9	9	8	37	36	36	Guruh bosqichi	Ivan Josović Sardorbek Azimov Muhammadanas Hasanov	5	Bakhtiyor Ashurmatov

StadionTahrirlash

Klub uy oʻyinlarin Qoʻqon Markaziy stadionda oʻtkazadi. Qoʻqon Markaziy stadioni 10550 tomoshabinga moʻljallangan.

YutuqlariTahrirlash

Oʻzbekiston oliy ligasi 5-oʻrin:
- 1994
Oʻzbekiston birinchi ligasi gʻoolibi: (3)
- 1997, 2001, 2009
Oʻzbekiston birinchi ligasi 2-oʻrini : (1)
- 2014
Oʻzbekiston kubogi 2-oʻrini:
- 1992

Joriy tarkibiTahrirlash

2022-yil 28-iyun holatiga^[4]Eslatma: bayroqlar FIFA muvofiqlik qoidalariga koʻra belgilangan milliy terma jamoani koʻrsatadi. Oʻyinchilar FIFAga aʼzo boʻlmagan bir nechta fuqarolikka ega boʻlishlari mumkin.^[5]

№		Amplua	Futbolchi
1	UZB	DR	Muzaffar Abdullaev
2	UZB	HM	Muhammadrizo Vahobov
4	UZB	HM	Ilhomjon Vahobov
5	SRB	HM	Slavko Lukić
6	UZB	YH	Dilshod Rahmatullaev
7	UZB	YH	Jamshid Hasanov
8	UZB	YH	San’at Shixov
9	UZB	HJ	Andrey Sidorov
10	UZB	HJ	Javohir Sidiqov
11	UZB	HJ	Shahzodbek Nurmatov
12	UZB	DR	Nodir Ashurmatov
13	UZB	YH	Sardor Azimov
14	UZB	HM	Avazxon Mamatxoʻjayev
15	UZB	HM	Oybek Rustamov
16	UZB	HJ	Shoxnazar Norbekov
17	UZB	YH	Quvondiq Ro‘ziyev
20	UZB	HJ	Murod Komilov

№		Amplua	Futbolchi
21	UZB	DR	Islom Abdullayev
22	UZB	HM	Sardorjon Yetovqo'ziyev
23	UZB	HM	Aleksandr Merzlyakov
24	UZB	HM	Abdulloh Mirkomilov
26	UZB	HM	Xabibjon Sharipov
27	UZB	YH	Anvar Hojimirzayev
28	UZB	YH	Asadbek Qurbonov
29	UZB	YH	Quvonchbek Cho'lponov
31	UZB	YH	Ayubxon Isoqov
32	UZB	YH	Jamshid Bekturdiyev
33	SRB	HM	Ivan Yosovich
35	UZB	HM	Yahyoxon Akbarov
36	UZB	YH	Diyor Jaloliddinov
37	UZB	YH	Azizxon Erkinov
38	UZB	YH	Jamshidbek Saidvaqqosov
39	UZB	YH	Davronbek Sotvoldiyev
42	UZB	DR	Shamsiddin Xusanov
59	UZB	HM	Rasuljon Abdurahmonov
70	UZB	HJ	Bilolxon Toshmirzayev
77	UZB	HM	Murod Xolmuhamedov
92	UZB	HJ	Muhammaddiyor Inomjonov
99	UZB	YH	Abdullajon Yunusov

Klub hodimlariTahrirlash

Grigoriy Viktorovich Ayrapetov — Klub Prezidenti
Moʻminov Shuhrat — Bosh direktori

Murabbiylar shtabiTahrirlash

Muhsin Nizomiddinov — Bosh murabbiy
Zohid Nurmatov — Yordamchi Murabbiy
Muhiddin Abdullaev — Yordamchi Murabbiy

Mashhur futbolchilarTahrirlash

Rossiya imperiyasi davriTahrirlash

Xusanxon Muxitdinov
Roʻzimat Niyozov
Ismoil Niyozov
Oxunjon Boymatov
Akbarjon Boymatov
Moʻminjon Boymatov

SSSR davriTahrirlash

Viktor Yablonskiy
Aleksandr Shmarikov
Nu’mon Xasanov
Baxrom Hakimov
Andrey Fedorov
Sergey Skorovich
Damir Rahmatullin
Evgeniy Matveev
Yuriy Gazyukin
Elvedin Eyupov

OʻzbekistonTahrirlash

Stepan Atoyan
Ibrohim Rahimov
Piter Ageev
Rustam Abdullayev
Nosir Atakuzyev
Nikita Rybkin
Javohir Siddiqov
Shuhrat Mamajonov
Aleksandr Kirov
Igor Golban
Nikola Valentich
Darko Gojkovich
Filipp Rajevac

Stepan Atayan
Andrey Fedorov
Bahrom Hakimov
Viktor Yablonskiy
No'mon Xasanov
Shuhrat Namayunov
Ibrohim Rahimov

MurabbiylarTahrirlash

Ushbu roʻyxat toʻliq emas, yillar davomida kichik xatolar boʻlishi mumkin (futbolfacts.ru maʼlumotlari)

Period	Glavniy trener
1988 — 1990	Elvidin Eyupov
1989 — 1990	Genndiy Motlax
1991	Nerd Ayriyev
1992—1993	Bahrom Hakimov
1994—1995	Elvidin Eyupov
1995—1997	Genndiy Motlax
1998—1999	Bahrom Hakimov
1999	Elvidin Eyupov
2000	Muhammadali Qoʻldoshev
2001—2003	Avxat Abdulin
2003	Yuriy Gazyukin
2003	Rustam Abdullaev
2004—2005	Elvidin Eyupov
2009	Tohir Kapadze
2010—2011	Klub faoliyati toʻxtatilgan edi
2012—2014	Tohir Kapadze
	Muhiddin Abdullayev
2014—2015	Rustam Abdullaev
2015	Vadim Shodmatov
2015—2016	Murod Ismoilov
2016	Sergey Kovshov
2016 — 2019	Noʻmon Hasanov
2019	Aziz Toʻxtaboev
2020—2022	Baxtiyor Ashurmatov^[6]
2022—2023	Davron Fayziyev^[7]
2023—	Muhsin Nizomiddinov^[8]