Sharqiy Qozogʻiston (viloyat)

Sharqiy Qozogʻiston viloyati
Шығыс Қазақстан облысы
	Gerb;
	Gerb;
viloyat
Maʼmuriy markazi	Oʻstkemen
Yirik shahari	Semey
Asos solingan sanasi	1932-yil
Akim	Saparbaev Berdibek Mashbekovich
Aholi (2012);	1 395 059 ; (9,1 % , (4-oʻrin)
Zichligi	4,93 kishi./km²
Millatlar tarkibi	qozoqlar 56 % ; ruslar 40 %
Dinlar tarkibi	Musulmonlar, Xristianlar
Maydoni	283 226 km² (10,4 %, 3-oʻrin)
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7232
Pochta indeksi	07 xxxx
Avtomobil raqami kodi	F,U,16
Rasmiy sayti	http://akimvko.gov.kz
Xaritada
49°57′0″N 82°37′0″E / 49.95000°N 82.61667°E

Sharqiy Qozogʻiston viloyati — Qozogʻiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1932-yil 10-martda tashkil etilgan. Respublikaning chekka shimoli-sharqida, Irtish daryosi havzasida. Maydoni 97,3 ming km². Aholisi 1,395,059 kishi (2012), asosan, ruslar va qozoqlar, shuningdek, ukrain, belorus, tatar, mordva, chuvash va boshqalar millat vakillari yashaydi. Shahar aholisi 65%. 15 tumanga boʻlingan, 10 shahar, 20 shaharcha bor (2002). Markazi — Oʻstkemen shahri.

Aholisi

Viloyat hokimyati (Oʻstkemen)

Viloyatda Qozogʻiston aholisining 9,4 % yashaydi.

59,4 % shaharda
40,6 % qishloqda

Milliy tarkibi

Viloyatning milliy tarkibi
(hozirgi kunda^[3]):^[4]^[5]
	Aholi soni 1989-yilgi^[3]	%^[3]	Aholi soni 1999-yilgi	%	Aholi soni 2010-yilgi	%
jami	1767225	100,00 %	1531024	100,00 %	1418784	100,00 %
Qozoqlar	687879	38,92 %	743098	48,54 %	773233	54,50 %
Ruslar	914424	51,74 %	694705	45,38 %	574704	40,51 %
Tatarlar	27982	1,58 %	24506	1,60 %	21780	1,54 %
Olmonlar	66924	3,79 %	32141	2,10 %	19933	1,40 %
Ukrainlar	35702	2,02 %	15969	1,04 %	10420	0,73 %
Beloruslar	9085	0,51 %	4524	0,30 %	3212	0,23 %
Chechenlar	2790	0,16 %	1690	0,11 %	1714	0,12 %
Ozarbayjonlar	1744	0,10 %	1426	0,09 %	1544	0,11 %
Uygʻurlar	1491	0,08 %	1389	0,09 %	1450	0,10 %
Koreyslar	1553	0,09 %	1574	0,10 %	1441	0,10 %
Oʻzbeklar	2346	0,13 %	1203	0,08 %	1175	0,08 %
boshqalar	15305	0,87 %	8799	0,57 %	8178	0,58 %

Geografiyasi

Sharqiy Qozogʻiston viloyati hududining asosiy qismi Oltoy togʻlarida joylashgan. Irtishning oʻng sohilini tizmalar, yassitogʻlik va soyliklar egallagan. Eng baland joyi viloyatning shimoli-sharqidagi Katun tizmasida (Beluxa togʻi, 4506 m). Muzlik koʻp. Iqlimi keskin kontinental. Yanvarning oʻrtacha harorati — 17 °C, —26 °C, iyulniki 19—23 °C. Yillik yogʻin 250–380 mm. Rudali Oltoyda 1000–1500 mm. Asosiy daryosi — Irtish. Eng yirik koʻllari — Marqakoʻl, Zaysan (Buxtarma suv ombori tarkibida). Togʻ oldi tekisliklardagi qoratuproqlarda chalov, har xil oʻtlar, Irtishning chap sohilida toʻq kashtan tuproqlarda chalovbetaga oʻsimliklari oʻsadi. Togʻlarda qayin, togʻterak, terak, oqqaragʻay, qoraqaragʻay, tilogʻoch, kedr oʻrmonlari bor. Togʻoʻrmon mintaqasi moʻynali hayvonlarga boy, koʻllarida baliq turi koʻp. Ondatra, barguzin soboli iqlimlashtirilgan. Mineral buloqlar bor.

Hududiy boʻlinishi

Tumanlar soni — 15
Shahar — 10
* Shahar ahamiyatiga ega shahar — 5
* Viloyat ahamiyatiga ega shahar — 5
Kent — 24
Qishloq — 826

Sharqiy Qozogʻiston viloyatining tumanlari

Viloyat ahamiyatiga ega 6 ta shaharlar:

Sanoati

Xoʻjaligining yetakchi tarmogʻi — Rudali Oltoy polimetall konlari asosida faoliyat koʻrsatayotgan rangli metallurgiya. Oʻstkemen (Ust-Kamenogorsk) qoʻrgʻoshin rux, Irtish polimetall, Belogorsk ruda boyitish va Ziryanovsk qoʻrgʻoshin kombinatlari ishlab turibdi. Mashinasozlik, kondensator va priborsozlik zavodlari faoliyat koʻrsatadi. Qurilish materiallari (uysozlik, yogʻochsozlik kombinatlari, yigʻma temirbeton zavodlari) sanoatining salmogʻi katta. Yengil (tikuvchilik fabrikasi), oziq-ovqat (moy va pivo zdlari, goʻsht, baliq kombinatlari) sanoatlari ham muhim ahamiyatga ega. Irtishda Oʻstkemen, Ulba, Buxtarma GES-lari ishlab turibdi.

Qishloq xoʻjaligi

Qishloq xoʻjaligining yetakchi tarmogʻi — dehqonchilik, sut-goʻsht va goʻshtjun chorvachiligi. Donli ekinlar, kungaboqar, sabzavot, kartoshka ekiladi. Zaysan soyligida obikor dehqonchilik, bogʻdorchilik va qisman, tokchilik bilan shugʻullaniladi. Chorvachilikda qoramol, qoʻy va echki, choʻchqa, yilqi, parranda boqiladi. Asalarichilik, baliqchilik, moʻynachilik rivojlangan. Irtishda kema qatnaydi. Temir yoʻl uzunligi qariyb 450 km. Avtomobil yoʻllari uzunligi 7 ming km dan ziyod.

Transport

Temir yoʻli

Avtomobil yoʻli

Sharqiy Qozogʻiston viloyatida temir, avtomobil, suv va havo yoʻllari yaxshi rivojlangan. 2005-yili viloyat boʻyicha:

avtomobil yoʻlining uzunligi 11830 km
temir yoʻlining uzunligi 1203 km
suv yoʻlining uzunligi 1084 km boʻldi.

Maorif sohasi

2005-yil Sharqiy Qozogʻiston viloyatida maktabgagacha bolalar mahkamasi 80 ga, undagi bolalar soni 11952 ga yetdi; 2005—2006 oʻquv yilida bilim berishning barcha sohalari boʻyicha oʻquvchilarning soni 331,5 mingtani tashkil qildi,

230,3 mingi umumiy bilim beruvchi maktablarda
13,0 mingi kasb-hunar maktablar va litseylarda
35,4 mingi kolledjlarda
52,8 mingi oliy oʻquv yurtlarida bilim olishadi

Bilim beruvchi mahkamalar

834 maktablar
39 kasb-hunar maktablar
43 kolledjlar
10 oliy oʻquv yurti

Manbalar

↑ Численность населения РК по областям, городам и районам, 2013-01-30da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-07-16
↑ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись населения Республики Казахстан 2009 Года. Краткие итоги., 2018-11-18da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2021-02-28
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 V sovremennix granitsax Vostochno-Kazaxstanskoy oblasti, vklyuchaya bivshuyu Semipalatinskuyu oblast
↑ Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv (Wayback Machine saytida 2013-11-13 sanasida arxivlangan): Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1) (Wayback Machine saytida 2011-08-16 sanasida arxivlangan)
↑ Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1-yanvarya 2010 goda, 2012-06-27da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2012-10-02

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[Казстат2012-1] Численность населения РК по областям, городам и районам, 2013-01-30da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-07-16

[Perepis2009-2] Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись населения Республики Казахстан 2009 Года. Краткие итоги., 2018-11-18da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2021-02-28

[совр-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 V sovremennix granitsax Vostochno-Kazaxstanskoy oblasti, vklyuchaya bivshuyu Semipalatinskuyu oblast

[4] Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv (Wayback Machine saytida 2013-11-13 sanasida arxivlangan): Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1) (Wayback Machine saytida 2011-08-16 sanasida arxivlangan)

[5] Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1-yanvarya 2010 goda, 2012-06-27da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2012-10-02

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]